In een vorig artikel maakten we een analyse van de huidige crisis van het financieel systeem in de VS. Ondertussen zijn er nog meer lijken uit de kast gevallen: de verliezen overstijgen wereldwijd de 200 miljard dollar, reeds meer dan 50.000 jobs werden geschrapt in het wereldwijde bankwezen en de VS balanceert op de rand van recessie. In dit artikel focussen we op de sneltoenemende gigantische schuldenberg en het effect van de hoge militaire uitgaven op het budget.
In een economie worden schulden aangegaan door gezinnen, bedrijven, financiële instellingen en overheden. Op die manier ontstaat er een nationale schuld en een buitenlandse schuld, waarbij het eerste de gecumuleerde overheidsschuld en interesten betreft verschuldigd aan binnen- en buitenlands geldverstrekkers, en de buitenlandse schuld de totale openstaande schuld betreft van alle economische sectoren (gezinnen, bedrijven, financiële instellingen en overheid) t.a.v. van buitenlandse leners.
De nationale- of staatsschuld zet men uit t.o.v. het bruto nationaal product (BNP) om dit bedrag in een bepaald perspectief te zien en vergelijkbaar te maken. België stond lange tijd berucht om zijn gigantische overheidsschuld die in de jaren ’80 extreem snel toenam tot een recordhoogte van 137,1% van het Belgisch nationaal product in 1993. Sedertdien wordt de Belgische overheidsschuld consequent teruggebracht, tot 80,4% in 2008. Bij de Verenigde Staten zien we een omgekeerde trend. Op het einde van de tweede wereldoorlog zat de Verenigde Staten met een gigantische staatsschuld van 117% van het BNP. In de volgende jaren werd de schuld gestaag afgebouwd tot 32,6% van het BNP onder president Carter in 1981. Het keerpunt volgt tijdens de ambtstermijn van president Ronald Reagan. De introductie van Reagan’s neoliberale politiek (1981-1989) ging gepaard met hoge inflatiecijfers en een enorme toename van de nationale schuld met 20%! President George H. W. Bush (1989-1993) deed daar nog zo’n 13% bovenop in vier jaar tijd. De enige uitzondering was gedurende Clinton’s presidentschap (1993-2001) waarbij de relatieve schuld, dank zij de sterke economische groeicijfers, terug afgebouwd werd met 9%, in absolute termen bleef de schuld echter stijgen. De huidige president Bush zal tegen het einde van zijn presidentschap (2001-2009) de schuld nog verder opgebouwd hebben met 10,8%.
In absolute termen steeg de staatsschuld onder G.W. Bush met meer dan 45%! Van zo’n 5,7 biljoen dollar (2001) tot zo’n 9,5 biljoen dollar (eind 2007). Zo krijgt de VS de twijfelachtige eer van de grootste staatsschuld ter wereld te hebben, maar dit is in relatieve termen slechts 66,5% van het Amerikaans BNP (13,8 biljoen dollar). Van dit bedrag is 36,9% verschuldigd aan ingezeten van het eigen land.
De totale schuld van de VS bestaat uit de som van de schulden van de bedrijfswereld, gezinnen, financiële instellingen en overheid.
De gezinnen in de VS zijn goed voor een schuld van meer dan 13,8 biljoen dollar (hypotheekleningen en persoonlijke leningen zoals autoleningen, studentenleningen en creditkaartleningen). In de VS wordt er meer ontleent (120% in 2007) dan er in totaal verdient wordt door de gezinnen. Dit is te wijten aan de trage stijging van de lonen, het geloof in de aandelen- en huizenmarkt (die beiden zeepbellen bleken te zijn en ondertussen uit elkaar gespat) en de historisch lage rentes die het ontlenen aanmoedigt. Vele Amerikaanse gezinnen staan dus op de rand van het bankroet, een stijging van de rente zal desastreus zijn voor hen.
De schuld van de Amerikaanse financiële instellingen stijgt 28 keer (!) sneller dan dat het nationaal inkomen toeneemt. Dit is een desastreuze trend. Eind 2007 stond de schuld van de instellingen op 140% van het nationaal inkomen of 15,8 biljoen dollar.
De bedrijven hebben een schuldenlast van 10 biljoen dollar of zo’n 90% t.o.v. het nationaal inkomen. Ook deze schuld stijgt sneller (twee keer zo snel) dan het nationaal inkomen.
Tellen we daar nog de staatsschuld bij ban 9,5 biljoen dollar en de totale VS-schuld komt neer op minstens meer dan 3 keer het nationale inkomen of meer dan 50 biljoen dollar. Dit getal is sedert het begin van de jaren ’80 enorm toegenomen. Daarvoor was die totale schuld stabiel en ongeveer 1,2 keer zo groot als het BNP.
