Bij schermutselingen – en zelfs regelrechte confrontaties – tussen aanhangers van de Palestijnse regeringspartij Hamas en van Fatah, de beweging van wijlen Yasser Arafat, die het Palestijnse verzet decennialang heeft gedomineerd, zijn de voorbije maanden al een twintigtal dodelijke slachtoffers gevallen.
Beide bewegingen staan met getrokken messen tegenover elkaar, de kalashnikov in aanslag. Het spook van een bloedige inter-Palestijnse burgeroorlog waart door de straten van Gaza, Ramallah en Nabloes.
De genadeloze Israëlische bezetting en het constante militaire offensief tegen de ontruimde en inmiddels weer bezette Gaza-strook heeft voor de Palestijnse maatschappij niet alleen economische en sociale verwoestende gevolgen, ook politiek staat de Palestijnse maatschappij onder hoge druk. Internationaal isolement, eenzijdige stappen van de staat Israël, die snel en voor lange tijd van het Palestijnse probleem af wil.
Het Palestijnse verzet staat voor bijzonder gevaarlijke uitdagingen. De tegenstellingen onder de belangrijkste Palestijnse politieke en militaire organisaties lopen hoog op. En die worden best niet op straat en voor de televisiecamera’s uitgevochten. De Palestijnen hebben behoefte aan een klare verzetsstrategie. Eén van de Palestijnse leiders die zich daar zeer scherp van bewust is, zit een levenslange gevangenisstraf uit in Israël: Marwan Barghouti. De Libanese krant al-Shira (*) publiceerde onlangs een uitvoerig gesprek met deze charismatische Fatah-leider uit de Westelijke Jordaanoever.
Hoe ziet u de relatie tussen president Mahmoud Abbasn de Fatahbeweging en een regering die door Hamas wordt geleid in de toekomst evolueren, nu Israël een politiek van eenzijdige stappen voert en de internationale gemeenschap een boycot tegen de Hamasregering handhaaft?
Marwan Barghouti: Ik ben van mening dat er democratische Palestijnse instellingen moeten worden uitgebouwd om de Palestijnse strijd te consolideren en om de samenwerking tussen de verschillende politieke krachten te versterken. De presidents- en parlementsverkiezingen, de lokale verkiezingen zijn voor de Palestijnen en voor de leden van Fatah in het bijzonder een bron van nationale trots. Fatah heeft namelijk de verdienste de pionier te zijn geweest van deze democratische structuur. Het Palestijnse nationale partnerschap wordt vandaag belichaamd door de Palestijnse Autoriteit (PA) via de president en de regering, met andere woorden via de bewegingen Fatah en Hamas, en alle leden van de Palestijnse Wetgevende Raad (PWR) zijn hierbij betrokken. Ik denk dat de kansen om terug te keren naar de onderhandelingstafel en het zogenaamde vredesproces sterk zijn afgenomen, als ze al niet helemaal verdwenen zijn. Sinds Camp David in juli 2000 is dat al zo. Toen verklaarde de Israëlische premier Ehud Barak dat er ‘geen Palestijnse gesprekspartner’ meer was. Ariel Sharon maakte van Baraks uitspraak zijn mantra. En daarom begon hij de PA, met inbegrip van haar president Yasser Arafat te liquideren. In Israël lijkt er een consensus te bestaan over de strategie van eenzijdige stappen, die het bestaan van de Palestijnen in hun geheel ontkent. Israël grijpt naar deze strategie vanuit zijn weigering om de Palestijnen zelfs het minimum van hun onvervreemdbare nationale rechten toe te kennen. Eenzijdige stappen kunnen echter nooit tot stabiliteit, veiligheid, laat staan vrede leiden. Alleen het einde van de bezetting en een volledige Israëlische terugtrekking uit de sinds 1967 bezette Palestijnse gebieden kan vrede brengen, samen met de oprichting van een onafhankelijke Palestijnse staat met Jeruzalem als hoofdstad en garanties voor de toepassing van het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen.
