Philomena Bijlhout, Meer dan een dag, Aspekt, Soesterberg, 2008, 335 blz. ,ISBN 9059117018
Op 22 juli 2002 wordt Philomena Bijlhout van de Lijst Pim Fortuyn beëdigd tot Staatssecretaris Emancipatie- en Familiezaken in het Nederlandse kabinet Balkenende 1. Na enkele uren al moet zij aftreden omdat zij de minister-president niet juist geïnformeerd had over haar deelname aan de Surinaamse militie tijdens de militaire periode. “Meer dan een dag” gaat over heel het leven van een Surinaams-Nederlandse vrouw die zich in de politiek waagt en daar een zware kater aan over houdt.
In dit omvangrijke boek (335 blz.) focust de Nederlandse auteur van Surinaamse origine op twee belangrijke periodes in haar leven die politiek zeer belangrijk waren in de Nederlandse en Surinaamse geschiedenis: de Pim Fortuyn-episode in Nederland en de militaire periode in Suriname. Tot begin maart 2002 was Philomena Bijlhout als journaliste verbonden aan het Rotterdamse TV-Rijnmond. Door haar baan genoot zij van een zekere plaatselijke bekendheid, maar wanneer ze in die periode gevraagd wordt om aan te sluiten bij de LPF (Lijst Pim Fortuyn) verandert haar rustige leventje grondig. In het kielzog van Pim Fortuyn die in dat jaar vermoord wordt, schopt zij het tot Staatssecretaris Emancipatie- en Familiezaken in het Nederlandse kabinet Balkenende 1. Eventjes toch, want na zeven uur moet zij alweer aftreden. Haar Surinaams verleden als lid van de volksmilitie tijdens de militaire periode (tussen 1980 en 1987), ook nog na de zogenaamde decembermoorden van 1982, deed haar politiek de das om.
Meer dan een dag is een reflexieve terugblik op die twee belangrijke periodes in haar leven.
Het profiel en de biografie van Philomena Bijlhout zijn in grote lijnen representatief voor een generatie van Surinamers die vóór of omstreeks de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 studeerde in Nederland en daar in het post 68-tijdperk politiek radicaliseerde. Zij studeerde af aan de Haagse sociale academie dat bekend stond voor haar zeer rode progressieve opleiding. (‘Onder begeleiding van gitaarmuziek werd een sfeerverhogend jointje gerookt door vrijgevochten flower powerachtige nazaten uit de jaren ‘60’, p. 104)
De revo-jaren
In 1980 vertrekt zij, pas afgestudeerd, naar haar geboorteland en komt daar in een zeer woelige periode terecht. Een aantal onderofficieren, van wie Desi Bouterse de meest bekende is, trekken op 25 februari 1980 de macht naar zich toe en beginnen na een periode van politiek getouwtrek in het spoor van Cuba, Nicaragua en Grenada een linkse koers uit te zetten voor de jonge republiek Suriname. Philomena Bijlhout is een van de velen die zich tijdens die zogenaamde revo-jaren terugvindt in de idealen voor een beter en rechtvaardiger Suriname. Het is in die periode dat er, naar het voorbeeld van Cuba en Nicaragua, ook volksmilities ontstaan die werden getraind om mogelijke interventies van buiten uit – een optreden van de USA werd niet uitgesloten – te kunnen pareren. Bijlhout nam deel aan een training en werd tijdens dat weekend gefotografeerd in een soort padvindersuniform. Die foto’s uit de oude doos kwamen ineens boven op die bewuste 22ste juli 2002 en betekende haar politieke dood.
Meer dan een dag is haar met vertraging geschreven weerwoord.
Wat blijkt uit haar boek dat tevens kan gelezen worden als een biografie? Philomena Bijlhout speelde nooit een belangrijke of ideologische rol, noch in de volksmilitie, noch in de regering-Alibux toen ze voor de ministeries van Onderwijs en Sociale Zaken werkte. Zij werkte vanuit de marge mee aan een beter Suriname. Dat is, in twee woorden samengevat, haar verhaal.
Belangrijke nuancering
Omdat ze niet precies vertelde wat haar keuzes waren, haalde de Nederlandse publieke opinie en Ronald Venetiaan, de huidige Surinaamse president, de botte bijl boven en klasseerden zij haar als een exponent van de militairen.
Wat waren de intenties van mensen als Philomena Bijlhout? Wat heeft hen bewogen om aan te sluiten of aan te leunen bij kleine linkse partijen die voor een stuk in zee wilden gaan met de militaire machthebbers? Dat zijn vragen die in de Nederlandse pers niet gesteld werden. Iedereen die in die periode – en zeker na de moorden op vijftien burgers op 8 en 9 december 1982 – zich inliet met de strijd voor een rechtvaardiger maatschappij werd beschouwd als een medestander van Bouterse en zou wel – zo wordt gesuggereerd – op een of andere manier bloed aan de vingers hebben gehad. Onzin, zegt Bijlhout: “Ik wil duidelijk maken en het inzicht geven dat er ook gewone, zuivere, eerlijke, progressieve Surinamers zijn geweest, die werkten voor een beter vaderland.” (p. 324).
In die zin kan Meer dan een dag gelezen worden als een belangrijke nuancering op het zwart-wit verhaal dat de Nederlandse pers over de Bouterse-periode heeft geschreven. Meer dan een dag is een zeer persoonlijke getuigenis van een vrouw die zich het slachtoffer voelt van een onverwerkt verleden in de Surinaamse en dus ook Nederlandse geschiedenis. Dat onverwerkt verleden, zowel individueel als collectief, laat geen openheid toe en vertekent de vaak idealistische bedoelingen van een aantal protagonisten. Dat heeft Bijlhout en nog vele anderen aan den lijve ondervonden. Ondanks het strafproces dat nu loopt tegen de verantwoordelijken van de decembermoorden pleit zij op het einde van haar boek ook voor een waarheidscommissie ‘waar alles gevraagd, beantwoord en opgebiecht kan worden’ (p. 327)
(Uitpers, nr 106, 10de jg., februari 2009)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=810327&refsource=uitpers
