Terwijl de aandacht in het Midden-Oosten vooral gericht is op de oorlogen in Jemen, Syrië en Irak is er ook nog Libië. En die lijkt op het punt te staan om te escaleren. De wederzijdse beschuldigingen nemen een dusdanige vorm aan dat een open oorlog in plaats van een lokaal conflict steeds realistischer wordt. Enkele cruciale beslissingen zijn trouwens al genomen. Ditmaal lijkt vooral olie en veel minder Israël de drijfveer te zijn achter de schermen van deze nieuwe evolutie.
Moslimbroeders
Recent vroeg het Libische parlement in de aan Egypte grenzende stad Toebroek aan Cairo om militaire steun tegen wat ze de gewapende agressie van Turkije noemde. Waarop het Egyptische parlement zoals verwacht positief reageerde. En dan was er Frankrijk dat recent dreigementen aan het adres van Turkije uitte indien het zijn militaire agressie in Libië, zoals Parijs het noemde, verder zou zetten.
Frankrijk en Turkije zijn beiden lid van de NAVO en dat was een van de voornaamste reden voor de Franse president Emmanuel Macron om recent de NAVO hersendood te verklaren.
Hierbij is het onduidelijk of Frankrijk alleen staat met zijn houding in deze zaak. De indruk bestaat van wel. Niemand binnen de EU of NAVO heeft zich tot heden met Parijs solidair verklaart. Wel lijken Griekenland en Cyprus zeker ook woest op Turkije.
Het probleem is dat de Turkse president Recep Erdogan en zijn AKP-partij (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) behoren tot de Moslimbroederschap en dat is zowat de aartsvijand van Egypte en ook van de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi Arabië.
Beide landen voerden om reden van de link met de Moslimbroeders een blokkade in tegen Qatar. Dat land wordt gezien als hun grootste financier en van aanverwante groepen zoals al Qaeda.
Qatar vriend van Sarkozy
In wezen is dit een strijd die vooral lijkt te gaan over de Libische olie en dat was zo ook al in 2011 toen een door de NAVO geleide militaire operatie leidde tot de moord op Kadhaffi en de val van zijn regering. Die was president sinds de staatsgreep van 1 september 1969 tegen koning Idris en de belangrijke Amerikaanse en Britse militaire aanwezigheid in het land. Sinds dit optreden van de NAVO leeft Libië in totale chaos.
In 2011 hadden Qatar en Sarkozy een aantal akkoorden gesloten rond militaire en economische samenwerking. Zo kocht Qatar onder meer de topvoetbalclub Paris Saint-Germain en de luxewinkels Au Printemps en de Galerie Lafayette, de trots van Parijs.
Ook zorgde Frankrijk ervoor dat Qatar ondanks de zware klimatologische problemen – de zomer kent er uitzonderlijke hoge temperaturen – het sjeikdom toch de wereldbeker voetbal kon organiseren. Bovendien waren beiden nauw betrokken bij de oorlog tegen Syrië, een vroeger Frans mandaatgebied, waarbij de steun van onder meer de lokale afdeling van de Moslimbroeders en al Qaeda essentieel was.
De opstand brak pas echt uit toen de minister van Justitie Mustafa Abdoel Falil en generaal Abdoel Fatah Younes de centrale regering verlieten en naar Benghazi trokken waar de betogingen tegen de regering Kadhaffi al volop bezig waren. Met zijn tweetjes richten zij de Nationale Overgangsraad op die de nieuwe Libische regering ging zijn.
Olie voor de Fransen
Enkele dagen nadien achterna gelopen door de Fransman Bernard-Henri Lévy, vermeend mensenrechtenactivist en fanatiek verdediger van Israël. Deze kwam terug met een door hen ondertekend document dat 35% van de Libische olie reserveerde voor Frankrijk. Onmiddellijk daarna erkende Parijs deze Nationale Overgangsraad als de enige wettige regering van het land. Enkele dagen later gevolgd door de EU en de NAVO.
