Het leek tot heel voor kort nog onvoorstelbaar. Maar we moeten eraan wennen: Marine Le Pen, leidster van het uiterst-rechtse Front National (FN), maakt een goede kans om in de lente van 2017 president van Frankrijk te worden. Frankrijk en de rest van Europa kunnen beter maar beseffen dat het 5 voor 12 is. Uiterst-rechts regeerde al in diverse landen van de EU mee (Denemarken, Italië, Oostenrijk), maar nu is niets minder dan het Parijse Elysée binnen bereik. Wakker worden.
De zoveelste ernstige waarschuwing komt nu uit het departement Doubs, in het oosten van Frankrijk. Omdat Pierre Moscovici EU-commissaris is geworden, moest hij ontslag nemen als parlementslid. Zijn vroegere vervanger in de Nationale Assemblee, Fréderic Barbier, heeft zondag 8 februari zeer nipt de zetel voor de PS kunnen behouden. In de eerste ronde was de kandidate van het FN met 32 % eerste geëindigd, Barbier tweede met 28 % en de kandidaat van de rechtse UMP derde met 26 %. Links van de PS haalde samen 8 %. In de tweede ronde haalde Barbier het net, met 51,5%.
Magere troost
Het is slechts één district en de PS heeft voor de eerste keer in drie jaar een tussentijdse verkiezing niet verloren, de PS zoekt troost bij die gedachte. Maar er is meer, veel meer aan de hand. In dit district werd bevestigd dat kiezers van rechts in meerderheid zonder enige schroom het FN boven de PS verkiezen. In de Doubs hebben veel kiezers die in de eerste ronde UMP stemden, in de tweede ronde voor het FN gestemd, tegen de PS.
Binnen iets meer dan twee jaar zijn er presidentsverkiezingen. Huidig president François Hollande wil zich, ondanks zijn blijvende onpopulariteit (er is een kleine opstoot geweest na de moordpartij bij Charlie Hebdo) weer kandidaat stellen. Bij de rechtse UMP komen er voorverkiezingen, met als twee grote rivalen ex-president Nicolas Sarkozy (partijleider) en ex-premier Alain Juppé. Deze laatste zei dat hij, indien hij in de Doubs zou wonen, zonder enige twijfel in de tweede ronde “in een republikeinse reflex” voor de PS zou stemmen. Sarkozy had op zijn partijbestuur gepleit om geen stemadvies voor de tweede ronde te geven; de UMP riep op tot het beruchte “ni ni”: noch PS noch FN. Ze werd door haar kiezers niet gevolgd, voor velen werd het toch het FN dat daardoor tussen de twee rondes meer dan 8.000 stemmen bij won (de PS meer dan 6.000).
Tweede ronde
Laten we nu even twee jaar vooruit kijken. De huidige peilingen geven Marine Le Pen 30 %. Hoe betrouwbaar dat is? De peilers voorspelden vorig jaar bij de EU-parlementsverkiezingen 25 % en dat werd het ook. In maart zijn er kantonnale verkiezingen, dan zal reeds blijken of dat redelijk betrouwbaar is. Een nieuw fenomeen is wel dat het FN nu een trouw gemotiveerd kiezerspubliek heeft, daar waar het vroeger veel meer proteststemmen waren. Dat is een enorme troef voor 2017. De kans is dus groot dat Le Pen als eerste uit de bus komt. Indien Hollande tweede wordt, heeft ze al een voorsprong voor de tweede ronde. De PS-kandidaat zal dan wel versterking krijgen van links en groen, maar als de rechtse kiezers doen zoals de jongste tijd, kan Le Pen op een grote reserve rekenen en maakt ze ernstig kans.
Wat als Sarkozy tweede wordt? In 2002 werd Jean-Marie Le Pen tweede, na de rechtse Jacques Chirac. De linkse kiezers knepen toen zonder enige aarzeling hun neus dicht en stemden in de tweede ronde massaal voor Chirac die meer dan 80 % haalde. Maar nu, met een Sarkozy die beslist heeft het FN op alle vlakken te volgen? Hij heeft de uiterst-rechtse Patrick Buisson weer binnengehaald als zijn ideoloog. Sarkozy is “Europeser” dan Le Pen, al vaart hij ook uit tegen bijv. Schengen. Maar hij is althans in woorden veel minder ‘sociaal’ dan Marine Le Pen die het opneemt voor “de slachtoffers van de mondialisering”. Het FN is inzake kiezerspubliek de grootste “arbeiderspartij”.
