Na het referendum over de nieuwe Marokkaanse grondwet op 1 juli verkeert de Marokkaanse 20 februari-oppositiebeweging in crisis en dreigt uiteen te vallen na grote ideologische tegenstellingen. De 20 februari-beweging is ontstaan nadat eerder dit jaar de Tunesische president Ben Ali het veld moest ruimen na massaal volksprotest. De nieuwe Marokkaanse grondwet kwam er vooral door betogingen die werden georganiseerd door de 20 februari-beweging. De beweging bestaat uit verschillende ideologische stromingen die samenwerken. De seculiere Amazigh (Berber)-beweging, de islamistische beweging Adl Wal Ihsaan (‘Rechtvaardigheid en Liefdadigheid’) en andere linkse partijen waaronder de PSU (Verenigde Socialistische Partij), Nahj Democratia (Democratische Pad) en vele andere organisaties uit het maatschappelijke middenveld. De 20 februari-beweging bereikte haar hoogtepunt met betogingen op 24 april, toen de Amazigh-beweging mobiliseerde om de Berberse lente van 20 april 1980 te herdenken en te vieren. Waar staat 20 februari-beweging voor? De eisen van de 20 februari-beweging waren in het begin van de protesten al heel duidelijk: de ontbinding van de regering en het parlement, een nieuwe grondwet, de erkenning van het Amazigh (een Berbertaal en cultuur), meer vrouwenrechten, aanpakken van de corruptie, enz. De beweging kon een breed spectrum van ideologische bewegingen aantrekken. Adl Wal Ihsaan is een islamistische beweging die wordt gedoogd door de Marokkaanse overheid. Volgens analisten zou ze kunnen rekenen op de steun van 30 procent van de Marokkanen. Een andere beweging is de Amazigh-beweging, die vooral Imazighen (Berbers) uit de grote steden vertegenwoordigt. En de linkse partijen die onafhankelijk van de overheid werken, hebben een lange traditie van activisme. Al deze politieke krachten staan voor verschillende zaken, maar waren verenigd in hun oppositie tegen het Marokkaanse regime. De islamisten van Adl Wal Ihsaan voeren al sinds de jaren zeventig oppositie tegen de Marokkaanse monarchie en willen die vervangen door een islamitisch kalifaat. De laatste jaren zeggen ze dat ze die eis hebben achterwege gelaten en dat ze voor een islamitische-democratie/republiek willen gaan. De Amazigh-beweging staat vooral voor een officiële erkenning van de Amazigh-taal en cultuur. Bij hen staat de evolutie naar een seculiere democratie hoog op de agenda. De linkse krachten willen vooral naar een sociaal-democratie evolueren. De weg naar een parlementaire monarchie Één van de slogans van de 20 februari-beweging is: “wij willen een koning die regeert en niet bestuurt”. Eind juli, bijna een maand nadat op 1 juli de nieuwe grondwet in een referendum werd goedgekeurd, verklaarde de 20 februari-beweging dat ze blijft op straat komen tot er een echte parlementaire monarchie komt. De Amazigh-beweging zag haar eisen, namelijk het officieel erkennen van de Amazigh-taal en cultuur al ingewilligd. Maar ook zij riep op om het referendum van 1 juli te boycotten. De linkse krachten vonden dat er onvoldoende sociaal-economische toegevingen werden gedaan. De islamisten zagen dat de positie van de koning niet veranderd was. Dit allemaal zorgde er voor dat de 20 februari-beweging nog verenigd bleef. Onenigheden Op 22 juli werd echter bekend dat één van de kopstukken, Oussama El Khlifi, en lid van de linkse partij USFP, zich misschien kandidaat zou stellen bij de volgende parlementsverkiezingen. Dit zorgde vooral dat er wrevel ontstond met de islamisten van Adl Wal Ihsaan die tegen verkiezingen zijn onder het bestaande Marokkaans regime. De Amazigh-activisten zagen de bui al hangen en waren minder aanwezig op de betogingen van de 20 februari-beweging. Dit had vooral te maken met het feit de 20 februari-beweging geen duidelijk seculier ideologisch profiel had. Op 8 augustus maakte de Amazigh-ideoloog Ahmed Assed samen met andere seculiere activisten (zowel Berbers als Arabieren) de oprichting bekend van een nieuwe politieke beweging: de Ontwaakte Burgerbeweging. Dit was een impliciet signaal van de Amazigh-beweging dat ze voortaan niet meer zo snel de straat zou opgaan. Op 16 augustus werd een debat georganiseerd in Rabat waar de kopstukken van alle politieke oppositiebewegingen op aanwezig waren. Het debat was gefocust rond de vraag of er toenadering kan zijn tussen links en de islamisten. Al snel werd duidelijk dat er voor Mohamed Manar, een bestuurslid van Adl Wal Ihsaan, geen scheiding kan bestaan tussen democratie en islam. Voor hem zijn deze twee zaken onafscheidelijk met elkaar verbonden. Dit zorgde voor grote wrevel bij Mohamed Sassi, een kopstuk van de PSU, die alleen een alternatief zag in een seculiere parlementaire monarchie (democratie). De debatavond had alleen maar de verschillen duidelijk naar voren gebracht. Toekomst van de 20 februari-beweging De linkse en Amazigh-krachten willen de vorming van een seculiere parlementaire monarchie waarbij religie niet meer centraal zou staan. Terwijl Adl Wal Ihsaan wil blijven gaan voor een politiek statelijk referentiekader waarin de islam overheersend blijft. De 20 februari-beweging zal ten ondergaan aan deze fundamentele tegenstelling, want het zijn politieke identiteiten die van wezenlijk belang zijn voor het politieke activisme. De meerderheid van de Marokkaanse bevolking is veeleer geneigd voor een politiek project te kiezen zoals dat van Adl Wal Ihsaan. Maar de linkse krachten zullen na verloop van tijd de 20 februari-beweging verlaten zodat alleen Adl Wal Ihsaan achter blijft. En we weten dat Adl Wal Ihsaan geen fundamentele veranderingen zal teweeg brengen want ze voert al meer dan dertig jaar oppositie zonder enige politieke vooruitgang te boeken. Verandering teweeg brengen in Marokko zal alleen lukken als de seculiere krachten en de islamisten verenigd zijn. De vraag is of ze dat ooit zullen zijn. (Uitpers nr. 13(, 13de jg., oktober 2011) Deze tekst verscheen eerder in De Wereld Morgen: