Het ambt van president van Frankrijk is zeer gegeerd. Bij een snelle optelling van de resterende kandidaten komen we uit op meer dan 20. De ‘primaires’ – voorverkiezingen – van eind dit jaar en begin volgend jaar zullen de lijst inkorten. Eer het zover is, heerst zowel ter rechter- als ter linkerzijde grote verwarring. Die wordt nog groter nu blijkt dat honderdduizenden ‘buitenstaanders’ zich zullen mengen in die primaires: linkse en uiterst-rechtse kiezers die willen deelnemen aan de primaires van rechts, rechtse kiezers die zich in de strijd binnen de PS komen wringen. En daarnaast nog altijd de vraag of president François Hollande gaat deelnemen, of zijn ex-topminister Emmanuel Macron (foto) ook meedoet, of links van links in zelfmoordstemming naar de stembus trekt en zoveel andere open vragen.
Rechts duel
Over zeven :maanden, in :mei 2017, krijgt het Elysée een nieuwe bewoner of bewoonster – de kans dat Hollande kan blijven is quasi onbestaande. De aanloop naar die verkiezing wordt met de dag vreemder. Rechts, de PS en de groene EELV houden ‘primaires’, binnen grenzen die erg vaag zijn. Om aan die van rechts deel te nemen volstaat het 4 euro te betalen en een verklaring van instemming te ondertekenen. Het wordt dus niet beperkt tot leden of bekende sympathisanten van de rechtse Les Républicains (LR) of van de centrumrechtse partijen.
Na een preselectie (er waren een minimum aantal “peters” en “meters” vereist) bleven er 7 kandidaten voor de rechtse primaire over. In feite gaat de strijd tussen twee kopstukken, ex-premier Alain Juppé en ex-president Nicolas Sarkozy. Deze laatste haalt het ruim bij de leden van zijn LR, Juppé is populair bij de ruimere gematigder achterban.
Sarkozy stelt zich net als vijf jaar geleden steeds rechtser op, alles draait alweer rond ‘l’identité française’; hij belooft bij herverkiezing een referendum over migratie en een over veiligheid. De ex-president vist daarmee in de vijver van het extreem-rechtse Front National (FN) van Marine Le Pen, soms geeft hij zelfs de indruk rechts van Le Pen te staan. Zijn kamp rekent er stiekem op dat honderdduizenden sympathisanten van het FN aan de rechtse primaire in november deelnemen om Sarkozy te steunen. Maar het FN heeft er niet direct belang bij dat Sarkozy de kandidaat van rechts wordt, hij zou stemmen kunnen afsnoepen van FN-kandidate Le Pen, in de peilingen goed voor bijna 30 %.
Neus dicht
Een ongewone campagne met linkse kiezers die hun neus dichtknijpen en 4 euro betalen om te stemmen voor Juppé. Juppé, een kandidaat die de anti-sociale ‘arbeidswet’ El Khomri van de regering veel te zwak vindt en een mega arbeidswet wil, Juppé die elke belasting op de grote fortuinen wil afschaffen, Juppé die 250.000 ambtenaren wil ontslaan… Mensen die naar de stembus trekken om te stemmen voor iemand die ze niet willen, maar louter om tactische redenen, omdat ze Sarkozy nog minder willen, hoe absurd. Juppé ligt in de peilingen voor op Sarkozy en als kandidaat van rechts zou hij de enige zijn die in de eerste ronde van de eigenlijke presidentsverkiezingen in april-mei voor Marine Le Pen zou komen.
Le Pen haalt volgens alle scenario’s de tweede ronde, zoals haar vader in 2002, en dan zullen miljoenen kiezers hun neus dichtknijpen om te beletten dat ze ook de tweede ronde wint. Zoals er al miljoenen in 2002 deden, de linkse kiezers die stemden op Jacques Chirac om te beletten dat Jean-Marie Le Pen het zou halen.
Valse hoop
Huidig president Hollande lijkt nog altijd te hopen dat het afkeereffect ook in zijn voordeel kan spelen. Hij rekent nog altijd op een ommekeer die tot een herhaling van 2012 zou leiden, een duel in de tweede ronde tussen hem en Sarkozy, waarbij veel kiezers uit afschuw voor deze laatste dan toch Hollande in het Elysée laten zitten.
Maar haalt Hollande wel de eerste ronde? Zelfs dat is verre van zeker. Hollande heeft nog niet bevestigd dat hij voor herverkiezing gaat, maar in afwachting besliste de PS een ‘primaire’ te houden, net zoals vorige keer toen Hollande het ruim haalde van Martine Aubry. De gok was dat Hollande het als uittredend staatshoofd toch makkelijk zou halen binnen de eigen achterban.
Dat dreigt echter tegen te vallen voor Hollande. Er zijn al minstens vijf andere kandidaten voor de primaire, van wie er een, Arnoud Montebourg, grote kans maakt Hollande zelfs binnen de eigen familie te verslaan. In de eerste ronde van die primaire kan Hollande volgens peilers op 43 % rekenen, maar in de tweede ronde zouden de kiezers van vier minder kansrijke kandidaten Montebourg verkiezen. Montebourg die twee jaar geleden uit de regering stapte – of geschopt werd – wegens grote onenigheid over het beleid.
