EU-voorzitter Ursula von der Leyen kondigt Magnitskywet aan. (Foto: Still uit video)
Voor het eerst in haar geschiedenis staat de EU op het punt een Amerikaanse wet te importeren, de Magnitsky Act. Deze wordt gepresenteerd als middel om de mensenrechten te bevorderen, maar dreigt ingezet te worden voor geopolitieke spelletjes en plaatst politici op de stoel van de rechter. De Nederlandse parlementariërs Sjoerd Sjoerdsma en Pieter Omtzigt hebben een schimmige rol gespeeld in de lobby voor de zogenaamde mensenrechtenwet.
Nooit eerder zag ik een grotere zwendel dan de Magnitsky-wetgeving. De Europese commissie introduceert dit jaar een Europese versie van deze Amerikaanse wet, die in 2012 door de regering-Obama werd geïntroduceerd. Het is waarlijk een bizar verhaal. Perfect voor een filmscript.
De Magnitsky Act is vernoemd naar een Russische accountant die in 2009 overleed in een Russische cel, Sergei Magnitsky. De werkgever van Magnitsky, de Brits-Amerikaanse hedgefondsmanager Bill Browder, beweert dat Magnitsky is gearresteerd en vermoord omdat hij op een politiebureau in Moskou aangifte had gedaan van belastingfraude door overheidsfunctionarissen.
Browders verhaal over Magnitsky is van A tot Z gelogen. Magnitsky was helemaal geen klokkenluider en het is zeer waarschijnlijk dat hij zelf betrokken was bij belastingfraude, in opdracht van zijn werkgever Browder, die een fortuin verdiend heeft in Rusland. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde vorig jaar dat de Russische officier van justitie voldoende reden had om Magnitsky te verdenken van belastingontduiking en hem te arresteren omdat er een vluchtrisico bestond. Het onderzoek naar belastingontduiking, dat in 2008 leidde tot de arrestatie van Magnitsky, was al begonnen lang voor Magnitsky’s eerste bezoek aan het politiebureau in 2006. Uit de verslagen van de verhoren blijkt ook nergens dat Magnitsky beschuldigingen heeft geuit aan het adres van politiemensen. Het is een verzinsel van Browder.
Meer elementen uit Browders verhaal over Magnitsky bleken gelogen. Browder heeft altijd gezegd dat Magnitsky zijn advocaat was. Toen hij echter in New York onder ede werd gehoord, trok hij die bewering in. Magnitsky had zelfs nooit rechten gestudeerd.
Het lijdt geen twijfel dat het gevangenispersoneel in Moskou verantwoordelijk is voor de dood van Magnitsky. Maar het is onduidelijk hoe hij om het leven is gekomen. Op zijn minst is hem de medische zorg onthouden die hij nodig had vanwege een ontsteking van de alvleesklier. Maar wat Browder beweerd heeft over de doodsoorzaak is te gek voor woorden. Hij heeft zichzelf daarover zo vaak tegengesproken dat het lachwekkende vormen heeft aangenomen:
Bill Browder. Eén man, vijf verhalen, nul geloofwaardigheid. Grafiek van Michael Thau.
Wie is Bill Browder?
Bill Browder is een Amerikaan van geboorte die Brits staatsburger werd door naturalisatie om de Amerikaanse belastingdienst te slim af te zijn. In Rusland werd hij vervolgens bij verstek veroordeeld wegens belastingontduiking en een opzettelijk faillissement. The Panama Papers brachten verder ook aan het licht dat Browder gebruik maakte van offshore bedrijven om zijn kapitaal uit het zicht van de Russische fiscus te houden.
Toen Rusland hem te heet onder de voeten werd, vluchtte Browder naar Londen. Hij besloot daar wraak te nemen op de Russische autoriteiten. Hij greep de dood van zijn accountant aan om zijn wraakneming te verkopen als een heldhaftige strijd voor de mensenrechten.
Browders lobbyactiviteiten in Washington leidden in 2012 tot de Magnitsky Act, bedoeld om Russische functionarissen te straffen die door de Amerikaanse overheid verantwoordelijk werden gehouden voor de dood van Magnitsky. Sinds 2016 machtigt de wet de Amerikaanse regering wereldwijd sancties op te leggen aan mensenrechtenschenders. Hun bankrekeningen kunnen worden bevroren en ze komen de VS niet meer in.
