Hoofdstuk 1: Inleiding

Een massa mensen kwam in het voorjaar op straat met de eis de oorlogtegen Irak stop te zetten. Allemaal mensen die vinden dat conflicten,meningsverschillen, economische krachtmetingen, …. best niet beslecht wordenvia wapengekletter. Mensen die niet willen dat de keiharde taal van demilitaire oorlogslogica regeert in onze wereld.

Het motto van deze massabetogingen kan herleid worden tot de slogan‘Not in my name!’ Op allerlei manieren gaven mensen duidelijk de boodschap datde oorlog niet in hun naam mag gestreden worden.

Wij vroegen ons af of die mensen ook kan gegarandeerd worden dat hungeld niet gebruikt wordt om de wapenindustrie (en dus ook de oorlogen die metdeze wapens gevoerd worden) te steunen.

Geld dat op onze spaarboekjes staat of dat wij beleggen, blijf immersniet op de bank staan, maar wordt onder andere gebruikt om bedrijven mee tefinancieren, of aandelen van die bedrijven mee op te kopen.

Misschien liep je wel met een ‘not in my name’ petje in een betoging,maar werd ondertussen met jouw geld de Belgische en internationalewapenindustrie gefinancierd.

Immers, terwijl Minister Michel officieel een anti-oorlogsretoriekbeleed, werden wapensystemen van Barco en Mecar “made in Belgium” ingezet doorde VS in de oorlog tegen Irak. Wist je overigens dat de VS in 2002 devoornaamste wapenklant van de Belgische wapenindustrie was?

Hetonderzoek

Netwerk ging op onderzoek uit. In eerste instantie werden de bankengevraagd welke regels zij hebben omtrent het financieren van wapenproducenten.De antwoorden waren verschillend: van totale windstilte tot opsomming vanuitsluitingscriteria (activiteiten die een bank echt niet financiert).

Aangezien de banken weinig of geen concrete informatie wensten televeren (een lijst van gefinancierde bedrijven openbaar maken, was duidelijkniet aan de orde), kwam er dan ook wat detectivewerk aan te pas. In dit dossierworden de antwoorden van de banken naast onze onderzoeksresultaten geplaatst.

Dit dossier is alleszins geen allesomvattende studie van alle financiële linken tussen de inBelgië actieve banken en de wapenproducenten. Voor dit onderzoek maakten wijeen selectie. Zo bekeken we enkel de vijf grootste bankgroepen actief inBelgië, nl. Fortis, ING, Dexia, KBC en AXA, ook wel ‘the big five’ genoemd. Envan deze banken bekeken we ten gronde hun linken met 9 grote internationalewapenproducenten en twee Belgische. In België kozen we één bedrijf in Wallonië(Mecar) en één in Vlaanderen (Barco). Onze bankwereld is immers nietgeregionaliseerd en investeert in beide landsdelen.

De resultaten liegen er niet om, en sterken alleen onze vermoedens.Alle vijf de banken zijn in meerdere gevallen betrokken bij financieringen vande onderzochte wapenbedrijven. Hiermee is duidelijk aangetoond dat debankwereld er op zich niet vies van is om financiële banden te slaan met dewapenproducenten. En dat met jouw en mijn geld. Tijd dus om hen op de vingerste tikken!

(..)

Hoofdstuk 2 : Enkele wapenproducenten en hun financiers

2.1. Mecar

2.1.1. Bedrijfsprofiel MECAR

Structuur

Mecar S.A. is een gekende Belgische munitiefabrikant. Mecar is een dochterondernemingvan Allied Defense Group (ADG).

ADG is een beursgenoteerde holdingmaatschappij voor een aantalBelgische en Amerikaanse bedrijven die verschillende hoogwaardigetechnologische producten aan de defensie- en beveiligingsindustrie leveren. In2002 maakte ADG een omzet van 130.9 miljoen $ (een groei van 35% t.o.v. 2001).

Mecar is veruit het belangrijkste bedrijf binnen ADG. De hoofdbrok vande omzet van ADG, meerbepaald 73% in 2002, wordt immers gegenereerd door Mecar.Mecar is gevestigd in Petit-Roeulx-les-Nivelles (België), en haalde in 2002 eenomzet van 95.3 miljoen $.

