Yves Salesse. Manifest voor een ander Europe. Academia-press, Gent, 2004, 135 blz. € 7,50.
Zo een ietwat progressieve burger dit boekje heeft gelezen alvorens op 13 juni te gaan stemmen op een of andere Europese lijst, zal hij of zij wel gefrustreerd naar de stembus zijn getogen. Inderdaad, zo men kijkt naar de Europese partijprogramma’s, zelfs naar de meest linkse, dan vindt men niet wat in dit, overigens perfect vertaald geschrift te lezen staat.
Het is een voorstel voor een alternatieve Europese Unie, dat men eigenlijk zou verwachten te lezen bijvoorbeeld in een Europees Socialistisch Manifest. Maar dit is er gewoon niet. Ook socialistische toplui en/of ministers identificeren zich al evenzeer met een bestaande ondemocratische politieke besluitvorming en brengen alleen maar zeer voorzichtig enkele sociale correctieven aan bij een in wezen liberaal economisch model.
Men moet er trouwens maar het ontwerp van Europese Grondwet op nalezen om daarvan nogmaals overtuigd te zijn. Er zijn wel enkele progressieve Europese parlementairen die een en ander te bieden hebben, maar wiens ijver en standpunten in de grote Westerse politieke partijen nauwelijks van tel zijn: de partijtops en de dito ministers voeren het hoge Europese woord! Dat hebben we ook in België weer maar al te goed ervaren.
Het is een zeer goede zaak dat de altermondialistische beweging zich meteen ook met Europa inlaat, zoals het Europees Sociaal Forum dat heeft aanbevolen.
Om te beginnen wordt de overtuiging meegedeeld dat in de huidige mondiale constellatie Europa echt nodig is, stelt men. Nadien komt er een gedegen kritiek van het liberaal en antidemocratisch Europa, zoals dat via een aantal Verdragen is tot stand gebracht. Privatisering, ook van openbare diensten; onderworpenheid aan de markt en overheersing van nationale belangen zijn kenmerkend. Het ontworpen politiek stelsel is pervers en alles behalve democratisch: het intergouvernementalisme, d.i. een verzameling van nationale ministers, dus van uitvoerende machthebbers, spelen in de EU de wetgevende macht en houden het verkozen parlement in een ondergeschikte en afhankelijke positie. Het besluit is dan ook dat de Europese constructie een ware mislukking is: er is alleen een kapitalistiche markt met vrije circulatie, een concurrentiewetgeving, een munt en een bank, maar geen budget, geen economische, sociale, industriële, internationale politiek. Mondiaal betekent dat machteloosheid! Het is trouwens van bij het begin verdragrechtelijk verkeerd gelopen! Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan de Grondwet die terecht als onaanvaardbaar wordt geduid: de "open markteconomie waar de concurrentie vrij is" wordt als "het" economisch model voorgehouden en de bestaande politieke institutionele architectuur wordt als evident geduid. Het geheel is een onsamenhangend allegaartje. (Hopelijk krijgen we ooit de kans om die Grondwet bij referendum weg te stemmen!). De hele tweede helft van het boekje bevat positieve voorstellen voor een ander Europa en dat is zeer verdienstelijk. Men wijst er op dat in eerste instantie een sociaal Europa nodig is en dat betekent veel: optimale sociale en arbeidsrechten; zorg voor tewerkstelling en voor goed levensomstandigheden. Duurzame ontwikkeling betekent evenzeer uitgebreide openbare diensten en niet enkel een Europese milieupolitiek. Ook betekent een ander Europa een eigenstandige actieve overheisdspolitiek op al die domeinen die tot heden werden verwaarloosd. Maar ook de verhoudingen met het Zuiden zijn aan innovatie toe: helpen bij lokale ontwikkeling; bilaterale onderhandelingen over sociale en ecologische normen; steun aan regionale samenwerkingsverbanden. Tenslotte moeten er ook andere instellingen komen. Terecht wordt gesteld dat ook de deelnemende natiestaten meteen aan democratisering toe zijn en dat er ook een echte Europese gemeenschap moet aangekweekt worden. Verder moeten de Europese instellingen gewoon democratisch functioneren dank zij een scheiding van de parlementair-grondwettelijk bepaalde machten. Er zou volgens de auteur eigenlijk een grondige crisis moeten komen waarbij het ganse fundament in vraag wordt gesteld. M.i. moeten de kleine stappen toch niet worden verwaarloosd en had men meer aandacht kunnen wijden aan hoe Europees georganiseerde midden- en drukkingsgroepen of bewegingen toch het alternatief Europa kunnen promoten. Er kon meer nadruk worden gelegd op strategieën, zoals het systematisch organiseren van alternatieve evenementen op de plaatsen en op de dagen dat de Europese ministerraden worden gehouden. De media zijn er aanwezig en krijgen dan de kans andere zaken te vernemen dan de Europese ministeriële persberichten. Ik heb ooit in het Finse Tampere zulke initiatieven meegemaakt en vastgesteld hoe gretig de media er naartoe kwamen en verslag uitbrachten. Meteen kan men druk uitoefenen op progressieve politieke partijen en ministers opdat ze toch eindelijk zo moedig zouden zijn kordaat "neen" te zeggen en helpen een alternatief Europa in de plaats te stellen.
(Uitpers, nr. 55, 5de jg., juli-augustus 2004)
