Was dit proces nu een heel gewone ongewone zaak of een ongewone heel gewone zaak? Of was alles heel gewoon? Of ongewoon?
Op 21 februari oordeelde de twaalfkoppige jury in het proces tegen de Mexicaanse ex-minister van Openbare Veiligheid Genaro García Luna, met eenparigheid, dat betrokkene schuldig is aan deelname aan een crimineel netwerk, samenzwering voor de (internationale) verdeling van cocaïne en voor de import ervan in de Verenigde Staten en valse verklaringen voor VS-autoriteiten. García Luna was hoofd van de federale gerechtelijke politie in Mexico van 2002-2006 en Minister van Openbare Veiligheid van 2006 tot 2012. Het proces vond plaats in Brooklyn, New York.
Nu is het op zich al niet zo normaal dat Mexicaanse overheidsambtenaren voor een rechtbank in de V.S. terecht staan, maar het werd al bijna gewoon met ‘drugstrafikanten’, denk aan de zaak tegen ‘El Chapo’ Guzman, die ook in Europa weerklank kreeg.
En hier begint het ongewone: dit proces had twee maanden moeten duren, het was na een kleine drie weken afgelopen. Er stonden 76 getuigen ten laste op de agenda, maar slechts 26 werden gehoord. De verdediging had slechts één getuige, de echtgenote van García Luna. Na de getuigenis van de procureur van een deelstaat die ook ex-President Calderón vermeldde, besliste de rechter dat het genoeg was geweest. De andere getuigen werden niet meer opgeroepen. En García Luna besloot ook zelf zijn verdediging niet op te nemen. Hij liet het woord aan zijn echtgenote.
Macht
Het zijn punten die deze ‘gewone’ zaak tegen iemand die betrokken is bij de drugshandel toch ‘ongewoon’ maakt.
García Luna ging op zijn 21ste werken voor CISEN, de federale dienst voor nationale veiligheid. In die periode studeerde hij verder voor technisch ingenieur en werd in 2000 de coördinator van de Federale gerechtelijke politie, in 2001 omgedoopt tot AFI, het federale onderzoeksagentschap. Dat was onder President Vicente Fox, de eerste President die niet van de PRI was maar van de conservatief katholieke partij PAN. Hij werkte er wel met zijn trouwe volgelingen van Cisen, zoals Cardenas Palomina, Tomas Zerón en Ramón Pequeño. In 2006, toen Calderón – ook van PAN – aan de macht kwam werd García Luna minister van Openbare Veiligheid en de rechterhand van de President. Volgens velen had hij meer macht dan de President zelf. Wie zich de zaak met de Française Florence Cassez herinnert, weet misschien nog dat President Sarkozy er over kloeg dat de President niet zelf kon beslissen over de vrijlating van de vrouw.
Hoe dan ook, de periode 2000 tot 2012 wordt in Mexico herinnerd als een tijd van toenemend geweld, met een openlijke ‘war on drugs’, inzet van het leger, meer en meer gijzelnemingen en verdwijningen. De zaak tegen Israel Vallarta en Florence Cassez was er slechts één van, volkomen uit de lucht gegrepen met bijzonder zware gevolgen voor een flink aantal mensen. De partner van Cassez zit na zeventien jaar overigens nog steeds in de gevangenis, zónder ooit een proces te hebben gekregen.
In Mexico ‘weet’ iedereen dat de PAN-regeringen toonbeelden van corruptie waren – zoals trouwens ook de daaropvolgende regering van PRI-President Peña Nieto – en dat García Luna rechtstreeks mee schuldig is aan het geweld en aan de groei van de drugshandel, in samenwerking met de kartels.
