Louis Michel brengt België weer op het politiek toneel, is een veel gehoorde opmerking. Hij voert een beleid dat stoelt op waarden, met name mensenrechten en democratie, die na de Koude Oorlog hun weg kon vinden, hoort men van waarnemers. “De beste manier om het slechte image van België in het buitenland te doen omkeren.”
Op het voorplan
Het is inderdaad zo dat Louis Michel hoge ogen gooit met de manier waarop hij zich in de zaak Pinochet heeft opgesteld. Zwitserland en Frankrijk stonden ook wel mee in deze rij. Mijn Brusselse Chileense vrienden zeggen me dat ze uit hun moederland berichten krijgen met felicitaties voor de Belgische regering.
Ook rond de deelname van uiterst rechts in de Oostenrijkse regering schoof Louis Michel zich op het voorplan. Hij was er als de kippen bij, samen met de Franse president Chirac, om nog tijdens de formatie-onderhandelingen in Wenen zijn protest kenbaar te maken. Of Belgische scholen daarvoor hun Oostenrijkse sneeuwklassen moeten schrappen, lijkt mij niet zo evident. Dat we door onze houding van politiek isolement van de FPÖ-ministers de democraten in Oostenrijk ondersteunen, komt me al zinniger over.
België heeft zich ook in het Europese defensiedossier sterk geprofileerd. In de voorbereiding op de EU-top in Helsinki was ons land een sterk pleitbezorger voor een Europese defensie op zich, veel meer dus dan alleen maar een gezamenlijk interventieleger. Onze bewindslui zitten hiermee hand in hand op één lijn met de Fransen. Zelfs koning Albert voelde zich geroepen om tijdens z’n bezoek aan Portugal vorig jaar (korte tijd voor Helsinki), het Europees leger aan te kaarten. De verantwoording is ook hier vrede, interveniëren voor mensenrechten en dergelijke meer.
Een ander element is de wil om België opnieuw een rol te doen spelen in Centraal Afrika. In zijn beleidsbrief spreekt minister Michel er uitgebreid over. Hij doet verschillende voorstellen o.a. over “tegengaan van wapentrafiek en andere illegale transfers”, en naar verluidt zou hij bereid zijn om de tussenhandelaren extra aan te pakken door Belgen strafbaar te stellen voor illegale wapenhandel ook als de wapens niet op ons grondgebied zijn geweest. Er wordt ook een Belgisch speciaal gezant aangesteld voor de regio. Verder is er veel sprake van partnership, structurele stabiliteit. De Europese Unie moet weer aandacht voor Afrika krijgen, is de boodschap.
Met z’n rondreis in Centraal-Afrika wilde minister Michel gaan luisteren en een bemiddelingsrol zoeken. Probleem is natuurlijk dat er al een bemiddelaar is (de ex-president van Zambia). Anderzijds moet een bemiddelaar liefst niet teveel controversiële dossiers beheren, kwestie van niet in het (persoonlijk) defensief te moeten spelen. Toevallig (?) raakte op de dag van Michels afreis bekend dat een VN-rapport België zwaar op de korrel voor haar lakse controle op de herkomst van diamanten. Michel moest zich in Angola daarover kennelijk behoorlijk verdedigen. Hij wees op een reeks recente maatregelen die de VN-kritiek moeten weerleggen.
Historische schuld
En dan is er nog de onderzoekscommissie naar de moord op Lumumba in 1961, die in het Belgisch parlement zal worden opgericht. Het boek van Ludo De Witte stelt dat het Belgisch politiek establishment van die tijd “Lumumba wou elimineren”. Op zich een merkwaardig feit, die onderzoekscommissie. Waarom speelt Michel in op de analyse die in het boek is aangebracht? Sommigen menen dat hij vanuit z’n humanisme wel echt morele principes wil inbrengen. Iets in de stijl van: een nieuw millennium en nieuwe politieke cultuur moeten de fouten uit de geschiedenis van de voorbije eeuw aan kunnen. Anderen beweren dat het wel ’s een extra por zou kunnen inhouden tegen de christelijke partijen die uit de regering zijn gehouden. Oude politieke cultuur dus. Bepaalde waarnemers hebben het dan weer over de band van een onderzoekscommissie als dusdanig en de wil om in Centraal Afrika “weer te gaan meetellen”. Kwestie van een goed visitekaartje te kunnen afgeven.
Waarden of belangen?
Het zijn zeker elk afzonderlijk lovenswaardige initiatieven. We zullen echter toch moeten blijven uitkijken, denk ik, of een en ander niet louter is bedoeld om inderdaad het image van België op te poetsen. Een aanloop tot een goed “Afrikaticket” als het ware om nadien des te makkelijker gunstige contracten in de wacht te kunnen slepen? Met andere woorden, een afrekening met het kolonialisme, een aantal opbouwende politieke initiatieven, om dan over te kunnen gaan naar de (neo-koloniale) business?
Waar we in de toekomst ook nog oog zullen moeten voor hebben, is de eventuele band tussen de Belgische “morele waarden” en de “Franse strategische” belangen. Op een of andere manier is Frankrijk betrokken in de meeste van deze Belgische “positieve stappen”. Moet de oproep van minister Michel voor EU-aandacht voor Centraal Afrika, Frankrijk niet weer op het regionale toneel in dat gebied brengen?
Belgische agenda
Een van mijn Waalse vrienden maakte er me attent op dat we Louis Michels optreden niet los mogen zien van de uitbouw van zijn partij. De PRL volgt namelijk een strategie om een heel brede sector van de samenleving aan te trekken: centrum en centrum rechts. Didier Reynders is het boegbeeld van verdere doorbraak ter rechterzijde, en Louis Michel moet dan de meer linksere centrumkiezer trachten te verleiden. De Franstalige christen-democraten van de PSC lijken door interne verdeeldheid heel wat van hun kiespotentieel in de woestijn achter te laten. Maar Louis Michel, de man van de ethische politieke stellingsnames, staat klaar om hen naar blauwere oorden te lokken.