Links-rechts langs de zijdeur terug

Twee belangrijke Europese regeringspartijen hebben het overstijgen van de tegenstelling links-rechts in hun vaandel geschreven: La République en Marche (LREM) van de Franse president Emmanuel Macron en de Vijfsterrenbeweging (M5S) van de Italiaanse vice-premier Luigi Di Maio. Maar zie, al regerend komt die tegenstelling langs de zijdeur weer binnen sluipen.

Frans kloofje

De crisis met de ‘gilets jaunes’ heeft alvast een kloofje geslagen binnen LREM. Een groep parlementsleden vindt dat president en regering meer oog moeten hebben voor de sociale noodkreet van de gele hesjes. Verscheidene van die parlementsleden zeggen dat de regering werk moet maken van grotere fiscale rechtvaardigheid door de superrijken meer te doen betalen. Ze pleiten onder meer voor hogere belastingschijven en voor het opruimen van allerlei belastingvoordelen (fiscale niches) waar alleen rijken van profiteren.
Dat is zeker geen meerderheid, die blijft zweren bij de neoliberale hervormingen die reeds doorgevoerd zijn en nog op stapel staan. Rijken die teveel belast worden, ontvluchten het land, aldus hun argument. Macron wil trouwens met het oog op de Europarlementsverkiezingen duidelijk op een rechts publiek mikken. Want de rechtse Les Républicains zijn zo ver naar rechts opgeschoven, dat ze in de buurt van uiterst-rechts komen, zodat Macron ruimte ziet vrijkomen.
De regering herneemt dan ook regelmatig oude voorstellen van rechts om dat publiek te winnen. De nieuwe wet “anti-casseurs” van premier Edouard Philippe is een copie van een voorstel van Bruno Retailleu, hoofd van de rechtse LR-fractie in de Senaat. Minister van Onderwijs Jean-Michel Blanquer stelde voor de gezinsuitkeringen in te trekken in geval van gewelddadige kinderen, een oud voorstel van Eric Ciotti van LR. De “linkse vleugel” van LREM steigerde.
Macrons tactiek om rechts op te vrijen, dreigt van het kloofje links-rechts wel een kloof te maken.

Gespleten ster

Het Italiaanse Cinquestelle, Vijfsterren, ging er prat op de tegenstelling tussen links en rechts te hebben opgedoekt. In die logica kan ze met om het even wie in zee gaan, behalve met Silvio Berlusconi die te corrupt is bevonden. Maar wel met de uiterst-rechtse Lega die in de regering Lega-Vijfsterren de migratiepolitie bepaalt.
Dat samengaan met de Lega leidt regelmatig tot spanningen, vooral omdat de achterban ziet dat het de Lega is die de regeringsagenda bepaalt, en dat het Legaleider Matteo Salvini is die de show steelt.
Bij Vijfsterren geen echte linkse fractie, wie openlijk kritiek uit vliegt eruit. Dat is wat op Oudejaarsavond twee senatoren en twee Europarlementsleden overkwam. Onder hen de bekende Gregorio de Falco die weigerde Salvini’s nieuwe asielbeperkingen goed te keuren.
De onvrede sluimert al langer. Toen vorig jaar in Rosarno ‘Sacko’, een syndicalist, werd vermoord, was Kamervoorzitter Roberto Fico (M5S) de enige om solidariteit te betuigen. Het was ook hij die de ontscheping van migranten van de Diciotto beplette, wat hem de woede van Salvini op de hals haalde. Dankzij Fico blijven verscheidene parlementsleden nog in de fractie, maar er zijn al een tijdje speculaties dat Fico op een dag opstapt en het verbrokkelde links zou kunnen federeren.

Taai

De tegenstelling links-rechts zou hebben afgedaan? Ik herinner me uit ver in vorige eeuw de leuze van de Volksunie “noch links noch rechts, maar vooruit”. Uiteindelijk na jaren regeringswerk en interne spanningen, brak de partij op, sommigen trokken naar centrum-links (Anciaux vader en zoon), anderen werden voorzitter van de O-VLD of minister (Gatz), anderen zijn kopstukken van N-VA. Ontsnapt Groen! Bij een volgende regeringsdeelname aan dit proces?
Zolang men niet heeft geregeerd, kan men makkelijker volhouden noch links noch rechts te zijn. Maar zowel in Frankrijk als Italië blijkt nu dat die tegenstelling toch taaier is dan sommigen dromen. Het onderscheid was misschien onduidelijk geworden omdat zoveel “linkse” partijen als regeerders een neoliberaal beleid voerden dat nauwelijks van neoliberaal rechts te onderscheiden was.
En er zijn natuurlijk nuances op de schaal van links naar rechts, veel bewegingen hebben veel stromingen en onderstromen, er is veel mist. Maar verdampt is het onderscheid allerminst, zoals Macron en Di Maio ondervinden.