De Braziliaanse President Lula da Silva is dan toch op reis vertrokken naar China. Het had twee weken geleden al moeten gebeuren, maar een lichte longontsteking hield dat tegen. De honderden zakenlui wachtten niet op hem en vertrokken alvast. Het gezelschap bestaat ook uit nog eens tientallen parlementsleden.
Er wordt erg veel verwacht van deze reis, té veel wellicht.
Het lijdt geen twijfel dat het allereerste belang commercieel is. China importeerde in 2022 voor bijna 90 miljard USDollar uit Brazilië, hoofdzakelijk grondstoffen en landbouwproducten (ijzererts en olie enerzijds, soya en rundsvlees anderzijds) en exporteerde voor een goede 60 miljard USDollar (vooral tech-producten). Dat is 21 keer meer dan in 2004, toen Lula voor het eerst naar China trok.
Brazilië is de belangrijkste partner van China in geheel Latijns Amerika en krijgt ook de meeste investeringen uit Beijing. Beide landen zijn trouwens lid van BRICS (Brazilië, Rusland, Indië, China, Zuid-Afrika). En Brazilië, moet het herhaald, is de grootste economie van het subcontinent.
Kortom, net zoals bij de reis van de Franse President Macron vorige week, kunnen de relaties met China op veel manieren betekenis hebben, maar kopen en verkopen blijft op de eerste plaats staan.
Keuze
Dat deze reis met zo veel belangstelling wordt gevolgd heeft drie redenen. Alle drie hebben ze te maken met de veranderende geopolitieke verhoudingen in de wereld.
De groei van China heeft voor alle landen van het Zuiden een deur geopend. De bipolaire wereld was afgelopen, landen konden voortaan hun partner kiezen en in China konden ze bovendien goederen kopen waartoe ze eerder geen toegang hadden. Ze kregen bovendien investeringen en leningen waar ze evenmin vroeger van konden dromen. Op dit ogenblik is er sprake van dat Brazilië kan toetreden tot het Belt-and-Road initiatief, het grote netwerk dat China wereldwijd aan het uitbouwen is.
Hoeft het gezegd dat de V.S. dit met argusogen bekijkt? Afgelopen decennium ontstond even de indruk dat Latijns Amerika verwaarloosd werd, maar precies door de geopolitieke verschuivingen is het subcontinent belangrijker dan ooit voor de V.S. Latijns Amerika heeft grondstoffen die overal nodig zijn. Bovendien is er opnieuw iets wat een ‘roze golf’ wordt genoemd, en hoe slecht dit beeld de realiteit ook weergeeft, de VS. zit er mee in de maag.
Tot nog toe worden de relaties met China vooral bilateraal behandeld, maar dit bezoek van Lula zou ook daar verandering kunnen in brengen, b.v. door regelmatiger bijeenkomsten van CELAC (de club van Latijnsamerikaanse landen) met China te programmeren. China is zeker vragende partij, want de hegemonie van de V.S. doorbreken staat er hoog op de agenda.
Oekraïne
Het tweede belangrijke agendapunt van dit bezoek is de oorlog in Oekraïne. Men weet dat Lula wel Poetin heeft veroordeeld, maar lang geen sancties tegen Rusland heeft uitgevaardigd. En men weet dat Xi JinPing op bezoek was in Moskou en de relaties met Rusland heeft aangehaald, hoe omzichtig ook.
Lula van zijn kant heeft altijd groot belang gehecht aan een internationale rol voor hemzelf en voor zijn land. Brazilië is een grootmacht en wil die rol verzilveren op de internationale scène. Lula wil dolgraag een bemiddelaar worden in de Europese oorlog. De kans is groot dat Xi JinPing beter naar hem zal luisteren dan hij deed bij Macron en von der Leyen, vertegenwoordigers van de Europese Unie, partner van de V.S., alle ‘strategische autonomie’ ten spijt.
China deelt de bezorgdheid van Brazilië en toonde onlangs dat het inderdaad ook kan bemiddelen, met name in het conflict tussen Iran en Saoedi-Arabië. Brazilië en China zijn twee grote landen die willen ijveren om de unipolaire wereld te doorbreken en te werken aan een nieuwe wereldorde. In Latijns Amerika wordt daarom nagedacht over een nieuwe beweging van niet-gebonden landen en aan een nieuwe start voor de ‘nieuwe internationale economische orde’, naar het voorbeeld van de V.N. resolutie van 1974.
Op dit vlak kan dit bezoek nog niet voor een doorbraak zorgen, maar de banden en de ideeën kunnen worden aangehaald en de weg kan worden geëffend voor verdere stappen in de toekomst.
Mocht Lula erin slagen om samen China – en eventueel nog andere landen – een werkelijke bemiddelingsrol te spelen in Oekraïne, dan is dit bezoek meer dan geslaagd. In het Zuiden staat men lang niet eensgezind achter het harde V.S. en Europese beleid.
Dollar
Een derde punt tenslotte is een uitloper van het economisch dossier en een gevolg van het extra-territoriale beleid van de V.S.. Het doorbreken van de unipolaire wereld en van de hegemonie van de V.S. betekent noodgedwongen het doorbreken van het Dollar monopolie. Dit is zonder meer het belangrijkste gesprekspunt.
In Shanghai werd de nieuwe ontwikkelingsbank van de BRICS gesticht, en Dilma Rousseff, ex-President van Brazilië, neemt er de leiding van. Er is bovendien sprake van om BRICS uit te breiden met nog enkele andere landen uit het Zuiden. Men denkt dat tegen 2050 zeven van de tien grootste economieën landen uit het Zuiden zullen zijn.
China en Brazilië spraken al af elkaars munt te gebruiken voor hun onderlinge handel. China en Rusland werken aan een alternatief betaalsysteem, zonder SWIFT. Er zijn nog meer landen die de Dollar willen afstoten: Iran, om te beginnen, maar ook Indië, de ASEAN-landen, Kenya en de Verenigde Emiraten. China gebruikt nu al de Yuan om gas uit de Emiraten te betalen. Men weet dat Brazilië en Argentinië besloten om een gemeenschappelijke munt te ontwerpen.
Deze beweging hangt al zeer lang in de lucht, maar blijkt dank zij de inspanningen van China – en het door de V.S. veroorzaakte conflict met dit land – nu snel concreet te worden. Het zou een enorme verandering betekenen en de BRICS bank kan er een belangrijke rol in spelen.
Misschien zal er na dit bezoek geen ‘breaking news’ te melden vallen. Wel is het mogelijk en waarschijnlijk dat er stappen worden gezet in de richting van meer samenwerking en inderdaad een nieuwe wereldorde. Lula en Xi Jinping zijn twee mensen met een missie en dat valt niet te onderschatten.
