Wanneer je denkt een land zo stilaan te begrijpen, gebeurt er weer iets waar je niet echt bij kan. Stel je voor: op 15 oktober 2020 wordt op de luchthaven van Los Angeles een Mexicaans vijfsterrengeneraal, ex minister van Defensie, gearresteerd en beschuldigd van drugshandel en witwassen van geld. De Mexicaanse regering gaat op de achterpoten staan. Op 18 november worden de klachten ingetrokken en de militair kan naar huis, in alle vrijheid. ‘Uiteraard begint hier nu een onderzoek’, aldus de Mexicaanse President, dat niet doen zou zelfmoord zijn. Nog eens twee maanden later is het onderzoek afgelopen. Niets gevonden, zaak afgesloten.
In de V.S. werden bewijzen ‘gefabriceerd’, aldus AMLO. En om zijn stelling kracht bij te zetten maakte hij het dossier dat het Openbaar Ministerie in de V.S. had samengesteld ook openbaar. Kijk zelf, daar staan geen bewijzen in.
Dat ‘dossier’ bestaat uit 750 bladzijden, in hoofdzaak transcripties van afgeluisterde gesprekken en boodschappen via de blackberrie. En het klopt dat er twijfel kan ontstaan over de identiteit van de betrokkenen.
Alles draait rond ‘el padrino’, waarvan in de V.S. wordt vermoed dat het Generaal Salvador Cienfuegos Zepeda is. Die zou bescherming hebben geboden aan het drugskartel ‘H-2’, een afscheuring van het drugskartel van Beltran Leyva. En die H-2 gaat zelf twijfelen aan wie de bescherming – die er wel degelijk is – te danken is. Het is toch die man die op TV komt, vraagt hij? Aan wie betaal ik nu precies? De antwoorden zijn niet duidelijk en zijn geen directe beschuldiging aan het adres van Peña Nieto’s Minister van Defensie. Er wordt verwezen naar familiebanden die er voor Cienfuegos niet zijn. De man die bescherming biedt, maakt ook heel wat taalfouten, wat je van een generaal niet kan verwachten.
Maar blijkbaar is dit dossier niet compleet. En er zijn heel wat redenen om te twijfelen aan de goede trouw van DEA, het drugsagentschap van de V.S. dat met een vijftigtal mensen in Mexico actief is. Het is een publiek geheim dat DEA in heel wat landen van Latijns Amerika mee de drugshandel organiseert en met de diverse kartels aan tafel zit om te onderhandelen, om ze tegen elkaar uit te spelen en om informatie te verzamelen. Praktische alle informatie waarover de Mexicaanse regering beschikt over de kartels, komt van DEA.
Bovendien hebben de Mexicanen wel een punt als ze stellen dat die ‘bewijzen’ gebaseerd zijn op afluisterpraktijken in Mexico, zonder toestemming, en dus illegaal en zonder bewijskracht.
Maar kan of moet er ook getwijfeld worden aan het gerechtelijk apparaat in de V.S.? Gaat men zo lichtvaardig een hoge ambtenaar arresteren en beschuldigen? Die vraag is al moeilijker te beantwoorden. De aangeklaagde feiten dateren van 2015 tot 2017, er werd twee jaar lang onderzoek gedaan, en men beweert wel degelijk ‘harde bewijzen’ te hebben tegen de generaal. In die periode zouden tonnen cocaïne, heroïne en amfetamines naar de V.S. verscheept.
Vertrouwensbreuk
Deze hele zaak heeft tot een vertrouwensbreuk geleid tussen Mexico en de V.S. De Mexicaanse regering was woest dat de V.S. onderzoek deed naar een vijfsterrengeneraal en Minister zonder de Mexicaanse regering hiervan op de hoogte te stellen. Een inbreuk op het Verdrag van 1992 over wederzijdse juridische bijstand. Maar communicatie over de zaak zou het onderzoek meteen hebben doen spaak lopen, repliceert DEA.
Na de arrestatie dreigde Mexico meteen om de samenwerking met DEA stop te zetten en de ambtenaren niet langer toe te laten op zijn grondgebied. Dat was doorslaggevend en de V.S. bonden in. De klachten werden gewoon ingetrokken. Dit was geen juridisch besluit, zo werd gezegd, het was een kwestie van diplomatieke relaties. Het vertrouwen tussen beide landen mocht niet geschonden worden.
Maar als Mexico zijn gepensioneerde generaal niet wil vervolgen, waarom hem dan niet in de V.S. laten? Als er geen harde bewijzen zijn, zou dat toch gebleken zijn? En als er wordt getwijfeld aan de ernst van het onderzoek naar Cienfuegos, waarom geldt dat dan niet voor het onderzoek naar die andere ex-minister van Peña Nieto die in de V.S. gevangen zit, García Luna?
De V.S. zijn vandaag op hun beurt woest omdat AMLO het dossier openbaar heeft gemaakt. Ook dat is een inbreuk op het verdrag over juridische bijstand, zo wordt gezegd. We zullen in de toekomst wel drie keer nadenken voor we nog informatie geven aan onze zuiderburen.
De V.S. dreigt er nu mee het onderzoek opnieuw te openen. Als dat gebeurt, dan betekent het dat de generaal voorlopig niet meer op vakantie kan naar Los Angeles.
Straffeloosheid
De waarheid zal, zoals wel vaker in Mexico, een hele tijd op zich laten wachten. Er zijn slechts enkele feiten die niet mogen vergeten worden. In de V.S. werd twee jaar lang onderzoek gedaan naar de handel en wandel van een verdachte, met als besluit dat de man schuldig is. In Mexico werd op 57 dagen beslist dat er niets van aan is.
De generaal staat in Mexico niet echt bekend om zijn respect voor de mensenrechten. Tijdens de hele ambtstermijn van Peña Nieto heeft het leger zich schuldig gemaakt aan tal van schendingen, de generaal hield hen altijd de hand boven het hoofd. De zaak van de 22 moorden in Tlatlaya is niet opgelost. En vooral, het is deze generaal die altijd belet heeft dat het onderzoek naar de ‘verdwijning’ van 43 studenten in Iguala in 2014 ook over de betrokkenheid van het leger zou gaan. En die betrokkenheid is er, dat weet men. Wat de President ook zegt, het ziet er niet naar uit dat dit gauw verandert.
Het spreekt voor zich dat deze hele zaak wel wordt gesmaakt door de oppositie in dit land. Enerzijds is de PRI blij dat ‘zijn’ generaal niet wordt vervolgd. Anderzijds kan de hele oppositie er nogmaals op wijzen dat het leger onaanraakbaar is en door de President toch wel erg in de watten wordt gelegd. Het leger mocht het bevel houden over de nieuw opgerichte ‘Nationale Garde’, het mag de nieuwe luchthaven van Mexico Stad bouwen en van nog enkele kleinere steden, het mag een deel van het megaproject van de ‘Tren Maya’ aanleggen … dat legt de generaals beslist geen windeieren.
In rechtse media wordt AMLO stelselmatig afgeschilderd als een populist, een crypto-communist, een autoritair man. Daar is, zo denk ik, weinig van waar. Wat deze President wel wil doen is de corruptie in Mexico aanpakken en daar is met deze zaak een flinke deuk in geslagen. Maar iedereen weet wat er gebeurt als het leger niet langer aan je kant staat …