Productie

Mecar produceert een gamma aan munitiepatronen en granaten vanmiddelgroot tot groot kaliber, voornamelijk voor artillerie, mortieren, tanksen lichte pantservoertuigen.

Mecar ontwikkelde bovendien in samenwerking met Cockerill MechanicalIndustries een antitankwapen.

Ook munitie voor lichte wapens behoort tot het gamma. Met name de“Universal Bullet Trap (BTU)”. Deze BTU is een systeem dat kan worden aangebouwdop elke bestaande stalen munitie (7.62 mm en 5.56 mm) en op de munitie van deM-16 mitrailleur. Dit systeem verhoogt de snelheid van het projectiel.

Mecar produceert verschillende “bullet trap granaten” met inbegrip vanfragmentatie-, antipersoons-, en pantserdoorborende munitie. Ook de M72fragmentatiehandgranaat wordt gefabriceerd door Mecar.

Algemeen kan wel gesteld worden dat Mecar zich met zijn productengammaaardig aanpast aan de veranderende eisen op de militaire markt. Zo pastbijvoorbeeld hun ‘munitie met verhoogde penetratiegraad’ naadloos aan bij destrategie van ‘snelle interventie’, waarbij de bewapening en munitie in functiestaan van een snelle uitschakeling van de tegenstander.

Financiën

Mecar heeft de vorige jaren mooie winstcijfers kunnen voorleggen: 12,7miljoen $ in 2000, 17,4 miljoen $ in 2001 en 12,7 miljoen $ in 2002. Er werken50 bedienden, 265 arbeiders en 2 technische consultants.

De laatste jaren bestond het grootste deel van de omzet uit leveringenaan Saoedi-Arabië, deels betaald uit het Amerikaanse programma voor militairesteun aan het buitenland (FMS). Dit is een systeem waarbij het Ministerie vanDefensie optreedt als tussenpersoon, dus de wapens opkoopt en doorverkoopt aande eigenlijke koper. De VS voorziet dan ook in onderhoud en in de opleiding inhet ontvangende land.

Het jaar 2003 lijkt werkelijk een gloriejaar te worden. Mecar heeft in2003 reeds uitgebreid gepronkt met grote contracten die binnengehaald zijn.Vooral de nieuwe 90mm-munitie lijkt een absoluut verkoopssucces te worden. Zowerd in maart een FMS-contract voor 3 jaar (via de Verenigde Staten geleverdaan een ander land) voor 130 miljoen $ bekendgemaakt. Het betreft hier één vanMecars belangrijkste klanten. Dit contract is groter dan de volledige omzet van2002.

Bovendien heeft Mecar dit jaar zijn eerste contract binnengehaald bijhet Amerikaans leger. Het betreft een meerjarencontract van 28.4 miljoen $ voormunitie en munitietechnologie voor een Amerikaanse tank, de Stryker MGS.

Maar de rij van binnengehaalde contracten is lang: 5.1 miljoen $ bijéén van de beste NAVO-klanten, 4.7 miljoen $ bij een nieuwe Noord-Afrikaanseklant, 2.7 miljoen $ aan een niet-traditionele klant in het Midden-Oosten, 6.8miljoen $ aan een Zuid-Amerikaanse klant,……

Wie zijn de klanten vanMecar?

De omzet van ADG van 2002 is als volgt geografisch verdeeld:

De belangrijkste klanten van Mecar zijn 2 Saoedi-Arabische instanties,en de Belgische overheid

2.1.2. De linken tussen Mecar en de banken

Een heel belangrijkekredietfaciliteit

In maart 2002 werden verschillende kredietfaciliteiten van Mecar (diedateerden uit de jaren ’90) bij verschillende banken samengevoegd. Dezekredietfaciliteit werd tevens verhoogd tot 49.4 miljoen EURO en geldt vooronbeperkte duur. De vernieuwde kredietfaciliteit verhoogde vanaf 2002 dekredietcapaciteit van Mecar met meer dan 22 miljoen EURO.

