Politici die boeken schrijven, het is nu heel gewoon. Voor de recensent is het altijd een moeilijke keuze, want wat bespreek je? De boodschap die aan de lezers – in dit geval (potentiële) kiezers – wordt meegegeven, of de politiek c.q. ideologie van de politicus en zijn partij die in of achter die boodschap schuil gaat.
Zeker voor een partij als de Belgische PVDA is die keuze niet onbelangrijk want radicaal links wordt door een deel van het publiek en zeker van rechtse politici nog altijd met een groot wantrouwen bekeken. Zij zijn het toch die steun geven aan Noord-Korea? En pal achter Cuba staan? En achter Poetin? En geen kritiek op China dulden?
Misschien is het daarom goed meteen met de deur in huis te vallen. De ex-voorzitter van de PVDA houdt ongetwijfeld vast aan zijn marxistische uitgangspunten maar levert een bijzonder geloofwaardig en overtuigend verhaal af over de stand van de wereld. Dit is dus aanbevolen lectuur voor iedereen die voorbij de mediawaan van de dag wil kijken en iets wil begrijpen van hoe de wereld in elkaar zit en vierkant draait.
Peter Mertens spreekt met de vooraanstaande progressieve academici en journalisten van deze tijd, en wat voor kritiek men eventueel op zijn partij kan hebben, dit boek is gewoon een correct verhaal en een leerrijk verslag van recente en minder recente gebeurtenissen. Wie er meer wil achter zoeken is er aan voor de moeite.
Wat zegt dat verhaal?
Het boek gaat minder over onze binnenlandse perikelen dan wel over wat er in de wereld aan het veranderen is. Vandaar de titel: ‘Muiterij’. De geopolitieke verhoudingen zijn inderdaad aan het kantelen omdat de landen van het Zuiden de hegemonie van vooral de V.S.A. niet langer aanvaarden. En dat komt door enkele recente gebeurtenissen, denk aan de inval door Rusland van Oekraïne. Die inval veroordelen als een schending van het internationale recht is één ding, de context vergeten waarin zo iets is gebeurd, is iets geheel anders. Daarom is het interessant om voor een publiek dat minder internationale pers leest of buitenlandse zenders beluistert dit nog even uit de doeken te doen. Een interessant weetje in dit verband is trouwens dat de PVDA alles behalve enthousiast was toen Poetin in 1999 aan de macht kwam, in tegenstelling tot de V.S. en andere Westerse machthebbers die hem nu wel verguizen.
De oorlog in Gaza was nog niet begonnen toen dit boek uitkwam, maar het zou zonder meer een nieuwe kans zijn geweest om de huichelarij en de bewust blindheid van het Westen aan de kaak te stellen. Super veel aandacht voor de trauma’s van de Israëlische kinderen, minachting voor de duizenden gedode Palestijnse kinderen.
Er is trouwens niet enkel die oorlog.
Er is het neoliberale beleid dat nu al veertig jaar lang de knip op de vinger houdt en elke echte bescherming van de bevolking, door middel van openbare diensten, arbeidsrecht en sociale zekerheid onmogelijk maakt. Hiervoor zijn instellingen als het IMF en de Wereldbank verantwoordelijk en Mertens legt goed uit hoe dit een zeer bewust en gewild beleid is. Hun falend economisch denken is bedoeld om recessies te veroorzaken en de bevolking arm te maken en te houden. Elke mogelijke tegenmacht, zoals die van vakbonden, moet worden uitgeschakeld en de beperkte sociale zekerheid moet worden vervangen door een zogenaamd armoedebeleid dat er geen is. Kritiek op de vele ngo’s die bewust of onbewust in die val zijn gelopen, had Mertens hier rustig kunnen aan toevoegen. Hoe dan ook, de bevolking van het Zuiden wéét inmiddels dat er van de internationale financiële instellingen niets goeds te verwachten valt.
Mertens legt ook goed uit hoe de voedselmarkt in elkaar zit en in handen is van vier grote multinationals. Hoe we in Europa onze goedkope energie hebben ingeruild voor duur en vervuilend vloeibaar gas uit de VSA. Hoe het economisch succes van China heeft geleid tot maatregelen die het land moeten afblokken. Hoe er nu tussen de VSA en Europa een subsidie-oorlog is begonnen die wellicht door Washington zal gewonnen worden. Hoe schaduwbanken de strenge regels voor de financiële markten kunnen ontwijken. Enzovoort en zo verder.
Mertens vertelt hoe ‘de geest van Bandung’ al in de jaren ’50 in opstand kwam tegen de westerse koloniale mogendheden en hoe dit tot vandaag weer tot uiting komt met het initiatief van de BRICS landen die werken aan een alternatief financieel systeem voor de wereld om aan de wurgende hegemonie van de Dollar – mét sancties – te ontsnappen.
Ook het begrotingspact van de Europese Unie wordt nog eens – terecht – over de hekel gehaald, hoewel Mertens hier toch weer vergeet dat het niet de Europese Commissie is die de beslissingen neemt – en beschuldigd moet worden – maar wel onze eigenste nationale regeringen in de Europese Raad. Dat is niet onbelangrijk.
In feite, zo stelt Mertens is er een dubbele muiterij aan de gang. Het is een muiterij van achtergestelde en bedrogen mensen – ‘de overtolligen’ – tegen hun regeringen, en het is een muiterij van regeringen tegen de onderdrukkende hegemonie van het Westen. En een muiterij, aldus Mertens, is een geuzennaam voor alle vormen van collectief verzet.
Mertens is hoopvol – meer dan ik het ben – dat die muiterij ergens toe leidt en uiteindelijk vorm zal geven aan een nieuwe wereld. M.i. komt dat omdat Mertens nu hij voorzitter af is en de partij een uitstekend Europees parlementslid heeft, ook internationaal actief is geworden en plots de vele bewegingen en acties ontdekt die wereldwijd bezig zijn. Dat is zonder meer hoopgevend, maar helaas werd in het verleden al te vaak vastgesteld dat dergelijke bewegingen ook kunnen dood bloeden of gewoon een kopje kleiner gemaakt. De huidige interne strubbelingen in de uitgebreide groep van de BRICS landen bijvoorbeeld is niet bepaald positief.
Wat nodig is, is meer internationale samenwerking, meer pragmatisme in de zoektocht naar gemeenschappelijke actiepunten. Persoonlijk vind ik het zeer hoopgevend dat de partij deze nieuwe mondiale zoektocht is begonnen en vooral dat Mertens de moeite heeft genomen een aantal belangrijke internationale dossier voor een breed publiek uit te leggen. Dat gebeurt inderdaad veel te weinig. Hier en daar gaat de auteur weliswaar ietwat kort door de bocht, maar het doet niets af van de heldere uitleg die over enkele heikele punten wordt gegeven.
Kortom, een zeer nuttig boek voor een breed publiek.