Achteraf bleek echter uit Amerikaanse documenten van onder meer de CIA dat dit een doorgestoken kaart was. Die betogingen waren mee het werk van de Franse geheime dienst en beide Libische politici waren gewoon door Parijs omgekocht.
Erg voor hen is dat ze echter niet hebben kunnen genieten van hun judasgeld en nog tijdens de burgeroorlog door een van de vele milities of een westerse geheime dienst gedood werden. Ballast overboord? Achter de schermen was in de EU en NAVO immers niet iedereen tevreden met het eenzijdige Franse optreden.
En dat bleek zeker Italië te zijn, de oud-kolonisator waar de christendemocraat Giulio Andreotti meervoudig premier en goede vriend van de maffia er voor zorgde dat de Libische olie tegen het prijsje naar Italië ging. Nu poogde Frankrijk met Sarkozy die rol over te nemen. Het is sindsdien tussen beide landen zo te zien nooit meer echt goed gekomen.
Ook was er voor Italië het probleem van de Afrikaanse vluchtelingen die via Libië naar Europa en vooral Italië trokken. En met Kadhaffi had men een leuk akkoord waarbij die het regelde dat er zo weinig mogelijke vluchtelingen naar Italië gingen. Interessant voor Rome dat met groot ongenoegen zag hoe Frankrijk die vluchtelingen aan haar grens zoveel mogelijk tegenhield. Maar met Kadhaffi weg verviel ook dit akkoord.
De kindsoldaten van MI6
Voor de VS en het Verenigd Koninkrijk was de opstand tegen Kadhaffi een ideale gelegenheid om weerwraak te nemen op deze Arabische nationalist die hen in 1969 uit het land zette. Het is geen toeval dat achteraf is uitgekomen dat vele van diegenen die in Libië tegen Kadhaffi vochten uit het Verenigd Koninkrijk kwamen. Zelfs kinderen konden van de Britse geheime dienst MI6 vertrekken.
Een van hen was de toen 16-jarige Salman Abedi die nadien naar zijn thuisstad Manchester terugkeerde om er dan op 22 mei 2017 tijdens een concert van Ariana Grande in de Manchester Arena een zelfmoordaanslag te plegen. Goed voor 22 doden en 120 gewonden. Of de man op eigen initiatief die aanslag pleegde of op vraag van derden is nooit duidelijk geworden. Zeker is dat hij voordien voor M16 werkte.
Sindsdien ging het in Libië van heel kwaad naar nog veel erger. Slavenhandel en folteringen zijn er vrij populair en voor de rest krioelt het van de milities, zeker langs de kant van de regering van Fayez al-Sarraj die praktisch alleen de hoofdstad Tripoli bezet. En die milities vechten in essentie om de buit, niet de Koran. Dat laatste is goed voor de galerij.
Dat die opstandelingen niet echt populair waren bleek duidelijk uit de parlementsverkiezingen van 25 juni 2014 toen aan die jihadisten gelieerde kandidaten amper 40 van de 200 parlementszetels bekwamen. En met de opkomst van slechts 18% der kiezers en een doe dag ganse serie door jihadisten gepleegde bomaanslagen waren die verkiezingen nu eenmaal amper representatief te noemen.
Een van de niet eens verkozen jihadisten was Abdel Hakim Belhaj, baas van de aan al Qaeda gelieerde Libische Strijdersgroep. Volgens journalist Jorn De Cock een tot de democratie bekeerde jihadist. Het gevolg was echter dat de jihadisten die resultaten niet aanvaarden en de seculiere verkozenen aanvielen. Deze verkozenen dan maar naar Toebroek te vluchten dicht bij de Egyptische grens waar ze hun eigen parlement, regering en leger oprichten.
Meer corruptie
Onder impuls van de EU en onder leiding van de Spaanse topdiplomaat Leon Bernardino poogde men te bemiddelen tussen beide partijen. Tevergeefs. Wel plaatste hij Fayez al Sarraj, een telg van een aan de vroegere koning Idriss gelieerde familie, aan het hoofd van een Presidentiële Raad.