Zal Hamas in staat zijn de logica van een voortzetting van de gewapende strijd te verzoenen met de logica van de PA, die op een politiek proces berust?
Marwan Barghouti: Die vraag zou u eigenlijk aan de leiders van Hamas moeten stellen. Hoe dan ook Hamas geniet van een meerderheid binnen de PWR en heeft een eigen regering gevormd. De beweging heeft het recht haar eigen beleid te kiezen en dat uit te voeren naar eigen goeddunken. Maar dit gezegd zijnde, heeft Hamas de verantwoordelijkheid de nationale verworvenheden van het Palestijnse volk op lokaal, regionaal en internationaal vlak te vrijwaren. Het dient nogmaals te worden onderstreept dat de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) de enige wettige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk blijft en het belangrijkste politieke referentiepunt. Het feit dat de PLO op dit ogenblik belegerd wordt en ondermijnd wordt door stagnatie en erosie, doet niet af aan dit wettelijke statuut.
Ik hoop alleen maar dat Hamas en de Islamitische Jihad tot de PLO toetreden, want ze hebben een belangrijke rol te spelen binnen de Palestijnse arena. Ik hoop tegelijk dat de nodige mechanismen zullen worden gevonden om de PLO-instellingen snel weer op te bouwen en te herstructureren. Daarom kijk ik uit naar de bijeenroeping van de Palestijnse Nationale Raad (1) met zijn nieuwe structuren, die de nationale eenheid van de organisatie moeten vrijwaren. Volgens de voorlopige grondwet is de macht binnen de PA verdeeld tussen de verkozen president en de verkozen regering. Hamas moet met dit feit ernstig rekening houden.
Het is betreurenswaardig dat er nu een machtsstrijd voor de televisiecamera’s wordt uitgevochten, op een ogenblik dat de echte macht in de handen is gevallen van de bezetter en dat het Palestijnse volk, samen met de PA, de president en de PWR, nog steeds onder de Israëlische bezetting gebukt gaat.
Het is een feit dat Fatah in staat was aan de ene kant een politieke en diplomatieke weg met onderhandelingen en de controle over de PA te verzoenen met het verzet en de intifada aan de andere kant. En dat werd ondersteund door een internationale legitimiteit, het internationaal recht en de VN-resoluties met betrekking tot Palestina. Zal Hamas tot hetzelfde in staat zijn? De nabije toekomst zal het ons zeggen. Het is mijn overtuiging dat Hamas moet vasthouden aan de verzetsoptie en willekeurige toegevingen van de hand moet wijzen. Toch zal Hamas ernstige moeilijkheden ondervinden om de PA en het verzet te combineren.
Welk teken geeft Hamas eigenlijk met zijn nieuw standpunt? Voor het eerst spreekt de beweging zich uit over de mogelijk van een vreedzame coëxistentie met de Israëli’s – binnen twee staten en op basis van een langdurig bestand.
Marwan Barghouti: Er bestaat een consensus onder alle Palestijnse politieke krachten en fracties over het doel van het Palestijnse volk onder de huidige historische omstandigheden: de oprichting van een onafhankelijke, volledig soevereine staat binnen de grenzen van 1967 met als hoofdstad Jeruzalem en met de uitoefening van het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen. Daarover werd een akkoord bereikt met de Verklaring van Cairo, waarin indirect het principe van de twee-statenoplossing werd aanvaard. In een boodschap tot de Verenigde Naties heeft de nieuwe PA-minister van Buitenlandse Zaken, Mahmoud al-Zahar, naar verluidt het thema van de twee-statenoplossing aangesneden. En de leiders van Hamas hebben positief gereageerd op de vredesprincipes, zoals die door de Arabische landen werden geformuleerd. Ik geloof dat Hamas en zijn regering op zoek zijn naar wederzijdse erkenning, als prijs voor hun deelneming aan gelijk welk politiek initiatief. En ik denk dat ze gelijk hebben om op echte wederzijdsheid aan te dringen. Het is onlogisch en onaanvaardbaar om eenzijdig toegevingen blijven te doen.