Hoeveel linkse kiezers zullen dan in de tweede ronde hun neus dichtknijpen en voor Sarkozy, een kopie van Le Pen, stemmen? Temeer daar de UMP de PS over dezelfde kam scheert als het FN, terwijl de achterban van die rechtse partij meer en meer openlijk flirt met het FN. Enkele ,jongeren van de UMP werden op de vingers getikt omdat ze samen met jongeren van het FN Oudejaarsavond hadden gevierd. Maar intussen maken lokale UMP-politici, vooral in het zuidoosten, afspraken voor de komende verkiezingen.
Aftakeling
De opmars van het FN is deels een gevolg van de politiek van Marine Le Pen om haar partij te “dediaboliseren”, om ze aanvaardbaarder te maken. Ze heeft haar electorale doorbraken ook te danken aan de crisis van de twee grote partijen, die ze trouwens steevast over één kam scheert als UMPS.
De UMP lijkt ondanks de komst van Sarkozy als partijleider stuurloos. Na de eerste ronde in de Doubs was ze in volle verwarring en kwam er slechts zeer moeizaam een oproep (blanco of niet gaan), die door haar kiezers massaal werd genegerd. En Sarkozy maakte het nog erger door middenin die interne crisis naar Qatar te vliegen voor een flink betaalde conferentie. Sarkozy heeft al jaren zeer nauwe banden met de fundamentalistische dictatuur in Qatar; als consultant heeft hij er mee voor gezorgd dat Qatar in Frankrijk en de rest van Europa heel veel economische posities heeft ingenomen.
Links is er niet veel beter aan toe. De PS lijdt onder de onpopulariteit van de president die tegen zijn verkiezingsbeloften in een zeer neoliberale koers volgt. De partij is intern bijzonder scherp verdeeld, de eenheid na “Charlie” houdt niet lang stand. Het groene EELV is zo mogelijk nog scherper verdeeld tussen enerzijds de groepen die bij de PS aanleunen, anderzijds de groepen die aansluiting zoeken bij het Front de Gauche. Jean-Luc Mélenchon van dat laatste Front tracht zich op te trekken aan de zege van Syriza in Griekenland, maar van een elan kan men echt niet spreken. Links daarvan is de NPA, die enkele jaren geleden zo veelbelovend was, verzonken in isolationisme.
Italië Salvini
In Italië doet de zusterpartij van Marine Le Pen, de Lega Nord, het intussen ook uitstekend. Ze staat op het punt de grootste rechtse partij te worden nu Forza Italia van Silvio Berlusconi aan het verbrokkelen is. Peilingen geven haar bijna 15 %, een verdrievoudiging tegenover een jaar geleden.
Die partij doet onder haar nieuwe leider, Matteo Salvini, helemaal geen poging tot dediabolisering. Integendeel, zij beklemtoont haar extreem-rechts profiel dagelijks. Ze deed zopas in de regio Lombardije een wet stemmen waardoor gemeenten referendums kunnen organiseren tegen de bouw van een moskee. Begin februari weigerde de Italiaanse Senaat om de justitie een van haar leden te laten vervolgen wegens racisme. Roberto Calderoli, al jaren berucht voor zijn racistische uitspraken, had in juli 2013 gezegd dat toenmalig minister van Integratie, Cécile Kienge van Congolese origine, hem aan een orang-oetang doet denken. Die Senaat ziet daar dus geen graten in!
Het is tekenend voor de houding van “links” dat zoiets mogelijk is. Wat voor links moet doorgaan, de Democratische Partij van premier Matteo Renzi, zwijgt en laat betijen. De Lega bedelft haar oude eis voor een onafhankelijk Padania (het noorden van Italië) onder haar xenofobie en racisme, van Lombardije tot Sicilië. Ze hoopt als grootste rechtse partij aan de macht te komen zodra de populariteit van premier Matteo Renzi uitgebloeid is. Met de actieve medeplichtigheid van bondgenoot Berlusconi, terwijl “links” alsmaar meer naar rechts opschuift en zo zijn eigen ondergang voorbereidt.
