Binnen zowat twee jaar komt er normaal gesproken een eind aan het proces tegen de voormalige Joegoslavische president Slobodan Milosevic in Den Haag. Een proces dat historisch is en beslissend voor de vraag of internationale strafgerechtshoven een toekomst hebben. Ironisch genoeg heeft Washington, de hoofdsponsor van het Joegoslavië-tribunaal, die vraag al op voorhand negatief beantwoord.
De Amerikanen verwerpen de idee van een Internationaal Gerechtshof. Ze hebben het steevast over een "kangoroo court", een schertsrechtbank, waar eventuele Amerikaanse betichten geen eerlijk en rechtvaardig proces zouden kunnen krijgen als de politieke conjunctuur tegenzit en de Amerikanen de zaak niet controleren. Een fundamenteel wantrouwen dus tegen de mogelijkheid van eerlijke tribunalen. In de plaats willen ze wel ad hoc-tribunalen, die ze in het de beste traditie van Amerikaans unilateralisme kunnen manipuleren en die Amerikaanse belangen moeten dienen – zeker geen Amerikanen veroordelen.
In die optiek wordt ook het Joegoslavië-tribunaal gefinancierd door Washington, dat een zorgvuldig oog houdt op het personeel dat er werkt. De aanklagerssectie is grotendeels in handen van Amerikanen. De aanklagers en de rechters zijn zorgvuldig uitgekozen. Opvallend is het ontbreken van personeel uit het voormalige Oostblok en de (ex)-communistische wereld.
Het is duidelijk een politiek tribunaal. Naar het voorbeeld van die in Duitsland (Nurenberg) en Japan, waar niet alle oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog – zoals de verantwoordelijken voor het moorddadige bombardement op Dresden (ten minste 100.000 doden) of die voor het gooien van atoombommen op Hiroshima en Nagasaki (150.000 directe doden) – maar enkel die uit de verliezende landen werden berecht. Een tribunaal om de verliezers nog eens extra na te trappen.
Hoofdaanklager Carla Del Ponte, en ook de Britse rechter-voorzitter Richard May die Milosevic nauwelijks het woord gunt, zien het blijkbaar ook zo. De opening van het proces tegen de voormalige Joegoslavische leider was geen feitelijke, nuchtere en objectieve aanklacht, maar een politiek pleidooi, een veroordeling van Milosevic’s vermeend streven naar een "Groot-Servië" op de Balkan. Dat zou de oorzaak zijn van alle leed en dus van alle gruwelen die er zijn gebeurd en dus is Milosevic zo schuldig als hij groot is.
De "emocratie" ontbrak niet in het betoog van Del Ponte en van haar medewerker Geoffrey Nice, die videobeelden lieten zien van kampen (waarvan sommige vervalsingen zouden zijn volgens het Internationaal Comité voor de Verdediging van Slobodan Milosevic) en van slachtoffers van Serviërs. Ook werden bandopnames afgespeeld, die westerse geheime diensten zouden hebben gemaakt (of nagemaakt?), waarvan geen enkele garantie van authenticiteit en volledigheid bestaat en die dus in principe onbetrouwbaar zijn.
Del Ponte onderstreepte dat het proces niet tegen de Serviërs wordt gevoerd, maar alleen tegen Milosevic.Waarom werden dan geen beelden getoond van verdrijvingen van Serviërs door Kroaten, Moslims en Kosovaren? Waarom werden de ambities van Kroatië voor een raszuiver Kroatië en van de Bosnische president Izetbegovic voor een Bosnische islamitische staat via etnische zuivering van Kroaten en Serviërs niet gelaakt? Waarom werd de "groot-Albanese" ideologie van het Kosovaars Bevrijdingsleger (UCK) – die de steun heeft van Duitsland en van de Verenigde Staten – niet aan de kaak gesteld? Waarom werden hun leiders niet voor het tribunaal gedaagd? Del Ponte kwam niet verder dan te zeggen dat alles wat de Serviërs in Kroatië, Bosnië en Kosovo overkwam ook de schuld van Milosevic was!
Het tribunaal heeft hier en daar wel een Kroaat en een Moslim opgepakt en kort voor het begin van het proces-Milosevic werden voor het eerst zelfs twee Kosovo-Albanezen gearresteerd. Om de schijn te wekken dat het Joegoslavië-tribunaal "eerlijk" werkt werden kleine garnalen in de gevangenis gegooid, terwijl de leiders ongemoeid worden gelaten.