Ook hier echter bleek er smeergeld in het spel te zijn. Ditmaal komende van de Verenigde Arabische Emiraten die Bernardino in ruil voor zijn diensten hoofd maakten van de Diplomatieke Academie van Abou Dhabi. Een ongetwijfeld mooie academische titel goed voor om op een zakenkaartje af te drukken. (1)
Maar ondertussen hebben Sarkozy en Frankrijk nog niet veel gezien van de beloofde Libische olie. Ook is in die negen jaar de toestand in de wereld en Libië grondig veranderd. Een belangrijk element daarin is de houding van Turkije dat zich in 2011 amper liet zien en nu zowat de hoofdrol wil spelen.
Olie voor Turkije
Zo sloot de regering Erdogan vorig jaar een akkoord met de regering van Sarraj waarin beiden een groot deel van de vermoedelijk rijk aan olie zijnde oostelijke Middellandse Zee onder elkaar verdeelden. Erg belangrijk voor het olie en gas arme Turkije. Vooral Cyprus en Griekenland waren hiervan het slachtoffer. En die reageerden natuurlijk woedend. (2)
Maar Italië zweeg. Blijkt nu dat de Italiaanse zeemacht en die van Turkije vorige maand met hun duikboten gezamenlijke oefeningen hebben gehouden. Dit terwijl Frankrijk tegen Turkije dreigde omwille van Libië en zelfs wapens levert aan de troepen van generaal Khalifa Haftar van de regering in Toebroek.
En alhoewel niet erkend door de VN is dit in wezen de wettige Libische regering. Deze regering en leger is immers aangeduid door de in 2014 bij de laatste verkiezingen verkozen parlementsleden.
De militaire interventie van Turkije in de zaak is voor Ankara een militair gewaagd avontuur. De slag voor de hoofdstad is voorlopig door Erdogan gewonnen – het leger van Sarraj wordt in de praktijk vooral door Turkse officieren geleid – maar dat is tijdelijk en mogelijks een pyrrusoverwinning.
Erdogan is de voorbije maanden in Marokko, Algerije en Tunesië gaan smeken voor steun en om eventueel in Algerije en Tunesië hun militaire basissen te mogen gebruiken. Maar hij kreeg zo te zien overal nul op het rekwest. Men zit er in de Maghreb nu eenmaal niet te wachten op de komst van allerlei aan al Qaeda en de Moslimbroeders gelieerde jihadisten. Dat soort volkje gooit men in die landen immers zo in de cel. Als ze al niet onder de grond verdwijnen.
Wat doet de Egyptische buur
Erdogan, die tegenwoordig blijkbaar het beleid van Sarraj bepaalt, wil na zijn overwinning in Tripoli nu richting Toebroek oprukken. Met als eerste de stad Sirte en de militaire basis van al-Jufra. Waarop zowel Frankrijk en vooral Egypte als reactie dreigende taal spraken tegen Erdogan.
In Arabische diplomatieke bronnen sluit men een Egyptische invasie echter niet uit. En de vraag is of Turkije daartegen weerstand kan bieden. Erdogan is echter de man van de bedreigingen en het geweld die blijkbaar droomt van het herstel van het Ottomaanse kalifaat. Dat is echter veel te hoog gegrepen voor het land.
Bovendien moet Turkije zich voor alles via de Middellandse Zee bevoorraden en het is daarom dan ook erg kwetsbaar. Transportmateriaal om die bevoorrading vlot te laten verlopen, vooral voor heel groot materieel, is er feitelijk amper of niet. Egypte is dan weer de naaste buur en heeft een groot leger en een militaire traditie. En de Verenigde Arabische Emiraten hebben het geld. En dan is er de Turkse oorlog tegen Irak en Syrië. Veel hooi voor op de vork!
Rusland
Duidelijk is ook dat Rusland zoals in Syrië ook hier niet aan de kant van Turkije staat. In de VS en de Amerikaanse media stelt men wel dat er in het kamp van Haftar veel Russische wapens en huurlingen aanwezig zijn. Dit blijft echter relatief vaag. Wel poogde Rusland tussen beide partijen te onderhandelen maar dat bleek ook nu weer gewoon tijdverspilling.