Van dit bedrag is de VS zo’n 12,9 biljoen dollar schuldig aan het buitenland (buitenlandse schuld). Bij dit astronomisch bedrag van meer dan 50 biljoen dollar kan men ook nog ettelijke biljoenen dollars rekenen die moeten gestort worden voor pensioenen, het medisch fonds (Medicaid) en andere. Volgens sommigen balanceert de VS dan ook op het randje van bankroet.
Waar is deze toename van schuld aan te wijten? In grote lijnen kan men stellen dat deze te wijten zijn aan de toenemende militaire uitgaven zijn en belastingsverlagingen. In 2001 bijvoorbeeld werd een budgetoverschot voorzien tegen 2004 van zo’n 1,3 biljoen dollar. In 2005 werd vastgesteld dat er in de plaats van een overschot, een schuld gemaakt werd van 850 miljard dollar, of een verschil van 2,138 biljoen dollar. De helft van dit verschil werd toegeschreven aan economische en technische herberekeningen. Maar de twee opeenvolgende belastingsverminderingen (2001 en 2003) waren goed voor 29% van dit verschil en de oorlogen in Afghanistan en Irak en de oprichting van de Homeland Security Agentschap voor de resterende 22%. Sedert 2002 dook de Amerikaanse begroting elk jaar voor ongeveer zo’n 500 miljard dollar in het rood.
Militaire uitgaven voor 2008 slokken een derde van het Amerikaans budget op? (1) Het totale VS budget voor 2008 was voorzien op zo’n 2,9 biljoen dollar aan uitgaven. Officieel slokt het VS budget voor militaire uitgaven voor 2008 een zesde van dit budget op, of 481,4 miljard dollar voor lonen, materiaal en militaire operaties (de operaties in Afghanistan en Irak zijn hier niet in vervat). Maar een heel aantal militaire kosten zijn hier niet in vervat. Om de ‘wereldwijde oorlog tegen het terrorisme’, lees in Irak en Afghanistan, te bekostigen krijgt het leger een extra budget van 141,7 miljard dollar. Deze vormen samen het officiële budget van 623 miljard dollar, dat ook gebruikt wordt om de militaire uitgaven internationaal te vergelijken.(2) De VS neemt daardoor meer dan de helft van wereldwijde militaire uitgaven voor zich (1100 miljard dollar).
Maar dat is helemaal niet alles wat militair gerelateerde uitgaven betreft. Om nog niet vermelde kosten te dekken uit 2007 kreeg het Ministerie van defensie zo’n extra 98 miljard dollar en een niet gespecificeerde extra ‘toelage’ 50 miljard dollar. Maar de lijst groeit nog verder met eigenlijke militaire uitgaven die onder andere ministeries ondergebracht zijn. Ontwikkeling en onderhoud van de kernwapens: 23,4 miljard dollar ondergebracht bij het ministerie van Energie. 25,3 miljard dollar voor buitenlandse militaire steun (hoofdzakelijk aan Israël, Saudi-Arabië, Koeweit, Oman, Qatar, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en Pakistan). Meer dan 75 miljard gaat naar de Amerikaanse oorlogsveteranen, waarvan meer dan de helft naar de gewonden van de oorlog in Irak en Afghanistan. Het Homeland Security Agentschap slokt 46,4 miljard dollar op. Het Ministerie van Justitie krijgt een 1,9 miljard dollar voor de paramilitaire activiteiten van het FBI, 35,8 miljard gaat naar het pensioenfonds voor de militairen, 7,6 miljard naar militaire activiteiten van de Afdeling Ruimte- en luchtvaart en 200 miljard aan interesten om militaire schulden af te bouwen. Dit brengt het totaal op meer dan 1,1 biljoen dollar of meer dan een derde van het jaarlijke VS-budget.
De huidige gigantische militaire uitgaven zijn echter niet uitsluitend toe te wijten aan de politieke overtuiging van de regering G.W. Bush. Sedert de Tweede Wereldoorlog gelooft men in de VS dat militaire uitgaven de nationale economie stimuleren, een ideologie die Chalmers Johnson omschrijft als ‘militair Keynesianisme’. Maar het is duidelijk dat de militaire uitgaven de huidige Amerikaanse economie aan het ondergraven zijn, sociale uitgaven beperken en deels verantwoordelijk voor het ontsporen van de Amerikaanse staatsschuld.
(Uitpers, nr 102, 10de jg., oktober 2008)
Voetnoten:
(1)
http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=8813, The Pentagon Strangles Our Economy: Why the U.S. Has Gone Broke, Chalmers Johnson, 26 april 2008.(2)
http://www.globalsecurity.org/military/world/spending.htm
