De Barents Observer verwacht dat het aantal doorvaarten via de Noordelijke Zeeroute, die Oost-Azië met Europa verbindt ten noorden van Rusland, in 2013 het vijfvoudige zou kunnen bedragen van vorig jaar. Dan begint het erop te lijken alsof er een commerciële doorbraak zit aan te komen, nu het winterpoolijs steeds meer uit ‘jong’ ijs bestaat, dat dus makkelijker smelt. Bepaalde waarnemers schatten nu dat een volledige zomerijsvrije Noordelijke Zeeroute reeds binnen tien jaar mogelijk zal zijn.
Het ijs wordt dunner, smelt sneller en beslaat minder oppervlakte in de winter: de laatste 30 jaar hebben we elke tien jaar 13% van de totale winterijsvlakte verloren. Tussen 2007 en 2012 is een ijsgebied ter grootte van tweemaal Noorwegen verloren gegaan.
Deze vaartroute maakt de bootreis tussen Rotterdam en Kobe in Japan tien dagen korter dan de gangbare route via het Suezkanaal. In 2010 waren er slechts 4 schepen die de hele Route hebben door gevaren, in 2011 waren er dat 34 en vorig jaar 46. Ook de tonnenmaat stijgt: de (nog altijd betrekkelijk beperkte) cijfers van 2012 – 1 261 545 ton – liggen meer dan 50% hoger dan die van 2011. Tijdens de Barents Top in juni 2013 in het Finse Kirkenes, verklaarde de Russische premier Medvedev dat binnen tien jaar wellicht 10 miljoen ton het normale niveau zal zijn.
Landen als China, Japan, Zuid-Korea vertonen actieve interesse in het Noordpoolgebied. Ze hebben recent het statuut van waarnemer verworven bij de ‘Arctic Council’. De EU werd geweigerd omdat Canada eerst een dispuut met de EU over zeehondenjacht van de baan wil. Volgens de Chinese langetermijnprojecties zou 5 tot 15 procent van China’s internationale handel – voornamelijk containerverkeer – de Noordelijke Zeeroute gebruiken tegen 2020.
Eind juli 2013 waren er 391 aanvragen om de Noordelijke Zeeroute (geheel of gedeeltelijk) te mogen gebruiken. De Russische autoriteiten, die onder meer de assistentie met ijsbrekers voorzien, hebben er 52 werden geweigerd. De eerste volledige doorvaart greep dit jaar begin juni plaats.
Nieuwe doorvaartmogelijkheden, maar ook de vergemakkelijkte toegankelijkheid tot het ontginnen van grondstoffen – olie, gas, diamant, metalen – vormen voor de beleidsmakers interessante nieuwe pistes. Ook op militair vlak wordt de waakzaamheid aangescherpt. Zo waarschuwde de Russische premier dat “een eventuele uitbreiding van de NAVO met opname van Zweden of Finland, het machtsevenwicht zou verstoren en Rusland dwingen tot een antwoord”. De NAVO stelt helemaal geen plannen in die richting te hebben. Maar ze zijn daar in Moskou kennelijk niet zo zeker van. Ze brengen steeds het voorbeeld dat in het begin van de jaren 1990 bij de ontbinding van het Warschau Pact het Westen beloofd had geen militaire infrastructuur op te schuiven dichter bij de Russische grenzen. Een belofte die niet werd gehouden. Vandaag zijn Russische veiligheidsexperten bang dat de NAVO misbruik zou maken om bij ongevallen of rampen in het Poolgebied zogenaamde hulp maatregelen te nemen die eigenlijk de bedoeling zouden hebben om het hoge noorden te militariseren.
De opwarming van de aarde houdt dan toch de beleidsmakers alert.
