Het boek van Ludo Dewitte was niet het eerste dat de moord op Patrice Lumumba tegen de lamp hield. Maar zijn boek had me getroffen, waarschijnlijk een combinatie van de degelijkheid van het boek, de vlotte pen, mijn extra gevoeligheid voor "de streek van de grote meren" en mijn toen nog kersvers volksvertegenwoordigster zijn. M.a.w. ik voelde me aangesproken door dat boek. Lumumba-Kasavubu was in mijn kindertijd een liedje bij het touwtje-springen. Nonkel Pater gaf de namen veertig jaar geleden een gezicht, Ludo De Witte versterkte bij mij het politiek "ge-zicht".
Een robbertje politiek?
Het gemak waarmee de minister in antwoord op de vragen van meerdere collega???s voorstelde een onderzoekscommissie op te richten verraste me. Ik besefte enerzijds de politieke opportuniteit om nu eens eindelijk open kaart te spelen rond de Congolese dekolonisatie, anderzijds voelde ik argwaan: CVP in de oppositie, dé gelegenheid voor een politieke afrekening?
Nog voor het einde van die bewuste vergadering had collega en partijgenoot van minister Michel, de heer Bacquelaine, een voorstel tot oprichting op papier staan. De hoge snelheid heeft hij consequent behouden. Hij vroeg later de plenaire vergadering de spoedbehandeling waar wij hem trouwens niet in gevolgd hebben. Spoedbehandeling na 40 jaar???? Even ernstig blijven???.. Partijgenoot ook van prof. Brassine die doctoreerde op de zaak Lumumba, zij het vanuit de totaal andere kant van het spectrum. Zijn thesis wordt niet gespaard door Ludo De Witte.
Hoever speelde dat mee?
Centraal Afrikabeleid
We hadden net de discussie over de beleidsnota buitenlandse zaken achter de rug. Centraal Afrika is daarin manifest aanwezig. Past dit onderzoek in dat hoofdstuk? Ongetwijfeld. De politieke ambitie van de minister om Congo weer op de Belgische wereldkaart te brengen is ondertussen gekend. Je kan dan moeilijk rond de persoon Kabila, die zichzelf ooit als Lumumbist uitgaf, ongetwijfeld een niet te verwaarlozen element. Ik deel die mening om daar terug manifester aanwezig te zijn. De manier waarop de minister dit in de praktijk zal brengen zullen we echter kritisch volgen.
Waarheidscommissie
Ik had bij de discussie rond de oprichting van de onderzoekscommissie de mogelijkheid geopperd om de problematiek open te trekken, om een waarheidscommissie op te richten, zodat we ons niet tot de historische feiten hoefden te beperken, maar de ware toedracht van die hele periode van de Belgisch-Congolese betrekkingen zouden kunnen belichten. Een opdracht van een hele andere orde maar ik blijf ze verdedigen. Deze formule blijkt zonder wetswijziging niet toepasbaar in ons parlement. Zonder vooruit te lopen op het resultaat van de onderzoekscommissie kunnen de aanbevelingen van deze commissie mischien in die richting gaan.
Black expertise
Het is een wijze beslissing om het onderzoekswerk in nauwe samenwerking met experts uit te voeren. Zij moeten ons behoeden af te glijden naar een interne politieke afrekening. Zij moeten ons de noodzakelijke intellectuele en wetenschappelijke onderbouw mee garanderen.
Een goedgekeurd principe uitvoeren: welke experts en waarom zij?
Als fractie konden we vrede nemen met de uiteindelijke keuze: we hebben hard verdedigd dat expertise de doorslag moest geven, niet de evenwichten tussen de verschillende universitaire strekkingen en de beide landstalen. Dit is ten dele gelukt.
Vrede nemen met is niet hetzelfde als tevreden zijn. En dat was ik niet. Tot de laatste snik heb ik de kandidatuur van professor Omasombo verdedigd. Niet omdat hij Congolees is maar omdat hij een Congolese competente wetenschapper is, die al 10 jaar werkt aan een biografie van P. Lumumba.
Uiteindelijk hebben een aantal drogredenen het gehaald: de betrouwbaarheid en de verplichte geheimhouding naar Congo toe, de persoonlijke veiligheid en de veiligheid van zijn familie in Congo???.
Voor mij zijn dit drogredenen want zijn kandidatuur werd niet op dezelfde wijze beoordeeld als die van de Belgische kandidaten. Er werden bij zijn kandidatuur criteria van een andere orde gehanteerd.
Open geest
Ik hoop dat dit geen voorbode is van de manier waarop we onze huidige Congopolitiek voeren. Willen we eindelijk schoon schip maken met ons koloniaal verleden, willen we eindelijk een echte Afrikapolitiek voeren, diplomatiek en in de internationale samenwerking, dan zijn openheid, partnerschap en dialoog de uitgangshouding en geen parternalistische houding zoals door heel wat politici geuit bij de keuze van de experten.
Ik sluit me volledig aan bij wat Erik Kennes hierover schrijft en wat ik ook bevestigd kreeg door meerdere Congolezen tijdens mijn kort bezoek ter plaatse in maart ll.:
De inzet van de commissie is niet echt de dood van het individu Lumumba. Weinigen in Congo liggen daar nog wakker van, we kunnen de verantwoordelijkheid voor de hele zaak gemakkelijk afschuiven op een aantal gestorven beleidsmensen en het hele dossier klasseren. Waar Congolezen echter wel van wakker liggen is hetgeen waar de mythische figuur Lumumba (terecht of onterecht, dat is een andere discussie) in feite symbool voor staat: een idee en overtuiging van nationale onafhankelijkheid, van het zelf bepalen van de eigen toekomst. dat is de ware inzet; indien de commissie echt de politieke consequenties wil trekken uit die zaak- Lumumba, dan moet zij de huidige relaties tussen Belgen en Congolezen (niet uitsluitend op regeringsvlak) aan de kritiek onderwerpen waar Lumumba symbool voor staat. In welke mate nemen Belgen de Congolezen ernstig als evenwaardige gesprekspartners, over alle retoriek heen???
Indien wij op dat vlak een echte dialoog tot stand brengen met de wil tot eerlijke verandering, dan heeft de Lumumbacommissie haar doel bereikt. De levende Lumumba is belangrijker dan de dode. Dan worden Congolezen ook niet uitgesloten uit een commissie die hen in de eerste plaats aanbelangt.
* Leen Laenens is lid van de Commissie Lumumba in het parlement
