Bij het Duitse regeerakkoord CDU-SPD
Als op 30 april blijkt dat de leden van de sociaaldemocratische SPD het regeerakkoord hebben goedgekeurd dan is de kleine ‘grote coalitie’ van de christendemocraten en de SPD in Duitsland een feit. Het programma van de nieuwe Duitse regering kan dan gekarakteriseerd worden als ‘militaristisch keynesianisme’.
Deze karakterisering lazen we op de website van Surplus, een nieuw progressief Duits economisch magazine. Surplus is ook de bron voor veel wat volgt.
Schuldenrem
Met steun van de Groenen besliste de oude Bondsdag op de valreep, voor het nieuwe parlement beëdigd werd, de schuldenrem voor defensie-uitgaven op te heffen. Die schuldenrem werd in 2009 in de Duitse grondwet vastgelegd, en bepaalde dat vanaf 2016 het structureel overheidstekort niet groter mocht zijn dan 0,35 procent van het BBP. Defensie-uitgaven vallen hier dus nu niet meer onder. Een pot van 500 miljard euro, te spreiden over 12 jaar, werd eveneens buiten de schuldenrem geplaatst: 400 miljard voor infrastructuur, en 100 miljard voor klimaatmaatregelen.
Zoals de plannen nu liggen komt dit erop neer dat voor defensie jaarlijks schulden gemaakt gaan worden ter waarde van 2 procent van het BBP (naast de 1 procent BBP voor defensie die binnen de normale begroting wordt gefinancierd). De infrastructuur moet het doen met 0,8 procent BBP, en het klimaat met 0,2 procent. Het is duidelijk waar de prioriteiten liggen.
Het klimaat is driemaal de pineut. Ten eerste is er te weinig geld beschikbaar voor klimaatmaatregelen. Ten tweede stoot militair materieel bijzonder veel CO2 uit. Ten derde zal wat overblijft aan klimaatbeleid vooral bestaan uit (Europees vastgelegde) CO2-heffingen en regelgeving, wat de populariteit van het klimaatbeleid verder zal ondergraven.
De regering gaat verder kijken naar een ‘modernisering’ van de schuldenrem. Dat is dus nog even afwachten.
Volgens de Financial Times zijn de Europese partners van Duitsland best blij met deze ontwikkelingen. Aanvankelijk vreesden sommigen dat deze investeringen Duitsland een concurrentievoordeel zouden geven in de Europese binnenmarkt. Nu lijkt volgens de Britse krant de hoop te overheersen Europees mee te kunnen liften op het Duits expansief economisch beleid. De tarieven van Trump dreigen immers.
Vluchtelingen
Asielzoekers zonder meer aan de grens weigeren, zoals Merz in zijn verkiezingscampagne beloofd had, gaat niet gebeuren. Het kon ook moeilijk, want het is strijdig met allerlei verdragen, en de buurlanden zouden er niet blij van worden.
Maar het asielbeleid wordt wel aangescherpt. De verkorte naturalisatieprocedure wordt afgeschaft. Familiehereniging wordt bemoeilijkt. Met de buurlanden wordt overlegd over het terugsturen van vluchtelingen.
Sociaal?
Zal het militaristisch keynesianisme dan tenminste gepaard gaan met een aanvaardbaar sociaal beleid? Dat valt te bezien.
De rechterzijde van de CDU/CSU wil dat het nieuwe begrotingsbeleid gepaard gaat met bezuinigingen, uiteraard in de sociale sector, om het overheidstekort binnen de perken te houden. De SPD moest om de eigen leden te overtuigen toch wat sociale punten scoren. Het onderhandelde regeringsakkoord geeft dan ook een gemend beeld.
Het minimumloon zou tegen 2026 verhoogd worden van 12,82 naar 15 euro. Bij openbare aanbestedingen worden bedrijven verplicht zich te houden aan de cao’s. De prijs van energie zou niet alleen voor bedrijven maar ook voor particulieren omlaag gaan. Huren in het lagere segment worden bevroren. Aan de pensioenen wordt vooralsnog niet geraakt. Vanaf jonge leeftijd zou een pensioenpotje gestart worden via private verzekeraars. Wie kinderen opvoedt krijgt hiervoor compensatie in de vorm van extra pensioen (per kind zou dit neerkomen op ongeveer 20 euro extra pensioen per maand). Tot daar het zoet. Maar zuur is er ook.
Het akkoord bevat ook een reeks maatregelen ter flexibilisering van de arbeidsmarkt: maximale arbeidstijd per week in plaats van per dag; fiscale vrijstelling voor overuren; fiscale vrijstelling voor werk door gepensioneerden; hardere aanpak werklozen…
Het ‘burgergeld’ wordt afgeschaft en vervangen. De praktische maatregelen liegen er niet om. Het ‘burgergeld’ is het inkomen dat werklozen na een periode werkloosheid krijgen, en dateert van de twintig jaar geleden ingevoerde Hartz IV maatregelen die de werkloosheidsverzekering ombouwden tot een vorm van sociale bijstand. Dat wordt nu dus aangescherpt: hardere sancties bij een eerste werkweigering; arbeidsbemiddeling moet inzetten op werk en niet op opleiding; indexering aan de inflatie met vertraging; strengere criteria voor wat gerechtigden als eigendom achter de hand mogen houden… Miljoenen mensen worden dieper de armoede ingeduwd om de rechterflank van de regering te plezieren.
Belastingcadeaus
Natuurlijk konden belastingcadeaus in het regeerakkoord niet ontbreken. Niet alleen gaat de vennootschapsbelasting geleidelijk omlaag, maar ook andere maatregelen moeten ervoor zorgen dat de fiscale lasten voor bedrijven verder omlaag gaan.
Ook de burger wordt fiscaal tegemoet gekomen. De cadeaus komen echter vooral de rijken ten goede. Een expert, geciteerd op de website van Surplus, berekende dat de 1 procent rijksten per kop 20.375 euro lastenvermindering scoren, terwijl de onderste 50 procent het moet doen met gemiddeld 274 euro per kop. Gemiddeld, want hoe lager je inkomen, hoe kleiner je voordeel!
Deze belastingcadeaus zetten de begroting verder onder druk. Het valt daarom af te wachten hoe stevig de sociale punten die de SPD gescoord heeft verankerd zijn in het nieuwe beleid. Als Duitsland zoals verwacht voor het derde jaar op rij economisch stagneert, dan ziet het er voor de sociaaldemocraten niet goed uit. Dat betekent niet dat de regering snel zal vallen. Met de hete adem van Die Linke in de nek zijn nieuwe verkiezingen het laatste wat de SPD wil.