Aanval op het Strafhof
De Magnitsky Act is geen “mensenrechtenwet”. Het is een in wetgeving gegoten wraak van een veroordeelde belastingfraudeur. En voor Washington en binnenkort ook voor Brussel is het een instrument dat voor politieke doeleinden kan worden misbruikt om landen te straffen die zich niet schikken naar de wensen van de VS en hun bondgenoten. In het Angelsaksische taalgebied spreekt men in dit verband wel van “the weaponization of human rights’. Dat proces is al veel langer aan de gang.
Met de Magnitsky Act ondermijnen de VS en de EU de scheiding der machten en het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Het is aan rechters te beslissen of een persoon zich schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen en niet aan regeringen. Maar blijkbaar zal dit basisprincipe van het internationaal recht de pleitbezorgers van de Magnitsky Act worst wezen.
Overigens komt ICC alleen in actie als het Openbaar Ministerie van het eigen land niet optreedt tegen verdachten van mensenrechtenschendingen. Alleen in dergelijke gevallen mag ICC vervolgen en straffen.
Het is geen geheim dat de VS ICC vijandig gezind zijn. In 2002 nam het Congres de zogeheten Service-Members’ Protection Act aan, bijgenaamd ‘The Hague Invasion Act’. Deze wet machtigt de Amerikaanse president militaire middelen in te zetten om te voorkomen dat Amerikaanse staatsburgers die door het ICC verdacht worden van mensenrechtenschendingen berecht worden in Den Haag. In september van dit jaar legden de VS sancties op aan de hoofdaanklaagster van het Hof, een collega van haar en hun familieleden. Dit vanwege een onderzoek van het Strafhof naar Amerikaanse oorlogsmisdaden in Afghanistan. Zij mogen de VS niet meer in en ze kunnen niet meer bij hun bankrekeningen, voor zover die onder Amerikaanse jurisdictie vallen. Deze sancties werden weliswaar niet opgelegd met de Magnitsky Act in de hand, maar het had in principe gekund. Peter E. Harrell van het Center for a New American Security wijst erop dat, als het ICC een Amerikaans staatsburger arresteert, de VS de Magnitsky Act kunnen gebruiken om ICC-functionarissen te bestraffen.
Schimmige rol Nederland
De EU heeft haar eigen versie van de Magnitsky Act aangekondigd. De Nederlanders hebben een schimmige rol gespeeld in het lobbyproces, met name de parlementsleden Pieter Omtzigt van het christelijke CDA en Sjoerd Sjoerdsma van het neoliberale D66. Eerst drongen ze er bij minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok op aan om een Nederlandse versie van de wet aan te nemen. Vervolgens organiseerden ze een meerderheid in de Tweede Kamer die Blok dwong in Brussel te gaan lobbyen voor een Europese Magnitskywet. Browder bedankte Sjoerdsma publiekelijk voor het bereiken van dit doel.
Het is opmerkelijk dat Sjoerdsma toegeeft dat de Magnitsky Act een politiek instrument is en dat Washington en Brussel de wet selectief kunnen toepassen door een oogje dicht te knijpen voor mensenrechtenschenders in bevriende landen zoals Saudi-Arabië en Israël. Dat zei Sjoerdsma zelf in een interview met het Nederlandse ledenblad van Amnesty International. “Het is inderdaad een politiek instrument”, zei hij. “Mogelijk zullen sommige mensen ten onrechte vrijuit gaan.”
Saillant detail: Browder waarschuwde Blok dat het snel afgelopen zou zijn met zijn politieke carrière als hij zich zou verzetten tegen de Magnitsky Act. Ik vroeg Blok om commentaar, maar mijn verzoek bleef onbeantwoord. De Nederlandse kranten en actualiteitenprogramma’s zwegen over dit onverholen dreigement aan het adres van de minister. Alleen de alternatieve website Novini en het door de Nederlandse media verguisde “Russische propagandakanaal” RT maakten er melding van.