Het belang van deze kredietfaciliteit voor Mecar is niet teonderschatten. In een persbericht van 20 maart 2002 spreekt J.H. Binford PeayIII van een mijlpaal in het bestaan van Mecar. (Mr. Peay is niet zomaar iemand:hij is een oud-generaal die voorzitter en CEO is van Allied Defense Group, deoverkoepelende moederholding van Mecar). Nog volgens Peay heeft Mecar nooittevoren kunnen genieten van dergelijke ‘ duurzame’ financiële ondersteuning.

Deze kredietfaciliteit is van levensbelang voor het slagen van degroeistrategie van Mecar. Wil Mecar immers grote internationale opdrachtenverwerven dan moet zij flexibel kunnen beschikken over ruimekredietfaciliteiten voor werkkapitaal, betalingsgaranties en dergelijke meer.

Het banksyndicaat wordt geleid door CBC Banque (een Waalsedochteronderneming van de KBC Groep)en bestaat uit volgende banken (bedragen zijn maximum kredietbedragen die Mecarbij deze banken kan opnemen):

CBC Banque (dochter van KBC)              België               10.65miljoen EURO

Commerzbank                                     Duitsland          10.65miljoen EURO

Deutsche Bank                                     Duitsland          10.65miljoen EURO

Fortis Bank                                                     België               10.65miljoen EURO

Wafabank                                                        Marokko         6.80 miljoen EURO

Fortis Bank is een nieuwkomerin dit bankensyndicaat en vervangt BNP Paribas, die het syndicaat verlieten.

Er is geen enkeletwijfel mogelijk over het feit dat de banken heel goed op de hoogte zijn van deexplosieve activiteiten van Mecar. De kredietovereenkomst vermeldt zelfs dat delener (Mecar) ten allen tijde moet handelen in overeenstemming met dereglementeringen m.b.t. import, export en transit van wapens, munitie, militairmateriaal en verwante technologieën. Bij een overtreding hebben de banken demogelijkheid de onmiddellijke terugbetaling van hun krediet te eisen!

Een lening om wapenfabriekente bouwen.

In 1986 ging Mecar eenbelangrijke lening aan voor de bouw van haar fabrieken en haar administratievegebouwen.  Deze lening werd nog eensaangepast in 1994. Eind 2002 moest nog 987.494 $ van deze lening terugbetaaldworden. De lening loopt af in januari 2004. Deze lening loopt bij Fortis Bank.

Een belangrijkeaandeelhouder:

Tot de 10 grootste institutionele aandeelhouders van Allied DefenseGroup behoort AXA Financial Inc., een dochteronderneming van AXA. Axa Financial bezat eind 2002 eenbelang van 2.6% in Allied Defense Group ter waarde van 2.2 miljoen $ (144.570aandelen).

Financiële wereld enleger hand in hand

Allied Defense Group (ADG), het moederbedrijf van Mecar, is blijkbaareen bedrijf waar financiers en oude Amerikaanse legeroversten het goed metelkaar kunnen vinden.

Opvallend is dat alle grote aandeelhouders van ADG financiële groepenzijn: Bricoleur Capital Management, 8.9%; FMR Corp, 8.4%; Dimensional FundAdvisors Inc., 5.4%; Riverview Group, 5.0%.

ADG is dus zwaar gelinkt aan de financiële spelers op de internationalemarkten.

De managers en directeurs van ADG hebben samen ook 6.7% van de aandelen in handen. Blijkt dat de raad vanbeheer en het management van ADG voor het grootste gedeelte uit Amerikaansegeneraals op rust bestaat.

2.2.Barco

2.2.1. Bedrijfsprofiel Barco

Barco is een Belgische multinational, die ooit startte als zuiverciviel bedrijf dat radiotoestellen en later ook televisietoestellenassembleerde. Sinds het begin van de jaren ’80 is BARCO omgeschakeld tot eenhoogtechnologisch bedrijf dat vooral projectoren en beeldschermen produceert(zelf spreken ze graag van visualisatieoplossingen). 

