Het zogenaamde Hoge Noorden heeft de laatste jaren aan geopolitiek belang gewonnen. Dat is op zich geen nieuws meer. Met de klimaatverandering worden de noordelijke wateren meer bevaarbaar, de ondergrond ontdooit en exploitatie van ertsen krijgt nieuwe perspectieven.
Rusland, de Scandinavische landen, de VS, Canada, de NAVO, de Europese Unie, China, Zuid-Korea, India vernieuwen hun beleid voor dit gebied rond de Noordpool. Moskou ziet de westerse militaire activiteit daar als een bedreiging voor de Russische belangen en meent dat andere staten de klimaatproblematiek misbruiken om Russische (economische) activiteiten te belemmeren.
Dezer dagen zal er ook extra aan militaire krachtpatserij worden gedaan: Rusland oefent in de Barents Zee en Noorwegen houdt NAVO manoeuvres, beiden op een schaal die we al lang niet meer gezien hebben. Op zich moet er niet direct een verband worden gezocht met de Oekraïne crisis. Een en ander is al langer gepland. Sommige commentaarschrijvers wijzen toch op het gevaar dat de spanning rond Oekraïne zou over kunnen sijpelen naar het Hoge Noorden. Het is wel duidelijk dat beide kampen elkaars bewegingen met argusogen zullen volgen.
Rusland
Inderdaad, Rusland houdt de tweede helft van februari zijn grootste maritieme manoeuvres ten noorden van de poolcirkel sedert de koude oorlog. Moskou kondigde een alarmzone aan – zone waar raketoefeningen zullen gebeuren – van zowat 1000 km lang, van het Russische eiland Kolgoejev in de oostelijke Barents Zee tot Beren Eiland (Noorwegen) in het westen. De helft daarvan ligt in de Noorse Exclusieve Economische Zone in internationale wateren. Er zou vooral getest worden met de nieuwe hypersonische 3M22 Tsirkon anti-schip raket, die naar verluidt niet door de huidige raketschild-apparatuur kan worden gestopt. Aan deze maritieme manoeuvres nemen zo’n twintigtal Russische schepen deel.
Westerse waarnemers zijn het erover eens dat Rusland in het Noordpoolgebied minder nadrukkelijk militaristisch optreedt dan in de Baltische Zee. De Zweedse minister van defensie heeft al herhaaldelijk gewezen op Russische militaire activiteit nabij of in de Zweedse wateren. Moskou meent dan weer dat de ontwikkelingen in het hoge noorden gekenmerkt worden door agressieve militaire activiteit van de VS en de NAVO. Bilaterale afspraken tussen de VS en de landen rond de Baltische Zee doen de militaire mogelijkheden van de VS met sprongen vooruit gaan. De afspraken met NAVO-lidstaat Noorwegen openen voor de VS nieuwe mogelijkheden in het Poolgebied.
Noorwegen
Verschillende commentaarschrijvers wijzen er trouwens op dat Noorwegen op moet letten om zich niet door een fel assertieve VS opstelling te laten meeslepen en onderstrepen dat het zijn eigen belangen in het gebied moet voorop blijven stellen.
Noorwegen begint in de tweede helft van maart zijn tweejaarlijkse manoeuvres, Cold Response 2022 genaamd, met deelname van de meeste NAVO lidstaten. Het gaat om lang geplande manoeuvres om de militaire versterking van Noord-Noorwegen te oefenen.
Het worden de grootste NAVO oefeningen in het Poolgebied sedert 1980. 35.000 troepen uit 26 landen (waaronder België) nemen deel zowel ter land, ter zee als met de luchtmacht. Er zal vooral geoefend worden op landingsoperaties in onherbergzame omstandigheden: koude, ijs, sneeuw, korte periode daglicht. Twee vliegdekschepen zullen ingeschakeld worden: het Britse “HMS Prince of Wales” en het Amerikaanse “USS Harry S Truman”. Naast NAVO-lidstaten zullen ook de neutrale landen Zweden en Finland aan deze oefeningen deelnemen.
Geopolitieke zones en militarisering vormen een vast duo. Dat is al lang zo en het ziet ernaar uit dat dit nog lang zo zal blijven. Werk aan de winkel voor diegenen die menen dat een niet-militair veiligheidsbeleid realistisch en noodzakelijk is.
