Links verdeeld naar verkiezingen in Berlijn

Een daverend applaus stijgt op in de rechtszaal. Het is woensdagnamiddag 30 mei. De 87^ste burgerkamer van de Berlijnse rechtbank heeft net de knoop doorgehakt in een aanslepend conflict tussen het federaal bestuur en de Berlijnse afdeling van de WASG.

De rechtbank verwijst het federaal besluit het Berlijnse afdelingsbestuur af te zetten naar de prullenmand. De Berlijnse WASG kan op 17 september met een afzonderlijke lijst deelnemen aan de Berlijnse verkiezingen, los van de Linkspartei.PDS.

Met de gerechtelijke uitspraak kwam voorlopig een einde aan maandenlang gekibbel binnen de Wahlalternatieve Arbeit und soziale Gerechtigheid (WASG)(1), de linkse hergroepering aangevoerd door Oskar Lafontaine die in 2007 wil fuseren met de Linkspartei.PDS (LPDS), de voormalige Oost-Duitse communisten. Op 13 mei had het bondsbestuur van de WASG de plaatselijke besturen in de deelstaten Berlijn en Mecklenburg-Vorpommern afgezet, omdat zij in september aparte lijsten wilden indienen voor deelstaatverkiezingen, los van de LPDS. Einde mei bekrachtigde het congres van de WASG de disciplinaire maatregelen tegen de recalcitrante afdelingen. Het vond dat aparte lijsten, zeker in de hoofdstad Berlijn, niet te verzoenen waren met de fusieplannen met de LPDS. WASG en LPDS vormen een gemeenschappelijke fractie in het bondsparlement, nadat de WASG tijdens de federale verkiezingen in 2005 kandideerde op de lijsten van de LPDS.

De plaatselijke besturen van de WASG in Berlijn en Mecklenburg-Vorpommern werden afgezet, en er werden commissarissen afgevaardigd om in beide deelstaten orde op zaken te stellen.

Maar de rechtbank stak een stokje voor dit alles. Enkele dagen later zou een ander overheidsorgaan, de toezichthouder op de verkiezingen in de deelstaat Berlijn, bovendien verklaren dat de nieuwbakken commissaris zijn boekje te buiten ging door de WASG-lijst in te trekken nadat het plaatselijk congres driemaal met een huizenhoge meerderheid dergelijke lijst had bevestigd. Statutair en juridisch hadden de Berlijnse WASG-ers het gelijk aan hun kant.

Deze bizarre geschiedenis illustreert de struikelblokken die initiatieven links van de sociaal-democratie en de groenen tegenkomen op hun weg naar het vormen van een sterke partij. Het wantrouwen tussen WASG en LPDS zit diep.

In Berlijn bestuurt de LPDS de stad samen met de SPD, de Duitse sociaal-democratie. De plaatselijke WASG verwijt de LPDS een neoliberaal beleid: de woningbouwvereniging, goed voor 100.000 woningen, werd geprivatiseerd, de eigenaars van de geprivatiseerde watermaatschappij krijgen een gewaarborgde winst via geheime prijsformules, tienduizenden precaire banen(2) verdringen reguliere betrekkingen in de stadsdiensten, de stad stapte uit de landelijke cao’s om de loonkosten van de stadsdiensten te drukken … Op al deze kritiek antwoorden de LPDS-bestuurders met een verwijzing naar de rampzalige stadsfinanciën en de nog veel ergere maatregelen die zij hebben kunnen tegenhouden.

Ook in de LPDS is echter niet iedereen gelukkig hoe in verscheidene deelstaten op het vroegere grondgebied van de DDR de oude communisten zich vlot hebben verpopt tot een neoliberale bestuurspartij. Prominenten uit WASG en LPDS stelden onlangs een tekst voor die inhoudelijk de discussie lanceert met het oog op de fusie in 2007. Deze tekst bevat impliciet elementen van kritiek op de praktijk van de LPDS daar waar zij mee bestuurt. De tekst stelt minimale normen voor machtsdeelname voor: geen privatiseringen, geen personeelsafbouw, geen verlaging van sociale uitkeringen.

De aanloop naar de fusie heeft zowel in WASG als in PDS voor veel beweging gezorgd. Op 20 mei blies de linkerzijde van de WASG verzamelen in Kassel, als reactie op de disciplinaire maatregelen tegen Berlijn en Mecklenburg-Vorpommern. De vergadering in Kassel steunde voluit de dissidenten. Een aantal aanwezigen stond ronduit vijandig tegenover de fusie met de LPDS. De meerderheid wenste vooral de eigen inbreng van de WASG in de fusie te onderlijnen.

Het wantrouwen slaat niet enkel op de beheerdersmentaliteit binnen de LPDS. De WASG heeft sterke syndicale wortels, terwijl de LPDS een brede electorale basis heeft in het door werkloosheid geteisterde voormalige Oost-Duitsland. Dat verschil speelt door in discussies over eisen zoals een basisinkomen en het bedrag van een wettelijk minimumloon.

Op een vergadering in juni in Berlijn ontstond een andere linkse hergroepering, ditmaal met mensen zowel uit LPDS als WASG. Uit de LPDS komt ondermeer Europarlementariër Sahra Wagenknecht van het Communistisch Platform, dat de sociaaldemocratisering van de PDS bestrijdt in naam van de Oost-Duitse communistische traditie. Ook Tobias Pflüger ondertekende het manifest. Hij is een partijloze Europarlementariër uit de vredesbeweging, verkozen op de lijst van de LPDS. Ook een aantal militanten uit radicaal linkse hoek uit de WASG sloten aan bij het initiatief. Al 500 mensen ondertekenden het manifest, onder hen acht leden van de Bondsdag. Zij willen samen een inbreng hebben in de inhoudelijke discussie die de fusie van WASG en PDS moet voorafgaan. Hun manifest benadrukt de afwijzing van ieder militair optreden van Duitsland in het buitenland, en bevat sterke democratische (asielrecht, vrije meningsuiting) en sociale (gratis onderwijs) accenten. Hoe hard zij het willen spelen blijft een open vraag. Op hun vergadering in Berlijn namen zij met grote meerderheid afstand van de eigen lijst van de Berlijnse WASG.

Vóór de discussie over de fusie inhoudelijk op gang komt wordt het nu uitkijken naar de uitslag van de verkiezingen op 17 september in Berlijn. De PDS heeft er zich bij neergelegd dat zij haar uitzonderlijk resultaat van de vorige verkiezingen in Berlijn niet zal kunnen herhalen, en mikt op minimaal 17%. De WASG hoopt over de kiesdrempel van 5% te raken, al stuit dat ook in eigen rang op enig scepticisme. Niet iedereen in de Berlijnse WASG is even blij met de eigen lijst.

Hoe de fusie van WASG en LPDS in 2007 er zal uitzien zal ook afhangen van de sociale mobilisatie in het land. Op 3 juni betoogden een kleine 20.000 mensen in Berlijn op initiatief van ondermeer Attac tegen het sociaal beleid van het kabinet Merkel. Dit is niet veel in vergelijking met de 100.000 betogers tegen het beleid van Schröder op 1 november 2003 of de 250.000 betogers in verscheidene steden op 3 april 2004, maar het is misschien een nieuw begin. De zomerschool van Attac was met 700 deelnemers alvast een succes.

(Uitpers, nr. 78, 8^ste jg., september 2006)