De stand van Nederland
Eerst de context uit de doeken doen, daarna de verkiezingsuitslagen duiden. Nederland is de afgelopen dertien jaar geregeerd door de liberale VVD van Mark Rutte, daarbij geassisteerd door christen-democraten, sociaal-democraten en sociaal-liberalen die in ruil voor ministersposten, mooie salarissen en nieuwe carriereperspectieven bij meerdere verkiezingen hun electorale aanhang zagen verkruimelen. Alleen de VVD, de motor achter de neoliberale omwenteling, lijkt immuun voor intern gedoe. Haar aanhang – van rijke en/of tevreden Nederlanders – bekreunt zich niet om het wel en wee van de rest van het land maar maakt zich vooral zorgen over de ‘belastinggraaiers van links’ die het land door hogere belastingen naar de verdoemenis dreigen te helpen.
Partijpolitiek is interessant maar belangrijker is het natuurlijk hoe het met de mensen in het land gaat. Met veel mensen gaat het niet goed. Bedrijfswinsten rijzen de pan uit, de rijken worden rijker en de armen – altijd de meerderheid – armer. De publieke sector wordt uitgekleed. Liegende bedriegende politici worden niet weggestuurd en krijgen tweede en derde kansen. De onvrede en het chagrijn onder de bevolking groeit. Ondertussen wordt politiek door steeds meer mensen geassocieerd met graaien en bedrog. Onder dit soort condities gedijen politici met een ‘wij tegen zij’-boodschap. Dat geldt vooral voor rechtse populisten omdat die naar beneden en opzij trappen in plaats van naar boven, zoals socialisten doen. De anti-moslim en anti-buitenlanders sentimenten nemen toe.
De verkiezingsuitslagen
Bij de parlementsverkiezingen in Nederland op 22 november werd de PVV van Geert Wilders met 37 zetels in één klap de grootste. Eén op de vier Nederlanders stemde op de partij die ‘Minder, minder, minder Marokkanen’ wil en de asiel-tsunamie wil stoppen. Tweede, met 25 zetels, werd Groenlinks-PvdA onder leiding van ex-eurocommissaris Timmermans, een ervaren politicus en bestuurder. De liberale VVD deed het niet fantastisch maar werd derde, met 24 zetels. De partij van Pieter Omtzigt (NSC), een christendemocratische politicus die door zijn voormalige, inmiddels gedecimeerde, partij voor de bus werd gegooid behaalde 20 zetels. Daarna volgen 12 partijen, waarvan de grootste 9 en de kleinsten 1 zetel behaalden. Tien partijen slaagden er niet in een zetel te bemachtigen.
De ophef
Met de uitslagen zorgt Nederland in één keer voor een hoop opschudding onder de Europese elite omdat Wilders anti-EU en anti-euro en voorstander van een Nexit-referendum is. Zover zal het niet zo snel komen omdat Nederland een coalitieland is, waar voor regeringsvorming tal van partijen nodig zijn om de horde van 75 + 1 zetel te nemen. De vraag wat voor regering gevormd gaat worden is koffiedik kijken, omdat maar weinig partijen staan te popelen om met Wilders samen te werken. Maar Wilders buitenspel zetten ligt ook niet voor de hand omdat vrijwel alle andere partijen doen alsof de PVV een gewone partij is en ‘wheelen en dealen’ past in de Nederlandse poldertraditie. Zelfs bij de jaarlijkse Herdenking van de Februari-staking – de massale arbeidersstaking in 1942 tegen het oppakken van Joden door de Duitsers – wordt de aanwezigheid van PVV-volksvertegenwoordigers tandenknarsend getolereerd. Want omvolkingstheorieën (PVV-Kamerlid en partij-ideoloog Martin Bosma’s met zijn boek ‘Schijn-elite van de valsemunters’) en het oproepen tot het sluiten van de grenzen voor vluchtelingen hebben natuurlijk niets te maken met racisme 2.0, maar met nieuw realisme. En Hitler was ook een socialist, de aanduiding nationaal-socialist zegt genoeg. Zo’n partij dus.
Een partij waarin één man de baas is, die geen leden heeft en dus geen last heeft van ledendemocratie en dat soort gedoe. Maar politiek veteraan Wilders, ooit liberaal maar inmiddels ‘sociaal maar tegen buitenlanders’, is een goed debater. Politiek kreeg hij ook nog eens de wind in de zeilen door de moordpartij van Hamas en de pro-Palestina protesten van moslims (juist ja!) en links volk (zie je wel!). Omtzigt zei onmiddellijk na het bekend worden van de uitslagen bereid te zijn met Wilders te gaan praten omdat het land wel bestuurd moet worden. Yesilgöz sputtert nog wat tegen maar misschien is dat voor de bühne. Want haar partij, de regeringspartij VVD, was verantwoordelijk voor de val van het kabinet en de vervroegde verkiezingen en voerde de ‘uit de hand gelopen migratie’ daarvoor als reden aan. Persoonlijk zette zij de deur op een kier voor samenwerking met Wilders. Daarmee leek het taboe van regeren met de PVV passé, iets wat Wilders aangreep om zich van zijn meest gematigde manier te profileren. Enkele dagen geleden verklaarde Yesilgöz dat het moeilijk en waarschijnlijk onmogelijk zou worden, maar de geest was uit de fles. Niet langer was een stem op Wilders een verloren stem, maar een stem op een potentiële regeringspartij!
