Laptops en gsm’s werken al op lithiumbatterijen. Ook de medische sector ziet brood in het kostbare mineraal. En nu het olieverbruik omlaag moet, ontwerpen alle grote autobouwers wagens op lithiumbatterijen. Geen wonder dat de vraag naar dit mineraal explodeert, net als de prijs ervan. Bolivia, dat op de grootste lithiumreserves ter wereld zit, wrijft zich in de handen.
Een nieuwe kans om de armoede te doorbreken, oordeelt het. En om die kans waar te maken, mag het met zijn lithium niet gaan zoals het met zijn zilver, tin, goud, olie en aardgas is gegaan: rijkdommen die in Bolivia werden gevonden en als loutere grondstof werden geëxporteerd, terwijl het land het armste in de regio bleef. Daarom, benadrukt het, wil het zijn lithium niet overlaten aan buitenlandse concerns, maar zelf ontginnen én verwerken, tot en met de batterijen toe. Dat moet banen scheppen en de inkomsten van het mineraal maximaliseren.
Lithiumcarbonaat zit al in batterijen van laptops en gsm’s, en wordt ook medisch gebruikt bij behandeling van sommige vormen van depressie. De opkomst van de laptop en de gsm heeft de vraag naar het mineraal enorm doen toenemen. De prijs ervan is sinds 2003 bijna vertienvoudigd, tot zowat 3.000 dollar per ton. En dat lijkt nog maar het begin. Want lithiumbatterijken zullen ook de energie leveren voor de elektrische auto waar alle grote autobouwers aan werken. Die geheel of gedeeltelijk elektrisch (hybride) aangedreven voertuigen moeten de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen als olie verminderen. General Motors, hoewel wankelend, brengt de hybride Volt op de markt, Mercedes test een elektrische versie van de Smart, Toyota doet dit met de hybride Prius, BMW met zijn Mini, en zelfs Porsche wil in 2009 een geheel elektrische 911-sportwagen op de markt brengen. Ook Nissan-Renault en Mitshubishi kijken uit naar voldoende lithiumbatterijen voor hun toekomstige modellen.
“Het is niet de vraag of elektrificatie van auto’s er komt, maar wanneer die er komt”, verklaarde Simon Moores, een expert van Industrial Minerals (IM) in de aanloop naar het wereldcongres van de lithiumindustrie dat van 26 tot 28 januari 2009 in de Chileense hoofdstad Santiago wordt gehouden. De Amerikaanse zakenman Warren Buffett, die altijd ruikt waar er geld te rapen valt en met Bill Gates rivaliseert voor de titel van rijkste man ter wereld, kocht onlangs een aandeel van 10 procent in het Chinese BYD, de nummer één onder de gsm-producenten en de nummer twee onder die van lithium. BYD wil marktleider worden voor schone auto’s en tegen 2010 hybride auto’s in de Verenigde Staten verkopen.
Bijna alle reserves van lithium dat commercieel kan worden ontgonnen sluimeren in de zilte brij onder grote zoutpannen. Daarvan bevinden zich grote exemplaren in de koude hoogten van de Andes in Bolivia, Chili en Argentinië. De grootste reserves liggen in Bolivia, volgens de experts naar schatting 5,5 miljoen ton, of zowat de helft van de geraamde wereldreserves van 13,4 miljoen ton (zonder Rusland). Chili is goed voor 3 miljoen ton, Argentinië voor 2 miljoen ton. Daarop volgen China (1,1 miljoen ton), Brazilië (910.000 ton) en de Verenigde Staten (410.000 ton). De huidige productie van lithiumhoudende mineralen beloopt wereldwijd ongeveer 21.400 ton, waarvan 8.000 in Chili, 4.000 in Australië, 2.700 in China, 2.200 in Rusland, 2.000 in Argentinië en naar schatting 1.000 in de Verenigde Staten (die geven geen cijfers vrij over hun productie).
In Bolivia werd het lithium in 1976 ontdekt door de US Geological Survey en de Servicio Geologico de Bolivia. De grote reserves liggen onder de Salar de Uyuni, een reusachtige zoutpan die bij toeristen welbekend is. De ontginning ervan werd in 1985 door het Boliviaanse parlement tot nationale prioriteit verheven. Eind jaren 80 deed de regering hiervoor een beroep op buitenlandse investeerders. Dat had minder te maken met het feit dat die ontginning een duur en technisch ingewikkeld proces is, dan met de neoliberale ideologie die toen overheerste en die de uitverkoop van rijkdommen aan multinationals propageerde. Bovendien lokte het vooruitzicht op ontginning door buitenlandse concerns verzet uit bij de lokale bevolking. Het leidde niet tot resultaten en het lithium bleef waar het was.