Een groeiend aandeel van deze hoogtechnologische producten maakt Barcovoor de militaire sector. Op de Algemene Vergadering van BARCO van 14 mei 2003antwoordde Luc Vandenbroucke, de ‘president’ van Barcoview dat de militaireproductie van Barco zich uitsluitend bevindt in de afdeling Barcoview. Hijstelde tevens dat de militaire omzet in 2002 14% van de totale omzet van BARCObedroeg. Omgerekend betekent dit ongeveer 93.665.600 EURO

De militaire productie bestaat vooral uit robuuste beeldschermen engrafische controllers voor allerhande militair tuig. Deze beeldschermen zijnniet zomaar een afkooksel van de computerbeeldschermen die wij kennen.Integendeel deze beeldschermen zijn aangepast aan extreme(oorlogs)omstandigheden: ongevoelig voor vibraties, vochtigheid, slechtelichtomstandigheden, extreme temperaturen, elektromagnetische storingen …..Deze beeldschermen worden dan ingewerkt in gevechtshelikopters,schietgeleidingssystemen voor duikboten, slagveldbewakingsradaren  (o.a. voor de Belgische landmacht), F-16gevechtsvliegtuigen, ……

Barco verdedigde zich lange tijd met de stelling dat dezeBarco-onderdelen enkel geëxporteerd worden naar democratische landen die zegebruikten voor hun eigen verdediging. Deze mythe werd echter reeds meermaalsontmaskerd door de feiten.

Zo werd heel wat militaire Barco-onderdelen gebruikt in de laatsteoorlog van de Verenigde Staten tegen Irak. Barco-apparatuur bevond zich o.a. inde werkstations die de Tomahawk-raketten besturen die vanop schepen wordenafgevuurd. Deze Tomahawks zijn ‘dual-capable system’, wat onder andere betekentdat ze ook met een nucleaire kop kunnen geladen worden.

Op 13 maart 2003 – 6 dagen voor de oorlog tegen Irak zal starten –verkondigt Barco trots dat hen een contract toegekend is voor de levering vaneen “grote hoeveelheid” robuuste beeldschermen en grafische ‘controllers’ voorde US NAVY Surface Search Radar (SSR) Program. Dit soort radars vormde eenessentieel onderdeel voor de oorlog van de VS tegen Irak, onontbeerlijk voorhet detecteren van doelen in Irak. Het systeem is in elk VS-schip in de Golfingebouwd. Terwijl burgers overal in de wereld de oorlog probeerden tevoorkomen, draaide bij Barco de oorlogseconomie dus op volle toeren.

Maar Barco-apparatuur vindt ook probleemloos haar weg naar andere (enin sommige gevallen ondemocratische regimes). Zo Levert Barco ook belangrijkeapparatuur voor de BO-105 Eurocopter (een gevechtshelicopter). Deze helikopterwordt o.a. gebruikt door Bahrein, Brunei, Chili, Columbia, Indonesië, Irak,Sierra Leone, Soedan en Zuid-Korea.

Kortom: Barco heeft een mooie plaats veroverd in de wereld van dehoogtechnologische militaire industrie. En op de Algemene Vergadering van Barcowerd niet onder stoelen of banken gestoken dat men zich verder op deze marktzou begeven.

2.2.2. De linken tussenBarco en de banken

De onderzochte bankinstellingen bezitten de volgende aandelenpakkettenin BARCO nv:

* op 31/12/02 is de beurskapitalisatie 619.980.948 EURO voor 12.412.031aandelen, wat een waarde van 50 EURO per aandeel betekent.

Bovenstaande cijfers tonen aan dat de vijf onderzochte banken geenenkel probleem hebben met de militaire activiteiten van Barco. Bij AXA groep isde link met Barco verwaarloosbaar klein. De andere 4 hebben toch belangrijkesommen geld belegd in Barco-aandelen. ING en zeker KBC hebben zelfs een vrijstevig aandelenpakket van Barco in handen.