Bescheiden campagnedynamiek
Even terug naar de campagne. Wekenlang ging het in de verkiezingsstrijd voor het Nederlandse Parlement – de Tweede Kamer – om een nek-aan-nek race tussen de liberalen (VVD), de fusiepartij PvdA-Groenlinks (sociaal-democraten en groenen) en Nieuw Sociaal Contract, de nieuwe partij van de christendemocratische dissident Pieter Omtzigt. De grote winnaar van de senaatsverkiezingen van half maart, de Boeren Burgers mw. Van der Plas, viel al snel uit de oorspronkelijke kopgroep van vier. Dit keer ging de campagne namelijk nauwelijks over het stikstofprobleem en de belangen van de Nederlandse boeren (lees: de agro-industrie). De ontevreden kiezer – de grote massa – leek dit keer voor Omtzigt te gaan. Nog voor hij met een programma en een kandidatenlijst kwam stond die in de peilingen wekenlang op nummer één omdat de boze kiezer het idee had dat deze man het ‘zooitje in Den Haag’ wel eens een lesje zou gaan leren. Samen met de socialiste Renkse Leijten had hij zichzelf op de kaart gezet door het op te nemen voor enkele tienduizenden onschuldige slachtoffers van de Nederlandse Belastingdienst, die een niets ontziende jacht op burgers hield die ten onrechte van fraude werden verdacht (vaak mensen met een ‘rare achternaam’, lees niet-Nederlands). Deze mensen raakten daardoor diep in de schulden, werden hun huis uitgezet en raakten zelfs hun kinderen kwijt, want wie niet voor zijn kinderen kan zorgen…
Omtzigt is een man die recht van onrecht weet te scheiden en die zich daardoor voor zowel de liberalen van minister-president Rutte als zijn eigen partij kwalificeerde voor ‘een functie elders’. Maar ook Omtzigt, die het verkiezingspeloton wekenlang leidde moest de koppositie afstaan omdat hij keer op keer ontwijkend antwoordde op de vraag of hij de nieuwe minister-president zou worden en, zo niet, wie hij dan naar voren zou schuiven. Een ander probleem is dat hij niet goed is in one liners en lange zinnen nodig heeft. Dag in dag uit het bericht dat Omtzigt het nog niet wist, wat maakte dat veel kiezers niet onbegrijpelijk de indruk kregen dat hij een twijfelkont was. Nee, dan Wilders, die was tenminste van meet af aan duidelijk.
Spannend was het allemaal niet en om nu te zeggen dat Nederland collectief toe leefde naar wat een hoogtijdag voor de democratie zou moeten worden, zou overdreven zijn. Zelfs vrienden van mij die zich meer dan hun familieleden en buren voor politiek interesseren, konden een geeuw niet onderdrukken wanneer ik hen vroeg wat zij van de verkiezingscampagne vonden. Totdat…
De verrassing
Minder dan een week voor de 22ste november, de dag van de grote finale, organiseerde de commerciële zender SBS een lijsttrekkersdebat waarin Wilders in topvorm was. Een mevrouw uit het publiek, waarvan daarna een foto opdook waarop zij naast Wilders in het vliegtuig zat, vroeg aan Timmermans van de ‘linkse fusiepartij’ hoeveel hij maandelijks op zijn rekening bijgeschreven kreeg, terwijl zij in de kou zat omdat ze vanwege de gasprijs de kachel niet aan durfde te zetten. Het antwoord van Timmermans deed er niet toe. Honderden boze volkse kiezers noemden hem op sociale media een volgevreten vetzak die Nederland naar de kloten zou helpen als zijn partij de grootste werd. Wilders zei dat ook maar dan in nettere bewoordingen. Een grapje over een onsje minder en zo.
Maurice de Hond, een gerenommeerd opiniepeiler maar ook iemand die in zijn kruistocht tegen onrecht en misdaad wel eens de verkeerde klusjesman aan het kruis slaat, kwam vijf dagen voor de stembusgang met de prognose dat Wilders naast mw. Yesilgöz de meeste stemmen binnen zou gaan halen. Met name voor meneer Timmermans was die peiling goed nieuws omdat hij zich nu op kon werpen als de aanvoerder van de beweging tegen de anti-moslimpartij/extreem-rechts van Wilders. Hij deed dan ook een oproep aan kiezers van alle andere fatsoenlijke partijen om ‘desnoods met dichtgeknepen neus’ voor hem te stemmen om de dijkdoorbraak van extreem-rechts te voorkomen. Ook Wilders reageerde enthousiast op het perspectief van de tweestrijd ‘PVV versus links dat het land naar de verdoemenis ging helpen’. Beide politici riepen op tot een strategische stem en slaagden erin hun directe rivalen te decimeren. Zo verloor op links de SP – de echte socialisten – 4 van de 9 zetels, halveerde de Partij voor de Dieren (van 6 naar 3) en verdween de anti-racisme partij BIJ1 uit het parlement. Aan de rechterkant verloor de extreem rechtse WEF wappie-partij ‘Forum voor Democratie’ van Thierry Baudet 5 van de 8 zetels, JA21 verloor er 2 van de 3 en de partij van pandjesbaas en coronawappie Van Haga verdwijnt uit het parlement. En de kiezer? Die gaat waarschijnlijk rechtsom de rekening betalen.