Hoe stelt u zich uw vrijlating uit de gevangenis voor? Er gaan geruchten dat u in aanmerking komt bij een gevangenenruil tussen Israël en Hezbollah.
Marwan Barghouti: Laat mij er eerst en vooral op wijzen dat mijn belangrijkste bekommernis de vrijheid van het Palestijnse volk is. En ik hoop – ik geloof zelfs – dat het moment niet ver meer af is waarop de Palestijnen hun vrijheid, onafhankelijkheid en recht op terugkeer zullen bemachtigen. De bevrijding van Gaza is maar het begin van het einde van deze langdurige bezetting. Ik ben er zeker van dat zij die de bezetter hebben gedwongen zich uit Gaza terug te trekken, in staat zijn hetzelfde te doen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem. De bezetting loopt op haar laatste benen en de Israëlische pogingen om deze bezetting te redden zijn tot mislukken gedoemd. Het is moeilijk om persoonlijk van de vrijheid te genieten, zonder dat het Palestijnse volk eerst zijn vrijheid heeft veroverd. De voorbije decennia zijn er herhaaldelijk akkoorden gesloten voor de ruil van gevangenen. Ik heb er veel vertrouwen in dat ons volk zijn gevangenen niet vergeet of in de steek laat. Ik kan me overigens niet inbeelden dat een Palestijnse leider of regering een akkoord zou ondertekenen, waarin niet staat dat de Palestijnse gevangenen moeten worden vrijgelaten. Hun aantal neemt met de dag toe – zij zijn echte gijzelaars in de handen van de bezetters. Sinds ik in de gevangenis zit, zijn er al wel meer geruchten geweest over mijn vrijlating. De ene keer zou ik worden geruild tegen Azzam Azzam, de Israëlische spion die in Egypte in de gevangenis zit, dan weer tegen Jonathan Pollard en een andere keer in ruil voor de opsporing van Ron Arad (3). Andere geruchten hadden het over een gevangenenruil met Hezbollah of een soortgelijk initiatief om de positie van president Aboe Mazen (Mahmoud Abbas) te versterken. De waarheid is echter dat ik nog steeds in de gevangenis zit, net zoals tienduizend andere Palestijnse mannen en vrouwen. De meesten onder hen belandden op zeer jonge leeftijd achter de tralies en kwijnen vandaag weg in de Israëlische kerkers.
De afwezigheid van Yasser Arafat heeft – naast andere gevolgen – ook tot een crisis geleid binnen de leiding van Fatah. Zal de nieuwe generatie van Fatah-leiders in staat zijn om het machtsvacuüm op te vullen en een oplossing te vinden voor de dreigende crisis?
Marwan Barghouti: Arafats dood heeft een leemte achtergelaten binnen Fatah, maar ook binnen de nationale leiding. Hij was een symbool en een onvervangbare leider. Ik had gewenst dat hij voor zijn voortijdige dood had aanvaard het zesde congres van Fatah bijeen te roepen. Andere leiders en ik hebben ons zeer hard ingespannen om hem hiervan te overtuigen, omdat er al meer dan twee decennia lang geen Fatahcongres meer is geweest. De resultaten van de voorbije parlementsverkiezingen zijn onder meer het gevolg van dit falen om een congres te organiseren – naast het gebrek aan organisatie en cohesie binnen de beweging en het falen om de leiding te verjongen. Dat heeft ertoe geleid dat tal van bekwame leiders in Palestina en in de diaspora er niet voor gekozen hebben deel uit te maken van de leidinggevende kringen van de beweging. Wij kijken alvast uit naar dit congres dat gestalte moet geven aan de eenheid van de beweging en de positie van Fatah als leider van de Palestijnse nationale strijd moet consolideren. Het is tijd om de deuren open te zetten voor een jonge generatie van activisten aan wie de leiding van de beweging kan worden toevertrouwd.
De crisis binnen Fatah heeft er ook toe geleid dat de beweging zijn plaats in de PA-regering verloor. Kan Fatah leven met deze nooit geziene situatie, met een verblijf in de oppositie?