Carla Del Ponte heeft overigens haar vooringenomenheid nooit onder stoelen of banken gestoken. Ze heeft van bij haar benoeming tot hoofdaanklager uitgebazuind dat Milosevic de schuldige was, dat ze daarvoor wel de bewijzen zou en vinden en dat Milosevic levenslang zou krijgen omdat de doodstraf – en hieruit blijkt dat ze daar spijt over heeft – niet bestaat bij het Joegoslavië-tribunaal (zie Uitpers van februari: Een eredoctoraat voor Carla Del Ponte?).
Kortom, het hele openingsoptreden was een aanfluiting van serene, eerlijke en onpartijdige justitie. Merkwaardig is dat de voorzitter van de rechtbank, Richard May, doet alsof zijn neus bloedt, dat hij niet weet wat Carla Del Ponte al maanden haar bevooroordeelde mening uitbazuint. Toen Milosevic Del Ponte daaromtrent de mantel uitveegde stelde May (onschuldig?) de vraag wat hij bedoelde toen hij zei dat "de aanklager al uw straf heeft uitgesproken".
In de ogen van Del Ponte is Milosevic ook schuldig omdat hij contact had met de leiders van de Servische minderheden in Kroatië en Bosnië en hen wapens leverde. Maar waarom heeft ze dan de voormalige Duitse bondskanselier Kohl en de huidige kanselier Schröder niet aangeklaagd wegens de levering van wapens aan de Kroaten, Moslims en Kosovaren, waarmee wreedheden tegen Serviërs werden begaan? Waarom geen uitleg gevraagd aan de vorige Amerikaanse president Clinton voor het bewapenen van het UCK? Uiteraard repte Del Ponte met geen woord over de oorlogsmisdaden begaan door de NAVO tijdens de Kosovo-campagne en voor de NAVO-steun voor de UCK-guerrilla in Macedonië.
Het proces is dus gestart onder een slecht gesternte, meer nog het heeft de etnische spanningen op de Balkan weer aangewakkerd. De Serviërs geloven Del Ponte niet als ze beweert dat ze het niet tegen hen heeft. Zeker niet de honderdduizenden die uit Kroatië, Bosnië en Kosovo werden verdreven. De Joegoslavische president Vojislav Kostunica viel al scherp uit tegen het tribunaal dat hij "hypocriet en partijdig" en een overduidelijk politiek instrument noemde. En zelfs de Servische premier Zoran Djindjic, die Milosevic omwille van het internationale smeer op illegale manier uitleverde aan Den Haag, houdt zich op zijn hoede. Hij durft de Bosnisch-Servische leiders Mladic en Karadzic, die onbetwistbaar een reeks gruwelen op hun kerfstok hebben, niet meer te arresteren en uit te leveren uit vrees voor de reactie.
Als het Joegoslavië-tribunaal enige geloofwaardigheid wil behouden zal het moeten tonen dat het niemand om politieke redenen vervolgt, dat het iedereen vervolgt of zal vervolgen die verantwoordelijk is voor oorlogsmisdaden, tot op het hoogste niveau. En dat zijn heel wat meer mensen dan Milosevic. Als dat niet gebeurt is het proces-Milosevic een overbodig proces. Als het vonnis al op voorhand vaststaat zou beter de methode van de Amerikaanse president Bush jr. worden gebruikt voor in Afghanistan gevangen genomen Taliban- en Al Qaida-strijders: geheime processen voor militaire rechters, met doodstraf als mogelijke straf zonder dat de "rechters" het daar alleen eens moeten over zijn, zonder mogelijkheid op een eerlijke verdediging en op beroep. Het zou alvast veel geld en tijd sparen.
Als het tribunaal het spel eerlijk wil spelen zou het Milosevic ook de middelen moeten geven die hij nodig heeft voor zijn verdediging zoals bv. gewoonweg een telefoon, een pc, ongelimiteerde toegang van zijn adviseurs, privé-gesprekken met die adviseurs, toegang tot alle door de westerse geheime diensten afgeluisterde gesprekken enz. Er rust een zware verantwoordelijkheid op de schouders van aanklaagster Carla Del Ponte en van rechtbankvoorzitter Richard May. Beide hebben zich al ernstig gecompromitteerd door hun bevooroordeelde aanpak en optreden. Wellicht zouden ze beter terugtreden zodat het tribunaal met een propere lei kan herbeginnen met aanklagers en rechters die onbevooroordeeldheid hoger in hun vaandel dragen. Zoniet leggen ze een zware hypotheek op de toekomstige berechting en bestraffing van oorlogsmisdaden en genocide, maken ze die wellicht onmogelijk door hun slecht voorbeeld.
(Uitpers, maart 2002)
