Het Britse weekblad ‘The Economist’ heeft wat met Mexico. Afgelopen week weidde het een uitgebreid artikel aan het land en zijn ‘linkse’ President, Andrès Manuel López Obrador (AMLO). Een ‘valse messias’ wordt hij genoemd. En al in eerdere artikels werd hem verweten te zuinig te zijn op zijn begroting (jawel!), te weinig alternatieve energie te voorzien, de corruptie te bestrijden om zijn critici het zwijgen op te leggen, een ‘nieuw soort’ links te willen invoeren, afijn een ‘tropische messias’. ‘Hij weet niet hoe een moderne economie en democratie functioneren’ zo waarschuwde het blad net vóór zijn verkiezing in 2018.
Zes jaar eerder, toen Enrique Peña Nieto aan de macht kwam van de aloude PRI die eerder al zeventig jaar lang ononderbroken had geregeerd, klonk het anders. Deze man zou ‘hervormingen’ doorvoeren, in een speciale bijdrage zag het blad Mexico als ‘Going up in the world’, van de duisternis naar het licht en van de tequila crisis naar de zonsopgang. De regering van Peña Nieto was zowat de meest corrupte van de afgelopen decennia, de man verschuilt zich in Spanje en wordt in diverse grote omkopingsdossiers genoemd.
Je vraagt je onvermijdelijk af hoe sommige journalisten een zo donkere bril kunnen opzetten om de realiteit zo vertekend weer te geven. AMLO is volgens zijn linkse critici allesbehalve links en in feite machteloos ten aanzien van een sterk en alomtegenwoordig leger en een invloedrijke VSA aan de Noordergrens. Dat zelfs de Monde Diplomatique meent dat Mexico zich aan die invloed kan onttrekken, betekent dat The Economist misschien op één punt gelijk heeft: AMLO is een ‘conundrum’, een raadsel. Minister van Buitenlandse Zaken Marcelo Ebrard heeft The Economist ondertussen van antwoord gediend.
Ontegensprekelijk zeer populair
Even kijken naar de cijfers kan helpen. AMLO heeft nog steeds een erg hoge graad van tevredenheid bij zijn bevolking, weliswaar gedaald met een tiental punten, maar toch nog rond de 50 %.
Bij de verkiezingen van volgende zondag staat zijn partij vér voor op alle rivalen: Morena zou om en bij de 42 % halen, volgens de meeste opiniepeilingen, gevolgd door de PRI met 18 %, de katholieke en conservatieve PAN met 17 %, en dan volgen een reeks kleine partijtjes zoals Movimiento Ciudadano met 5 %, de groene PVEM met 4 %, de PRD – van na de PRI en vóór Morena – 4 % en de Partij van de Arbeid met 3,5 %.
Deze verkiezingen zijn wel de allergrootste die Mexico ooit heeft gekend. Het gaat om 500 leden voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers, 30 regionale parlementen, 16 goeverneurs van de in totaal 32 deelstaten, en duizenden burgemeesters en gemeenteraadsleden, in totaal om en bij de twintigduizend mandaten.
Grosso modo zijn er twee grote coalities: aan de rechterzijde ‘Va por México’ met PRI, PAN, PRD en MC; aan de linkerzijde met Morena, de groenen en PT ‘Juntos haremos historia’ – samen schrijven we geschiedenis. De coalities zijn echter wisselvallig en gelden niet onverkort in elke deelstaat.
De strijd voor 2024
Het is erg moeilijk om iets zinnigs te zeggen over de verwachte resultaten omdat de partijpolitiek in Mexico niet zo scherp is af te lijnen als in Europa. Met het te verwachten succes bij de presidentsverkiezingen van 2018 waren er al heel wat overlopers die waar voor hun geld kozen en zich lieten verkiezen op een lijst van Morena. Ook nu weer staan heel wat leden van de PRI op lijsten van de presidentspartij. Trouwens, 200 van de 500 parlementsleden worden proportioneel verkozen en daarvoor worden soms de gekste coalities bedacht, in functie van potentiële meerderheden. Binnen Morena is er heel wat gemor over de soms al té pragmatische partijleider, Mario Delgado, in zijn voorkeur voor sommige kandidaten.
Naast het directe resultaat staan er twee belangrijke zaken op het spel in deze verkiezingen.
Het eerste punt is de mogelijkheid voor Morena om zijn absolute meerderheid van vandaag, 256 zetels, te behouden in het parlement. Het ziet er niet naar uit dat dit zal lukken, en dat een coalitie met de groenen en de PT zal nodig zijn. Maar, zo denken sommigen, liever de absolute meerderheid verliezen om de twee coalitiepartners te versterken en te komen aan een gekwalificeerde meerderheid waarmee nog enkele belangrijke hervormingen mogelijk worden, zoals voor de grondwet.