Jubelende media
Waarom werd Browders lobby voor een Europese Magnitskywetgeving nu juist gevoerd vanuit Nederland? Het is koffiedik kijken, maar zeker zullen de lobbyende parlementariërs Sjoerdsma en Omtzigt zich aangemoedigd hebben gevoeld door de Nederlandse pers. Ik heb de berichtgeving over Browder en Magnitsky op de voet gevolgd, en ik kan me geen enkel artikel of item herinneren waarin Browders verhaal en diens intenties in twijfel werden getrokken. Het enige wat de Nederlandse pers in feite heeft gedaan, is het bejubelen van Browder en de Amerikaanse Magnitskywet. Het tv-programma Zembla van de voormalige socialistische omroep VARA ging zelfs zover Browder erom te prijzen dat hij, de ‘kapitalist’, zich had bekeerd tot ‘mensenrechtenactivist’.
Filmmaker Andrei Nekrasov maakte een documentaire (voorzien van Nederlandse ondertitels) waarin hij op overtuigende wijze de Magnitsky-mythe ontkrachte, en vooral ook liet zien hoe Browder er in geslaagd was via ingenieuze constructies belasting te ontduiken. De film was nooit te zien op de Nederlandse televisie of op het International Documentary Filmfestival Amsterdam (IDFA). Dit terwijl ze de film wel aangeboden hebben gekregen van de producer.
De vertoning van de film van Nekrasov wordt wereldwijd tegengehouden door Browder, en door nabestaanden van Magnitsky. “Alle betrokken financiers, distributeurs en producers ontvangen stapels documenten,” zegt de Noorse producer Torstein Grude. “Met de bedoeling aan te tonen dat er niks klopt van de film en dat ze financieel zullen worden gestraft als ze de film uitbrengen.”
Zelfs het Europees Parlement bezweek voor de intimidatie van Browder cum suis. De documentaire zou daar in april 2016 vertoond worden. Maar minder dan een uur voor aanvang werd de vertoning afgeblazen. „Money is power”, luidde het boze commentaar van de Finse Europarlementariër Heidi Hautala van de Groenen, die de screening had georganiseerd.
De Amerikaanse jounaliste Lucy Komisar is dé Bill Browder expert. Al ruim twintig jaar volgt zij zijn financiële gangen op de voet. Haar website bevat een schat aan informatie over diens oplichtingspraktijken. Niettemin wordt zij volledig genegeerd in de westerse mainstream pers. Het Duitse weekblad Der Spiegel publiceerde in november 2019 een artikel dat verwoestend was voor Browder, en ook de Deense krant Berlingske ontmaskerde hem als oplichter. Maar het leek geen enkele impact te hebben op de Nederlandse media en politiek. Ook het Europees Parlement toonde zich blind. De parlementariërs bleven onophoudelijk bij de Commissie aandringen op een Europese versie van de Amerikaanse wet.
Als Den Haag en Brussel zo graag een mensenrechtenwet willen vernoemen naar een persoon die op ongelukkige wijze om het leven is gekomen in een gevangenis, waarom heeft men dan gekozen voor Magnitsky? In 2013 maakte een Russische staatsburger met de naam Alexander Dolmatov een einde aan zijn leven in een Nederlandse cel. Uit onderzoek bleek dat de Nederlandse autoriteiten ernstig hadden gefaald. Ze hadden hem de medische zorg onthouden die hij nodig had en de juridische bijstand waar hij recht op had. De Nederlandse parlementariërs zijn Dolmatov echter al lang vergeten. Niemand herinnert zich zijn naam. Maar Magnitsky kennen ze allemaal.
Ik vroeg het Internationaal Strafhof, Amnesty International en Human Rights Watch om commentaar. Amnesty en Human Rights Watch vertelden me dat er niemand beschikbaar was die mij te woord kon staan over dit onderwerp. Het Internationaal Strafhof reageerde helemaal niet (wat ik inmiddels van ze gewend ben; er is geen internationale organisatie die zijn PR zo slecht geregeld heeft).
Waardeert u dit artikel? Uw donatie is van harte welkom. Zie hiervoor mijn website: www.ericvandebeek.nl/Donate.html