Marwan Barghouti: Fatah was en blijft de pionier van de grote initiatieven: van de gewapende strijd tot de organisatie van eerlijke en democratische verkiezingen. Fatah wil overigens ook een model zijn van een verantwoordelijke nationale oppositiebeweging, die er alles aan doet om het democratisch experiment te behouden. Wie denkt dat het lot van Fatah afhangt van het aantal zetels in het parlement of het aantal ministerportefeuilles, vergist zich. De prioriteit van Fatah is en blijft de verwezenlijking van onze nationale doelstellingen. Daarom houdt Fatah ook vast aan de verzetsoptie om deze doelstellingen te bereiken.
Is de stroming Marwan Barghouti nog altijd springlevend binnen Fatah? En hoe moet Fatah volgens u uit de crisis geraken?
Marwan Barghouti: Ik voel me zeer vereerd een vertegenwoordiger van Fatah te zijn en van zijn illustere geschiedenis van strijd. Fatah heeft ontelbare martelaren, gevangenen en strijders gegeven. Decennialang heeft de beweging het Palestijnse volk geleid en blijft ze een leidende rol vervullen als verzetsorganisatie, die streeft naar de bevrijding van het land en de terugkeer van de vluchtelingen. Tegelijk wil Fatah het democratische karakter van de Palestijnse maatschappij vrijwaren. Wij blijven ervoor ijveren dat onze politieke orde gebaseerd blijft op democratische en pluralistische principes. Wij blijven ernaar streven onze maatschappelijke, economische en politieke verworvenheden te versterken en vechten voor de bescherming van de individuele vrijheden en de rechten van alle mensen in onze maatschappij. Wij zijn fier op onze wetgeving die de vrouwen meer macht geeft en hen kansen geeft om vertegenwoordigd te zijn in de lokale besturen en in de PWR – wat zonder weerga is in de Arabische wereld. Maar onze ambities reiken veel verder. Wij zijn van plan een amendement in te dienen waardoor minstens dertig procent van de zetels in de PWR naar vrouwen gaat.
Is Hamas bekwaam om een staat op te richten? Of zal de beweging door haar aanwezigheid in de PA een brede maatschappelijke basis verwerven voor een islamitische staat in Palestina?
Marwan Barghouti: Ik heb het al eerder gezegd: Hamas is zich wel degelijk bewust van de prioriteiten van ons volk. Hamas zal al zijn potentieel en al zijn bekwaamheid moeten inzetten om dat doel te bereiken. De bekommernis om interne doelstellingen – hoe vitaal ook – mag de regering of wie dan ook er niet toe brengen de belangrijkste doelstelling van ons volk uit het oog te verliezen: vrijheid, de opbouw van een staat. Fatah heeft door zijn aanwezigheid in de PA hiervoor de funderingen gelegd. Dat is de doelstelling waarvoor heel het Palestijnse volk staat met al zijn krachten, partijen en instellingen. Het is de taak van de regering alles wat we tot hier toe hebben bereikt te behouden en te kapitaliseren. We moeten onze verworvenheden nog uitbreiden.
Is de economische scheiding van Israël een optie die kan bijdragen tot een vredesovereenkomst en de uiteindelijke oprichting van een Palestijnse onafhankelijke staat? Of is het een optie die – zoals sommige Palestijnen vooropstellen – het gevaar van een onoverkomelijke economische crisis in zich houdt?
Marwan Barghouti: Van de Palestijnse economische strategie wordt verondersteld dat zij de economie bevrijdt van de afhankelijkheid van Israël. Hoe dan ook is hiervoor de Palestijnse soevereiniteit vereist over alle belangrijke punten, de grenzen, de luchthaven, de zeehaven. De Arabische markten moeten worden geopend voor Palestijnse producten. Ons arbeidssysteem moet in de toekomst worden verbeterd. Maar we worden nog steeds met zeer veel moeilijkheden geconfronteerd bij de realisatie van deze nationale doelstelling. Het is bijzonder moeilijk om een vrij economisch systeem uit te bouwen onder een militaire bezetting met al haar beperkingen. De Palestijnse regering moet echter de Palestijnse productie aanmoedigen en de Israëlische productie en producten ontmoedigen.
