Mogen privé-bedrijven politieonderzoek naar misdrijven uitvoeren? Krijgen zij inzage in de politiegegevens? Mogen zij verdachten oppakken? Het zijn vragen die in een democratie niet eens mogen opkomen. Maar in Groot-Brittannië zal het allemaal werkelijkheid worden als de regering haar zin krijgt.
Alle politietaken staan op de testbank om aan de privé te worden uitbesteed, uitgezonderd taken van machtsuitoefening zoals het bevel tot huiszoeking en arrestatie. Privé-bedrijven als G4S, dat al vijf gevangenissen van de overheid heeft overgenomen en ook de beveiliging van de Olympische Spelen in Londen overneemt, likkebaarden in het vooruitzicht van miljardencontracten.
Begin maart onthulde de Britse krant The Guardian de plannen. In de West-Midlands en in Surrey zullen vele taken van die grootste twee politiekorpsen van het land in privéhanden zijn. Onderzoek naar misdaden, oppakken van verdachten, reageren op incidenten, steunen van getuigen en slachtoffers, controleren van gevaarlijke criminelen, patrouilleren in woonwijken, beheren van informatie, forensisch onderzoek: het staat allemaal op de helling om van de politie geheel of gedeeltelijk in privé-handen over te gaan.
De contracten hiervoor, ter waarde van 1,8 miljard euro, moeten begin 2013 vaststaan. Dat kan oplopen tot 4,2 miljard euro als ook andere korpsen zich aansluiten bij de uitbesteding van politietaken. Verscheidene “veiligheids”-firma’s zijn gecontacteerd om aanbiedingen te doen, onder meer het grootste bedrijf in die sector, G4S.
Officieel heet het dat het om een besparingsoperatie gaat. Minister van Binnenlandse Zaken, voormalig glamour-model Theresa May, heeft de begroting voor de politie met 20 procent ingekort. Dat bracht de chef van de politie in Manchester, Peter Fahy, en enkele collega’s ertoe te waarschuwen dat zijn diensten de veiligheid alleen nog kunnen garanderen als er ‘’radicale en fundamentele veranderingen” komen. Of zij akkoord gaan met de huidige plannen, is zeker niet duidelijk. Die plannen behouden het monopolie van de staat alleen nog voor taken van machtsuitoefening, zoals het bevel tot arrestatie en huiszoeking. Al de rest komt in aanmerking om aan de privé te worden uitbesteed.
Maar het initiatief reikt natuurlijk veel verder dan een loutere besparingsoperatie. Want door de plannen krijgen privé-bedrijven de mogelijkheid om onderzoekstaken van de politie over te nemen, krijgen zij toegang tot vertrouwelijke politiecomputers, en kunnen zij medeburgers bewaken en oppakken. De weg naar misbruiken staat wijd open. Wie zal de bedrijven beletten de vergaarde gegevens te kruisen met andere, ze door te verkopen of ze op een andere manier voor eigen voordeel te gebruiken? Of die gegevens te gebruiken om bij sociale onrust privé-milities tegen werknemers in te zetten (denk aan het Duitse Meister dat eind februari in Wallonië een knokploeg afstuurde op actievoerende arbeiders)?
De Britse privatiseringsfanaten verzekeren natuurlijk dat die bedrijven opereren met een hoog deontologisch bewustzijn en in een strikt wettelijk kader. Die garanties zijn zonder meer zwak omdat die bedrijven nauwelijks te controleren zijn. Vooral raken die waarborgen de kern van de zaak niet, nl. dat privé-bedrijven medeburgers bespioneren, controleren, oppakken en op andere manieren aan dwang onderwerpen.
Dat vooruitzicht lokt heel wat kritiek uit in Groot-Brittannië. Zo waarschuwt Steve Grange van de West Midlands Police Federation: “Politietaken moeten er niet zijn ten voordele van aandeelhouders”. De voormalige chef van de vliegende brigade van Scotland Yard, John O’Connor, oordeelt dat privé-bedrijven de makkelijkste en meest winstgevende brokjes uit de politietaken zullen uitpikken (zoals het beboeten van snelheidsovertredingen en sluikstorten).
De privatiserings- en besparingsdrang, gedreven door de politieke keuze om prioriteit te geven aan afbetaling van overheidsschulden bij de banken, woedt volop, ook bij de Britse politie. Half-februari haalde het graafschap Lincolnshire de krantenkoppen, met wat geldt als een test voor de privatiseringsplannen. Bijna de helft van het 900 koppen tellend niet-geüniformiseerd personeel staat in dienst van de “veiligheidsfirma” G4S. Die firma moet ook, volgens het 10-jarencontract ter waarde van 240 miljoen euro, een politiekantoor met cellen plannen en bouwen. G4S zal de cellen beheren, drugtests uitvoeren en instaan voor human resources, wapenvergunningen, het autopark van de politie en de computersystemen. Volgens het “veiligheids”-bedrijf” zal dat de politie 28 miljoen pond besparen. De politie van West Midlands huurde al eind 2011 privé-“veiligheids”-personeel van G4S in om haar antiterreureenheid te ondersteunen. Zo krijgt een privé-bedrijf inzage en zeggenschap over een opdracht die bij uitstek openbaar moet zijn, gezien de politieke en sociale implicaties.