Zelfvernietiging
Een president die het risico loopt zelfs in eigen kamp te worden verslagen. Hollande geeft zichzelf tijd tot december om zijn beslissing bekend te maken, de primaire van de PS is pas in januari. Zelfs als hij die primaire wint, zijn de kansen op herverkiezing klein. Hij loopt dan zelfs het risico dat Jean-Luc Mélenchon hem voorbijsteekt in de race voor de … derde of zelfs vierde plaats. Een linkse kandidaat als tweede, dat lijkt buiten schot. Dat is niet te wijten aan de macht van rechts, dat is een proces van zelfvernietiging. En dat grotendeels een gevolg van het neoliberale regeringsbeleid dat de PS weg dreef van links.
Mélenchon, kandidaat in 2012 van het Front de gauche (communistische PCF, Mélenchons Parti de gauche, het ‘posttrotskistische’ Ensemble…) en, 11 % van de stemmen, heeft zich al begin dit jaar opgeworpen als de natuurlijke kandidaat van links. Vindt hijzelf toch, maar niet alle anderen. Mélenchon noemt zichzelf de kandidaat van ‘la France insoumise’, het niet onderworpen Frankrijk, om duidelijk te maken dat hij buiten en boven de politieke partijen staat. Zijn patriottisch jacobijns discours is een ander gaullistisch trekje van Mélenchon.
Hij is niet de enige die links van de PS kandidaat wil zijn. De trotskistische organisaties Lutte Ouvrière en Nouveau Parti Anticapitaliste (NPA) geloven niet in frontvorming links van de PS en dragen hoe dan ook eigen kandidaten voor: Nathalie Artaud en Philippe Poutou, net als in 2012.
Doodstrijd PCF
De communisten van de PCF weten nog niet wat ze gaan doen, vooral omdat ze erg verdeeld zijn. Gewezen partijleidster Marie-George Buffet en andere communisten steunen volop Mélenchon, partijleider Paul Laurent wringt zich in alle bochten om dat niet te moeten doen. De beslissing wordt alsmaar uitgesteld, in de vage hoop dat er een eenheidskandidatuur van links uit de lucht valt. Of hopend dat Montebourg de kandidaat van de PS wordt en ze die kunnen steunen. Montebourg, die zelfs na zijn ontslag weigerde om de frondeurs binnen de PS te steunen toen ze de arbeidswet wilden tegenhouden.
De kakofonie bij de PCF wordt zo erg, dat de vraag rijst wanneer die partij implodeert. Ze heeft haar bestaan nog vooral te danken aan enkele lokale bolwerken, bolwerkjes veeleer. Die kan ze echter alleen in stand houden als ze samenwerkt met de PS. De PCF denkt niet alleen aan de presidentsverkiezingen, maar vooral aan de parlementsverkiezingen daaropvolgend. Zal ze nog enkele zetels kunnen redden, of verdwijnt ze zelfs uit het parlement. Haar bestaan staat op het spel. Dit is de doodstrijd van wat een generatie geleden nog een machtige partij was, verbonden met de grootste vakbond van het land, de CGT.
Groene primaire
De groene EELV wil evenmin ontbreken en organiseert zelfs een eigen primaire onder de 7000 leden en dichte sympathisanten. Ex-minister Cécile Duflot had gehoopt te ontsnappen aan een primaire, maar ze heeft nu drie tegenkandidaten, leden van het Europarlement.
EELV is de voorbije jaren het toneel geweest van felle ruzies, vooral tussen voor- en tegenstanders van regeringsdeelname. Een groep scheurde zich af en kreeg als beloning zitjes in de regering. De Franse groenen kregen recent een opdoffer in Grenoble waar ze samen met Parti de gauche en anderen de gemeenteraadsverkiezingen wonnen. Maar de aanzienlijke besnoeiingen in de culturele en sociale sector komen bij de achterban hard aan. Vorige keer haalde groen met Eva Joly 2,3 %.
Macronshow
Bij alle peilingen worden nu twee schema’s aangeboden: een met en een zonder Emmanuel Macron. Hollande had deze gewezen bankier eerst in het Elysée gehaald en er nadien de superminister van Economie van gemaakt, wat de regering Valls nog meer naar rechts dreef. Macron verliet de regering in de lente en richtte prompt zijn eigen beweging “En marche!” op. Hollande als mislukte Frankenstein.
De ex-bankier werpt zich op als de grote vernieuwer, al pakt hij uit met het versleten ‘noch links noch rechts’. Een ‘populisme light’ met allerlei gemeenplaatsen die de leegheid moeten maskeren. Na twee meetings waarop hij zijn programma wil uitdiepen, blijkt dat hij vooral nergens staat, alles is verpakking, show, Macron temidden van zijn publiek, zonder pupiter om te onderstrepen hoe dicht hij bij de mensen staat.
Macron is nog maar bijna-kandidaat, hij wil eerst horen wat de Fransen hem te vertellen hebben: zijn medewerkers hebben rond 25.000 meningen verzameld waaruit een programma moet gepuurd worden. Pure marketing. Peilingen plaatsen hem rond 14 %, maar wat als de leegheid van En marche! klaarder wordt? En marche, waar naartoe?