Het proces
De getuigenissen op het proces waren meer dan interessant. Sommigen waren ‘spijtoptanten’, mensen veroordeeld in de V.S. en bereid om lasterlijke verklaringen af te leggen in ruil voor strafvermindering. Ze moeten evenwel getuigen onder eed en wat ze zeggen geldt als bewijs. Het zal niemand verbazen dat hier en daar getwijfeld werd aan hun uitlatingen. Maar er waren ook politici, een ex-ambassadeur, medewerkers van DEA, de VS-dienst voor drugsbestrijding, en zo meer. Hoe dan ook, er werden volgens die getuigenissen miljoen en miljoenen uitbetaald aan García Luna, en de man had niet enkel goede betrekkingen met vooral het kartel van Sinaloa – met ‘El Chapo’ Guzman -, maar stond ook op bijzonder goede voet met hoge overheidsambtenaren van de V.S., van BZ zowel als van DEA en FBI. García Luna was hét gezicht van de ‘war on drugs’. Hij werd vet betaald om bescherming te bieden aan de trafikanten zodat die ‘vrij’ hun gang konden gaan, inclusief op de internationale luchthaven van Mexico City.
Maar het volstond dat één getuige de naam van de ex-President uitsprak – en hem impliciet ook beschuldigde – om het proces stop te zetten.
De jury had enkel de getuigenissen om mee te werken en te oordelen. Schriftelijke bewijzen, video’s – die er wel degelijk zijn – werden niet gebruikt in het proces. Met gegevens en bewijzen van ná 2012 mocht geen rekening worden gehouden. Iemand vroeg zich af waar die honderden miljoenen dollar dan wel verdwenen waren? Wel, gewoon een optelsom van het vastgoed van García Luna, van de Ferrari’s en de Lamborghini’s, geeft al heel wat antwoorden. Overschrijvingen naar fiscale paradijzen eveneens. En uiteraard moest de man ook een heel netwerk in stand houden. Aan één van Mexico’s grootste kranten werd maandelijks meer dan één miljoen Dollar betaald, voor positief nieuws. Volgens de rechtbank zelf bestond de vaste ‘ploeg’ van García Luna uit een vijftiental hoge ambtenaren.
Tijdens het proces kwam in Mexico ook een verslag uit van de Financiële Controledienst– te vergelijken met onze Bijzondere Belastinginspectie. De hoge ambtenaar van die dienst verklaarde dat het hele corruptienetwerk van García Luna in kaart was gebracht. Los van de drugshandel heeft de man voor zo’n 745,9 miljoen Dollar gestolen van de overheid, via allerhande contracten. Maar ook daarmee kan geen rekening worden gehouden. De baas van de UIF verklaarde op televisie wel dat het hele gerechtelijke apparaat in Mexico doodziek is. Niet het recht maar de voorrechten zijn er van toepassing.
Kortom, iedereen ‘weet’ dat het overheidsapparaat niet werkt zoals het hoort. Over de drugshandel en de medeplichtigheid zijn voldoende goede boeken geschreven. Maar nagenoeg nooit wordt er in Mexico iemand voor de rechtbank gedaagd.
Lessen
De eerste les die uit dit proces moet getrokken worden is dat er nooit een ‘war on drugs’ is geweest. Er was tijdens de PAN-regeringen – en daarna tijdens Peña Nieto – een nauwe samenwerking met de V.S. en diverse initiatieven voor grensbewaking en wapenleveringen. Het lijdt niet de minste twijfel dat García Luna werkte met de goedkeuring van Washington. Er wordt dan ook vermoed dat dit één van de redenen voor de stopzetting van het proces kan zijn geweest, namelijk angst dat er ook namen van V.S.-verantwoordelijken zouden vallen. Het is zeer duidelijk dat er in de hele drugshandel verantwoordelijkheden aan beide kanten van de grens liggen.
Een andere vraag die hierbij hoort betreft de dubbele moraal van de V.S. Eén van de getuigen kwam vertellen dat hij één miljoen kg cocaïne naar de V.S. had geloodst, dat hij daar zelf erg goed had aan verdiend maar ook had moeten moorden en folteren. Hij loopt op vrije voeten.