Onduidelijkheid is er ook over de positie van de rest van de EU, het Verenigd Koninkrijk en de VS. De indruk bestaat dat die alleen en tot op zekere hoogte achter Sarraj staan maar van op verre afstand en geen belangrijke rol spelen. Wel begint de VS zich de laatste weken wat harder tegen Haftar en de rol van Rusland op te stellen. Met de onder Trump klassiek geworden publieke bullenbakkerij.
Rusland steunt wel Haftar en de Verenigde Arabische Emiraten maar poogt hier een middenpositie in te nemen en te streven naar onderhandelingen. (3) Wat voor spanningen zorgt tussen Abou Dhabi en Moskou. Poetin zou ook geen voorstander zijn van een militaire interventie van Egypte. Merkwaardig is wel dat, volgens de website al Monitor, de VAE en Saoedi Arabië die Russische huurlingen betalen.
Opvallend is zeker de aanwezigheid van het zogenaamde Syrische Nationale Leger aan de kant natuurlijk van Sarraj en naar ginds gestuurd door Turkije. Het is een verzameling jihadisten die voorheen een ‘heilige oorlog’ vochten tegen het ‘monster’ Assad en die nu zoals in Syrië trouwens tegen betaling vechten tegen een nieuw ‘monster’ Haftar.
Of er ook Syrische vrijwilligers afkomstig uit het leger van Damascus meevechten zoals bepaalde websites beweren is onbewezen en bijna zeker nep. Typerend voor de huidige gespannen toestand is dat Frankrijk zich onlangs terugtrok uit gezamenlijke oefeningen van de NAVO in de Middellandse Zee. (4)
Een Frans fregat zou er voor de Libische kust een Tanzaniaans schip willen controleren tot enkele Turkse fregatten plots tussenbeide kwamen en volgens de Fransen hun bewapening herhaaldelijk op scherp zette. Wat Turkije ontkende.
Het schip bevatte volgens Ankara alleen medisch materiaal maar de Fransen hadden een ander idee. Waarom dan die zware bescherming? Waarna de Fransen zich met luide trom maar wel alleen uit deze oefening terugtrokken. Het rapport van de NAVO over dit heel serieus incident blijft zoals kon verwacht worden geheim.
Het is immers de taak van de NAVO om het wapenembargo tegen Libië te controleren. Een grap die doet denken aan Joegoslavië waar de NAVO ook die wapentoevoer moest afstoppen maar via o.m. de Belg Jacques Monsieur zelf wapens leverde aan hun vrienden in Kroatië, Bosnië en Kosovo. Eerst vernielt men een land en dan gaat men de wapentoevoer afstoppen. Op papier dan. De klassieke ‘westerse waarden.’
Voetnoten
1) The New Libya Report, 12 november 2015, ‘WHY THE UN MUST INVESTIGATE THE BERNARDINO LEÓN “SCANDAL” BASED ON ITS OWN REGULATIONS’.
https://thenewlibyareport.wordpress.com/2015/11/12/bernardino-leon/
De toplui van de VN waren blijkbaar allemaal op de hoogte.
2) Forbes, 8 januari 2020, Ariel Cohen, ‘Turkey-Libya Maritime Deal Upsets Mediterranean Energy Plan’. https://www.forbes.com/sites/arielcohen/2020/01/08/turkey-libya-maritime-deal-upsets-mediterranean-energy-plan/#f01364a6bee4
3) Al Monitor, 15 juli 2020, Samuel Ramani, ‘Putin, Mohamed bin Zayed seek to reclaim common ground on Libya’. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/07/russia-uae-libya-policy-hifter-egypt.html#ixzz6SSelkFF4.
Al Monitor is een vanuit de VS gefinancierde website met de bedoeling het debat over het Midden-Oosten in hun richting te duwen.
4) BBC, 2 juli 2020, Jonathan Marcus, ‘Libya crisis: France suspends Nato mission role amid Turkey row’. https://www.bbc.com/news/world-europe-53262725