Hoe zullen de Palestijnen, de PA en de Hamasregering erin slagen om uit deze crisis te geraken?
Marwan Barghouti: Laat er geen twijfel over bestaan dat de Palestijnen nog steeds onderworpen zijn aan een beleg dat met de dag scherper wordt. Heel hun maatschappij wordt tot één grote chaos herschapen, ze worden in hun veiligheid bedreigd, hebben te kampen met een veelheid van agenda’s en strategieën. En ze staan voor een immense en gevaarlijke uitdaging: de Israëlische regering is namelijk vast van plan een eenzijdige oplossing van het probleem op te leggen. Zij zullen wegen en middelen moeten vinden om hiertegen in te gaan, om hun banden met de internationale gemeenschap weer aan te halen, op opnieuw internationale steun te krijgen en alles wat ze hebben opgebouwd op dit vlak in het verleden stevig in handen te houden.
Voor zover ik kan zien, bestaat de weg uit de crisis erin om ogenblikkelijk een strategische dialoog aan te knopen tussen de leiders van Fatah en Hamas – op het hoogste niveau. Die moet leiden tot een memorandum voor verstandhouding en tot een strategisch akkoord tussen beide bewegingen. De volgende stap moet een globaal akkoord zijn op basis van een dialoog met alle krachten, fracties en prominente figuren, die hun mening moeten kunnen geven. Tenslotte moet er een nationale conferentie komen met de deelneming van de Palestijnse leiding uit het binnenland en uit de diaspora. Die conferentie moet een document opstellen met het voordeel dat alle Palestijnen zich erin zullen herkennen, zonder enige uitzondering. Op basis daarvan moeten Hamas en de Islamitische Jihad worden opgenomen binnen de PLO. Daarom is het zo dringend de PLO, zijn instellingen en organen weder op te bouwen en te herstructureren. Daarbovenop moet er een duidelijk mechanisme tot stand komen voor het overleg tussen de president en de regering. De relatie tussen de verschillende onderdelen van het verzet moet duidelijker worden geregeld. Er moet een eengemaakt verzetsfront komen. En tenslotte moet er een nieuwe regering worden gevormd, met de deelneming van alle politieke krachten. En dat moet allemaal snel gebeuren: binnen een periode van niet meer dan drie maanden.
(Uitpers, nr. 80, 8ste jg., november 2006)
(*) Het interview van de Libanese krant al-Shira met Marwan Barghouti werd in het Engels gepubliceerd door de Palestine-Israel Journal of Politics, Economics and Culture: www.pij.org.
Voetnoten:
(1) De Palestijnse Nationale Raad is het hoogste orgaan van de PLO, waarin niet alleen de diverse politieke organisaties vertegenwoordigd zijn, maar ook de brede waaier van Palestijnse volksorganisaties en beroepsverenigingen.
(2). De Verklaring van Cairo werd op 17 maart 2005 ondertekend door dertien Palestijnse politieke fracties, waaronder de twee grootste politieke bewegingen Fatah en Hamas. Voor het eerst erkende Hamas de PLO als enige en wettige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk. In de Verklaring van Cairo werd voorts het principe van een twee-statenoplossing aanvaard.
(3.) Jonathan Pollard is een Amerikaan van joodse origine die bij de US-marine analist was en in die hoedanigheid jarenlang voor rekening van Israël spioneerde. In 1987 werd hij tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Ron Arad was een luchtmachtnavigator. In 1986 stortte zijn Phantom-gevechtsvliegtuig neer boven Zuid-Libanon. Zijn piloot werd na een snelle interventie van het Israëlische bezettingsleger in Zuid-Libanon bevrijd. Ron Arad werd echter door de Libanese Amal-militie krijgsgevangen gemaakt
