Op een ‘Italië-Afrika’-top in Rome pakte de Italiaanse premier Giorgia Meloni deze week uit met het zogenaamde Mattei-plan, genoemd naar Enrico Mattei, de oprichter van oliemaatschappij Eni. Het plan werd in Rome gepresenteerd aan leiders uit Afrika en Europa, onder wie Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen.
Meloni kondigde haar Afrika-plan reeds aan kort nadat haar extreemrechtse regering in oktober 2022 aan de macht kwam, met als hoofddoel om gezien de Europese Unie zich afkeerde van Russisch gas, Italië om te vormen tot energieknooppunt. Energie die ook uit Afrika betrokken moet worden. Italië sloot daartoe de jongste jaren diverse gas-overeenkomsten met Afrikaanse leveranciers.
Meloni wil de handel met Afrika opvoeren én zo de Afrikaanse economieën helpen groeien, wat dan ook zou moeten leiden tot het indammen van de stroom migranten uit Afrika. Iets wat Meloni de Italianen wel beloofde maar ze tot nu geenszins waar kon maken. In het eerste volledige jaar van Meloni’s regeringsjaar steeg het aantal migranten dat op de Italiaanse kusten toekwam van 105.000 in 2022 naar meer dan 158.000 in 2023.
Meloni stelt ook de Afrikaanse landen te willen helpen op domeinen zoals onderwijs, gezondheidszorg, export en infrastructuur. Haar plan houdt zo’n 5,5 miljard euro in aan kredieten, schenkingsoperaties en garanties: zo’n 3 miljard uit het Italiaanse klimaatfonds en 2,5 miljard uit het ‘ontwikkelingssamenwerkingsfonds’. Al met al weinig nieuws en een eerder beperkte financiering.
‘Don’t Gas Africa’
Nog voor het in detail bekend raakte, kreeg het plan al de kritiek dat het teveel inzet op fossiele brandstoffen en dat een toenemend verbruik daarvan nog meer miserie, nog meer klimaatproblemen voor Afrika betekenen zal.
Op de top in Rome uitte Moussa Faki Mahamat, de voorzitter van de Afrikaanse Unie scherpe kritiek op het plan omdat het werd opgesteld zonder overleg met de Afrikaanse staten. Hij vroeg om meer daden dan woorden, opdat het niet nog eens bij vage beloftes zou blijven.
Overleg was er evenmin met Afrikaanse ‘middenveld’-organisaties. Een groep Afrikaanse organisaties schreef dan maar een brief naar de Italiaanse regering, vragend om het einde van de neokoloniale aanpak en een meer consultatieve benadering. De vrees in Afrika bestaat dat het plan vooral moet dienen om Europa en Italië in het bijzonder, vlot toegang te geven tot Afrika’s olie en gas en dat het de rol van Italiaanse firma’s in het exploiteren van Afrika’s ‘natural and human resources’ zal versterken.
Meloni’s plan komt er in een tijdspanne waarin landen zoals Rusland, China en Turkije hun invloed in Afrika gestaag uitbreiden, met name ten koste van oud-kolonisator Frankrijk. Nog deze week kondigden Burkina Faso, Mali en Niger, drie West-Afrikaanse landen die onlangs een staatsgreep kenden waarna de putschisten zich tot Rusland wendden en Franse militairen het land uitwezen, aan dat ze uit ECOWAS (°1975) stappen: het economisch samenwerkingsverband tussen 15 West-Afrikaanse landen. Volgens de militaire machthebbers in de drie landen, hebben ‘buitenlandse machten’ te veel controle over ECOWAS. ‘The Economic Community of West African States’ van zijn kant riep de militairen in de drie nu uittredende staten, al herhaaldelijk op om de terugkeer naar een burgerlijk bestuur toe te laten.