Geen plundering
Toen Evo Morales begin 2006 president werd van Bolivia, besloot die het beleid om te buigen en de nationale rijkdommen meer ten gunste van de eigen bevolking te exploiteren. Zo liet hij de concerns die olie en aardgas ontgonnen aanzienlijk meer betalen voor hun activiteiten, zonder ze evenwel te nationaliseren. Maar met het lithium wil hij ook fundamenteel een andere koers varen, door het mineraal helemaal zelf te ontginnen, te verwerken en te exporteren. Minister voor Mijnbouw Luis Alberto Echazu verduidelijkt dit: “We zullen de historische ervaring die we sinds de 15de eeuw hebben, niet opnieuw laten gebeuren”, zei hij. Die ervaring was er een “waarbij grondstoffen worden geëxporteerd voor de industrialisering van het Westen en wijzelf arm achterbleven”. Dat laat een andere politiek verwachten dan die van Argentinië en Chili, die hun lithium wel door buitenlandse concerns laten ontginnen en exporteren.
Op 10 mei 2008 opende president Morales bij Uyuni de bouw van een piloot-fabriek, een investering van zowat 6 miljoen dollar, gefinancierd door Bolivia’s nationale mijnbouwmaatschappij Comibol (Corporacion Minera de Bolivia). De bouw zal 18 maanden in beslag nemen. De fabriek zal per maand 40 ton lithiumcarbonaat produceren, tegelijk met fosorzuur, potassiumchloride, porassiumsulfaat en magnesiumchloride. Nadien wordt er een industriële fabriek gebouwd, die volgens mijndirecteur Freddy Beltran een investering van 250 miljoen dollar vergt. Die installatie moet per maand 20.000 ton lithiumcarbonaat produceren.
Daalt met het lithium een hemels manna neer over Bolivia? Op de korte en middellange termijn kan de ontginning en verwerking van het mineraal grote rijkdom voor het land opleveren. Maar ook al is lithium, anders dan olie, grotendeels recycleerbaar, de voorraden zijn beperkt. De vraag naar het mineraal zal de komende tien jaar niet verdubbelen, maar vervijfvoudigen, verklaarde Mitsubishi-manager Eichi Maeyama tegenover een BBC-correspondent in La Paz. De vraag zal tegen die tijd het aanbod ruim overschrijden als er geen nieuwe voorraden worden gevonden, benadrukte hij.
Bij Uyuni hebben lokale actievoerders ook bedenkingen bij de lithiumplannen van de regering. Ze vrezen voor het zwaveldioxide dat vrijkomt bij de productie. En ze wijzen op de mogelijk nadelige gevolgen voor het toerisme als er industrie verrijst bij de uitgestrekte zoutpannen.
Ex-president uitleveren
De Boliviaanse regering heeft de Verenigde Staten officieel om uitlevering gevraagd van ex-president Gonzalo Sanchez de Lozada, meldde het Spaanse persbureau Efe op 11 november 2008. Sanchez de Losada wordt beschuldigd van genocide bij de onderdrukking van massaprotesten tegen zijn beleid in oktober 2003. Er vielen toen meer dan 60 doden en honderden gewonden. Ook de uitlevering van ex-minister van Defensie Carlos Sanchez Berzain en diens collega van Fossiele Brandstoffen Jorge Berindoague, wordt gevraagd. Het drietal was tijdens de onrust Bolivia ontvlucht en bevindt zich in de Verenigde Staten. Daar is tegen hen ook klacht ingediend door familieleden van de slachtoffers. Tussen de Verenigde Staten en Bolivia is sinds 1996 een uitleveringsverdrag van kracht, maar in die tijd heeft Washington geen enkele beschuldigde uitgeleverd aan het Andesland. Ex-minister van Defensie Sanchez Berzain heeft in de VS politiek asiel gekregen. Dat maakt zijn uitlevering onwaarschijnlijk. President George Bush zal de zaak vermoedelijk doorschuiven naar zijn opvolger Barak Obama.
Tijdens zijn eerste ambtstermijn, van 1993 tot 1997, toonde ex-president Sanchez de Losada zich de kampioen van de privatiseringen in Bolivia. Dat betekende een verdere “buitenlandisering” van de economie, waardoor het land heel wat hefbomen verloor om een eigen beleid te kunnen voeren. Tijdens zijn tweede termijn, van 2002 tot 2003, braken tegen Sanchez de Losada’s neoliberale beleid gewelddadige sociale conflicten uit.
(Uitpers, nr 104, 10de jg., december 2008)