Samen hebben de 5 bankgroepen 7.92% van Barco in handen. Om ethischeredenen deze aandelen verkopen zou een niet onopgemerkte schok geven. (zekerals je weet dat slechts 67% van de aandelen voor het beurspubliek bestemd zijn,Barco heeft immers in de Gewestelijke Investerings Maatschappij Vlaanderen eenstabiele aandeelhouder die 33% van de aandelen in handen heeft.) Alleen al eenbeslissing van KBC om Barco-aandelen niet meer aan te houden zou stevigerepercussies hebben.

De huisbankier van Barco is BBL (inmiddels ING België). Dit betekenttevens dat heel veel betalingen van en naar Barco gebeuren via dezeING-rekening, ook de betalingen van militaire klanten.  

2.3.           Andere internationale wapenproducenten

Wij onderzochten ook of de vijf bankgroepen aandelen aanhouden van degrote internationale wapenproducenten. Wij kozen 9 belangrijke internationalewapenproducenten uit en gingen op zoek.

Hieronder stellen we de 9 bedrijven heel kort voor en nadien tonen weaan dat alle vijf de banken in mindere of meerdere mate aandelen bezitten vandeze bedrijven.

2.3.1. Korte bespreking van de 9 internationalewapenproducenten

Alliant Techsystems Hopkins(ATK),een Amerikaans bedrijf, levertzowat alle munitie voor lichte wapens (van pistolen tot machinegeweren) van hetAmerikaans leger, en zowat de helft van de munitie voor het zwaar geschutgebruikt in tanken en antitank wapensystemen van het Amerikaans leger (..)

Naast munitie produceert ATK ook granaten met verarmd uranium,raketmotoren voor kernraketten, clusterbommen, mitrailleurs, allerleiraketlanceerders, raketten, …..

BAE Systems  is de nieuwe naam van BritischAerospace (BAe). Het bedrijf heeft de grootste militaire omzet van allewapenbedrijven in Europa en is wereldwijd de nummer 3. Hun grootstespecialiteit is het opzetten van geïntegreerde systemen voor zowel defensie alsruimtevaart. Daarnaast ontwerpt en produceert BAE Systems militairevliegtuigen, militaire schepen en duikboten, torpedo’s, …… Samen met LockheedMartin is BAE Systems het bedrijf dat de Joint Strike Fighter ontwerpt.

Boeing is de tweede belangrijkste leverancier van wapentuig voor het Pentagon(na Lockheed Martin). Het bedrijf levert allerhande oorlogsmateriaal; vaninformatietechnologie tot bommen en gevechtsvliegtuigen. Bijvoorbeeld de B-52bommenwerper

Boeing heeft ook een leidende rol in de opbouwvan het Amerikaanse rakettenschild (National Missile Defence System)

EADS ontstond in 2000 uit de fusie van drie militair gerichte ondernemingen:Deutsche Aerospace Agentur (DASA) uit Duitsland, Aerospatiale Matra uitFrankrijk en Constructionnes Aeronauticas S.A. (CASA) uit Spanje.

Een vijfde van de productie van EADS ismilitair. Dat maakt EADS de tweede grootste wapenproducent in Europa, en dezevende wereldwijd. EADS maakt nucleaire raketten en is betrokken bij deontwikkeling van raketafweersystemen, waaronder ook het fameuze rakettenschild.EADS produceert verder gevechtsvliegtuigen (o.a. de Eurofighter),gevechtshelikopters, onbemande gevechtsvliegtuigen en tientallen verschillendesoorten raketten. Last but not least neemt EADS deel aan hetsatellietnavigatiesysteem Galileo, dat als doel heeft de effectiviteit vanwapens op het slagveld te vergroten, onafhankelijk van het vergelijkbareAmerikaanse GPS-systeem (Global Position System).

(..)

EADS heeft ook een Belgische tak. Op 2 mei 2002 werd immers de overnamebekend gemaakt van Siemens Oostkamp door EADS. Oostkamp was al jaren eenleverancier voor EADS (onder andere voor onderdelen van deEurofighter/Typhoon). Oostkamp behoort nu tot de afdeling System & DefenseElectronics van EADS.