Het tweede punt zijn de presidentsverkiezingen van 2024. Indien Morena en AMLO hun populariteit blijven behouden, zal de volgende president eveneens van die partij zijn. Momenteel zijn twee mensen in de running, Claudia Sheinbaum, huidige burgemeester van Mexico Stad, en Marcelo Ebrard, huidig minister van Buitenlandse Zaken. Het lijdt geen twijfel dat AMLO de voorkeur zal geven aan de kandidaat met de grootste loyauteit om zijn programma, 4-T – de vierde transformatie – verder te zetten. Maar dan moeten beide kandidaten het natuurlijk wel goed doen in deze verkiezingen en hun populariteit niet verliezen. Een ongeval zoals dat met de metro van enkele weken geleden, is bijzonder riskant. De zoektocht naar de verantwoordelijken kan enkel gezien worden in de context van de strijd tussen beide rivalen. De kans dat de schuld bij de vorige burgemeester van Mexico Stad zal gelegd worden, Miguel Angel Mancero van de PRD, is daarom groot.
Het is tenslotte Mexico
Mexico zou Mexico niet zijn mocht alles keurig binnen de lijntjes kleuren. In dit overzicht kunnen enkele anecdotes dan ook niet ontbreken.
Er is dus flink wat protest, binnen én buiten Morena, tegen de keuze voor het goeverneurschap in deelstaat Guerrero voor Felix Salgado Macedonio, een man tegen wie verschillende aanklachten wegen verkrachting en sexuele aanranding lopen. AMLO bleef hem door dik en dun verdedigen, maar toen de beslissing eenmaal was gevallen stak de Electorale Raad een stok in de wielen. De man had zijn uitgaven in de precampagne niet naar behoren ingediend en werd geschrapt. Niet getreurd daarom, de kandidaat heeft een dochter die de job best aankan en die werd meteen kandidaat. Alles keurig volgens de regels. Dat de vrouw gehuwd is met de zoon van een familie die nauwe banden heeft met een drugskartel, wordt even vergeten.
Of neem de verplichting om lijsten met genderpariteit in te dienen, zoals in elk beschaafd land. Sommige lijsten werden door de electorale raad daarom afgewezen, maar ze kwamen prompt terug met dezelfde namen er op en een aantal mannen die plots ‘transgender’ genoemd werden.
Er is ook een kandidate die nauwe banden had met de leider van een secte die net veroordeeld werd wegens sexueel misbruik van kinderen. Ze kende de man niet, zo zei ze, en toen de video werd getoond waarin ze een ‘diepgaand gesprek’ met de man had, werd het voorgesteld alsof ze een cursus volgde om haar persoonlijkheid te ontwikkelen.
Alle gekheid op een stokje
Dat alles neemt niet weg dat kan getwijfeld worden aan de neutraliteit van de electorale raad die wel erg streng heeft geoordeeld over vooral kandidaten van Morena. Dat sommige kandidaten van rechts rustig kunnen doorgaan met het kopen van stemmen door middel van gevulde kredietkaarten wordt door de vingers gezien. Er is erg veel kritiek op AMLO, ook vanuit de linkerzijde, en zeker op erg veel kandidaten. Maar niemand kan beweren dat hij corrupt is en hij probeert wel degelijk Mexico wat soevereiniteit terug te geven. Dat is een project voor de lange termijn.
De president moet een erg slipperig pad volgen, met steun van Carlos Slim, één van de rijkste mannen van Mexico, maar met veel tegenwind vanuit het bedrijfsleven. Veel van zijn projecten worden betwist, de beroemde ‘tren maya’ die het schiereiland Yucatán verder moet openen voor toeristen, het industriële project met alternatieve energie voor de landengte van Tehuantepec, de bouw van een nieuwe raffinaderij in Tabasco, de bouw van een nieuwe luchthaven. Niets staat boven kritiek, maar de leugenachtigheid van de oppositie, soms gefinancierd vanuit de V.S. is tergend.
Wat de oppositie vooral parten speelt is de dagelijkse ochtendlijke persconferentie van AMLO. Uiteraard spreekt de man er over de verwezenlijkingen van zijn regering en dat wordt door velen als onterechte propaganda voor zijn partij gezien. En soms zet hij inderdaad stappen waarbij de wenkbrauwen gefronst worden, zoals de verlenging van het mandaat van de voorzitter van het Hooggerechtshof, een man die zijn beleid steunt en hem tijdens dit mandaat alvast geen stokken in de wielen meer zal steken. Het is een omstreden maar begrijpelijke stap, want de recente hervorming van de elektriciteitssector, goedgekeurd door het Parlement, wordt nu door het gerechtelijk apparaat geblokkeerd.
Twee grijze goeroes die AMLO vroeger door dik en dun steunden, Cuauchtemoc Cárdenos (zoon van de generaal die de oliesector nationaliseerde in 1938) en Porfirio Muñoz Ledo (stichter van de PRD als afscheuring van de PRI) nemen nu openlijk afstand.
Aan het geweld in México heeft de president nog niets kunnen veranderen. Tijdens deze verkiezingscampagne werden 88 politieke moorden gepleegd, waarvan 34 kandidaten.