En de hamvraag blijft: als García Luna op zo goede voet stond met de V.S., wat is er gebeurd om daar een eind aan te maken? De man werd in december 2019 opgepakt in Dallas. Waarom?
De tweede les betreft Mexico zelf. Velen spreken nu over ‘de riolen van de narco-regeringen’ die open liggen. Er is één mythe die snel moet verdwijnen: dat drugshandel te maken heeft met de afwezigheid van de Staat. Het is net omgekeerd. Drugshandel bestaat dank zij de Staat en dank zij de regeringen, zonder hen zou die drugshandel gewoon niet mogelijk zijn. Het is een les die ook in Antwerpen kan geleerd worden.
Opvallend is ook dat tegen veel beschuldigden in de V.S. er hoegenaamd geen klachten zijn of waren in Mexico zelf. Pas vandaag worden de klachten tegen García Luna aangemaakt en dat heeft o.m. te maken met het feit dat er op die manier een vraag kan worden ingediend om hem aan Mexico uit leveren. Geen enkele Mexicaan wil worden uitgeleverd aan de V.S., gewoon omdat de kansen om er uit de gevangenis te geraken duizend keer kleiner zijn. Ovidio Guzman, zoon van ‘El Chapo’ en enkele maanden geleden met veel geweld – 30 doden! – opgepakt in Culiacán – doet er momenteel alles aan om niet te worden uitgeleverd. Hij is goed op weg om het te halen.
De derde les tenslotte gaat over de ‘hogere’ belangen van de V.S. De V.S. vragen nu om de drugskartels als ‘terroristische organisaties’ te bestempelen. Op die manier, zo wordt gezegd, kan ook geld worden vrij gemaakt om V.S.-burgers te beschermen. Wat er niet wordt bij verteld is dat het de V.S. ook een kans zou geven om rechtstreeks in Mexico op te treden. Onder Calderón was de soevereiniteit van de Staat een lachertje, er was nauwelijks controle op wat DEA in het land uitspookte. AMLO maakte daar een eind aan. De bevoegdheden én het aantal ambtenaren zijn nu nauwkeurig geregeld. Mike Pompeo, BZ-minister onder Trump, beweerde dat het risico voor de V.S. bijzonder groot was, omdat de kartels ook goede contacten zouden onderhouden met Hezbollah… Bewijzen zijn er niet.
Wat wel duidelijk is: narco’s zijn zakenmensen. Wie het meest voordeel haalt uit de hele handel is tenslotte de financiële sector.
Het vonnis in deze zaak valt op 27 juni. De strafmaat kan oplopen tot levenslang.
Een proces tegen een land
Er zijn argumenten om te denken dat dit proces in zekere zin een klucht was. Heel veel bewijsmateriaal is niet in de openbaarheid gekomen, en daar zijn wellicht heel goede redenen voor.
Maar het is ook moeilijk te ontkennen dat dit ook een proces tegen Mexico en zijn falende instellingen was. In Mexico heerst straffeloosheid voor wie macht heeft. Een rechtszaak tegen een vooraanstaand lid van een regering is er gewoon ondenkbaar. Er is nu één persoon veroordeeld, maar García Luna was deel van een systeem, van witteboord criminelen op hoog niveau, van mensen die elkaar beschermen om zichzelf te verrijken en de staatskas leeg te roven.
Dit proces heeft het hele land enkele weken in de ban gehouden. Vandaag wordt opgelucht adem gehaald en wordt gedacht aan de vele slachtoffers die dit systeem heeft gemaakt, de vele moorden, verdwijningen en folteringen, de journalisten die vermoord en vervolgd zijn of het land hebben moeten verlaten. De slachtoffers die nog steeds onschuldig in de gevangenis zitten.
Het is geen toeval dat enkele van de hoge handlangers van García Luna naar Israel zijn gevlucht omdat ze er niet kunnen uitgeleverd worden. Enkele ex-Presidenten zoals Calderón, Peña Nieto en Salinas de Gortari wonen in Spanje. Dekoloniseren, iemand?