G4S is ’s werelds grootste “veiligheids”-bedrijf”, met wereldwijd 600.000 werknemers. In Groot-Brittannië “beheert” het al vijf privé-gevangenissen. Ook de controle van de luchthaven van Heathrow bij Londen is door G4S-mensen overgenomen. In 2010 kwam het bedrijf in opspraak toen zijn werknemers met geweld een Angolees op een vliegtuig zetten, waarbij de man om het leven kwam. De beschuldiging van doodslag werd ingetrokken en de “veiligheids”-mensen kwamen op borgtocht vrij. Dit jaar neemt G4S het grootste deel van de beveiliging van de Olympische en Paralympische Spelen in Londen (juli tot september) over van de politie.
Ikea gebruikt politiegegevens voor spionage op personeel
door Francis Vanden Berghe
In Frankrijk heeft de meubelgigant Ikea ‘’veiligheids”-firma’s betaald om illegaal toegang te krijgen tot politiegegevens over personeel en klanten. Dat heeft het Franse blad Le canard Enchaîné bekendgemaakt. De vakbond Force Ouvrière daagt het meubelbedrijf voor de rechter.
De directie van het Franse Ikea-filiaal was er als de kippen bij om zich van de gemelde spionagepraktijken te distantiëren. ,”Respect voor de privacy behoort tot de belangrijkste waarden van onze groep'”, luidde het. Maar uit een onderzoek van Le Canard Enchaîné en uit e-mails blijkt dat het bedrijf sinds december 2003 met “veiligheids”-bedrijven werkt om toegang te krijgen tot gevoelige gegevens, vooral over het personeel, maar ook over klanten. Ikea-Frankrijk betaalde die “detectivebureaus” om toegang te krijgen tot de gegevens van STIC (Système de Traitement des Infractions Constatées), een elektronische dienst die onder het ministerie van Binnenlandse Zaken valt. STIC, opgericht in 2001, is de grootste politiedatabank van Frankrijk. Zij slaat gevoelige informatie op, met name alle gegevens van gerechtelijke onderzoeken: identiteit van de daders, buit van diefstallen, slachtoffers enz..Ze bevat gegevens over meer dan 28 miljoen personen. De toegang tot de databank is beperkt tot de politie, de gendarmerie en de justitie.
Politieke voorkeur
In theorie. Want nu blijkt dat de spionnen van Ikea via “veiligheids”-bedrijven vele gegevens uit die databank konden afromen. Meestal vroeg Ikea om gegevens over strafblad, inschrijving van het voertuig en politieke voorkeur van het personeelslid of de klant die het bespioneerde. Het bedrijf betaalde de “veiligheids”-bedrijven 80 euro per screening. In totaal werd info over 200 personen opgevraagd, onder meer over een klant die een proces tegen Ikea had aangespannen.
Uit andere vragen bleek groot wantrouwen tegenover personeel. “Vertrouwelijk…ik heb informatie nodig over zijn strafblad en levensstijl”, luidt een vraag van de chef van de afdeling Veiligheid van Ikea aan een detectivebureau. En het antwoord luidt: “Inderdaad rijdt onze vriend met een nieuwe BMW-coupé, en kan de jongeman een levensstijl (kledij, uitgaan) aanhouden die zijn inkomen ver te boven gaat. Zijn autonummerplaat laat ik u zo snel mogelijk weten”. Uit andere e-mails van Ikea-kaders blijkt dat ook werd gevraagd naar de rekening van de betrokkene bij de post en een bank.
Het netmagazine Mediapart, opgericht door ex-Le Monde-directeur Edwy Plenel, publiceerde ook een e-mail waaruit blijkt dat een Ikea-manager in Parijs toegang had gekregen tot vertrouwelijke politiegegevens over vakbondsactiviteiten in zijn Ikea-winkel. Op illegale toegang tot politiegegevens staat een boete van 300.000 euro en een maximumstraf van vijf jaar.
Ondertussen heeft de CNIL (Commission Nationale de l’Informatique et des Libertés) brandhout gemaakt van de betrouwbaarheid van de gegevens van STIC. Volgens de CNIL bevat die databank maar voor 17 procent accurate informatie. De STIC vormt volgens verdedigers van de burgerrechten een groot gevaar voor de privacy en de burgerlijke vrijheden
(Uitpers nr. 141, 13de jg., april 2012)