General Dynamics is een Amerikaansemultinational met een belangrijke marktpositie in luchtvaart, land- enamfibievoertuigen, gevechtsvliegtuigen, missiekritieke informatiesystemen en–technologieën, scheepsbouw (inclusief kernonderzeeërs), maritieme systemen enmunitie. Hun activiteiten zijn voor 63% militair.

General Dynamics is de grootste leverancier van oorlogsschepen voor deVerenigde Staten. Zonder de Schepen van G.D. geen Golfoorlog.

Lockheed Martin is niet alleen de grootstewapenproducent ter wereld.(..) Het bedrijf zelf rapporteert dat 80% van deomzet bestemd is voor het VS Departement van Defensie en andere federaleagentschappen. (..)Lockheed Martinproduceert kernwapens, landmijnen, wapens met verarmd uranium, F-16, F-117stealth bommenwerper en andere gevechtsvliegtuigen.(..)

In 2001 wonLockheed Martin het grootste wapencontract in de geschiedenis, namelijk deontwikkeling van de Joint Strike Fighter (JSF-gevechtsvliegtuig). Hetontwikkelingscontract heeft een waarde van 19 miljard dollar. Het totaleJSF-programma heeft een waarde van 200 miljard dollar.

Northrop Grumman is het best bekend als producent van de B2bommenwerper, de F14 straaljager en de onbemande Global Hawk, allen zijn gebruiktin de oorlog tegen Afganistan en Irak. Ook het AWACS systeem – dit is eencontrolecentrum en een reuze radar gemonteerd op een Boeing 707 – is eenproduct van Northrop Grumman.

Niemand minder dan PaulWolfowitz, de Amerikaanse vice-minister van defensie, is adviseur voor hetbedrijf.

Raytheon kreeg massaal veel publiciteit door de inzet vanhun Patriot raketten die de Iraakse scuds tijdens de Golfoorlog van 1991moesten onderscheppen.

Raytheon is ook producentvan de Tomahawk raketten (zie ook Barco). (..)

Raytheon produceert nogeen heleboel andere raketten, bommen, radars en surveillance-systemen. (..)Inhun gamma vinden we ook wapens met verarmd uranium (o.a. bunker buster),clusterbommen, mavericks (raketten voor gevechtsvliegtuigen), radar- en richtsystemen,‘missile defense systems’,…..

Thales

Thomson-CSFveranderde in december 2000 van naam en kreeg sindsdien de naam van de Grieksefilosoof Thales. Deze in hoofdzaak Franse multinational – geprivatiseerd in1998 – haalt ongeveer 80% van zijn verkoop in de militaire enveiligheidssector. Thales produceert vooral hoogtechnologischdefensiemateriaal. (..) Thales levert ook electronica voor allerhandeprojectielen/raketten en bouwt bepaalde raketten ook zelf.(..). En het bedrijfbouwt fregatten, vliegdekschepen en andere oorlogsschepen, en voert deze onderandere uit naar Saoedi-Arabië en Taiwan.

Hoofdstuk3: Het militaire profiel van de banken

In het voorjaar van 2003 werden alle vijf de grootbanken door Netwerkaangeschreven met de vraag meer details te geven over het financierings- enbeleggingsbeleid van de bank aangaande wapenproducenten. Vier van de vijfaangeschreven banken gaven ondertussen antwoord. Ondanks verder aandringen vanNetwerk verkiest AXA tot nu toe onze vragen niet te beantwoorden.

In dit hoofdstuk zetten wij van de ‘big five’ even alles op een rijtje:hun antwoord op onze vragen en hun externe communicatie rond ‘duurzaamondernemen’ in confrontatie met de feiten, nl. de financiële linken die wijvonden met wapenproducenten.

Eén conclusie kan nu al getrokken worden. Geen enkele van deze bankenheeft bezwaren tegen zaken doen met wapenproducenten. De feiten die wij aan hetlicht brengen, bewijzen dit, maar zijn ook slechts exemplarisch voor de houdingvan deze en andere banken t.a.v. de militaire industrie. Er bestaat in debanksector geen enkele schroom en/of terughoudendheid t.a.v. het financierenvan het militair-industrieel complex.

3.1.           Fortis