Het was 1826 toen het beroemde congres in Panama dat een Confederatie van Latijnsamerikaanse landen in het leven moest roepen door de VS geboycot werd. Het deed Simon Bolivar enkele jaren later stellen dat de V.S. wel altijd stokken in de wielen zouden steken en in naam van de vrijheid alle ellende naar het subcontinent zou exporteren. Hij had gelijk. In 1823 hadden de V.S. de Monroe-doctrine in het leven geroepen om alle Europese interventies in het continent te weren. Amerika voor de Amerikanen.
Of Amerika voor de V.S.? In verschillende stappen werd zowat de helft van het Mexicaanse grondgebied ingenomen. Wie denkt er nog bij na als we spreken over Florida, San Francisco, Los Angeles, San Diego? Het subcontinent werd de ‘achtertuin’ van de V.S. met tot vandaag pogingen om de hand te leggen op alle natuurlijke rijkdommen. Net deze week kwam een video van de SouthCom in het nieuws waarin Mevrouw de Generaal ronduit zegt dat de grondstoffen van het continent erg belangrijk zijn voor de V.S. Op de recente topontmoeting van Canada, de V.S. en Mexico werd ervan uitgegaan dat het Mexicaanse lithium – volgens sommigen de grootste voorraad ter wereld – toch wel voor de Noorderburen bestemd was.
De droom van de integratie van Latijns Amerika bestaat nog steeds en het is dank zij Hugo Chavez dat begin deze eeuw een paar nieuwe instellingen gecreëerd werden. Unasur, voor de landen van het Zuiden, is met het aantreden van rechtse regeringen ter ziele gegaan. Celac, voor alle Latijnsamerikaanse landen, inclusief Mexico, hield deze week zijn 7de topvergadering. En uiteraard bestaat ook de Organisatie van Amerikaanse Staten nog steeds, waar ook de V.S. in zit en er een veel te grote en nefaste rol speelt. OAS werd na de Tweede Wereldoorlog gesticht, op het toppunt van de V.S. hegemonie, en was hoofdzakelijk bedoeld het communisme van het continent te weren.
Hugo Chavez stond later ook aan de wieg van ALBA, een alternatief handelssysteem, dat minder succes kende, en van Telesur, een communicatiemedium voor het continent dat nog steeds uitstekende informatie levert.
‘Niets kan ons scheiden want alles verenigt ons’
De CELAC-ontmoeting van deze week in Buenos Aires was een moment om opnieuw wat hoop te creëren. Het was een aandoenlijk weerzien met Lula, Cuba, Venezuela en Nicaragua waren erbij, tot protest overigens van de rechtse regeringen. President Maduro is niet kunnen komen, want een rechtse Argentijnse partij had er bij het DEA (VS antidrugs-agentschap) op aangedrongen Maduro op de luchthaven meteen te arresteren. Ook de Mexicaanse President was er niet, die had te veel werk in eigen land. Hij reist overigens niet zo veel.
De top sprak zich uit tégen het embargo tegen Cuba, vóór de Falkland-eilanden (Malvinas) bij Argentinië, voor democratie, mensenrechten en multilateralisme, voor soevereiniteit op de natuurlijke hulpbronnen. Geen eenheid was er om een tekst tegen Nicaragua te stemmen of de vrijlating van Pedro Castillo in Peru te vragen.
De Colombiaanse President, Gustavo Petro, pleitte er voor een mondiale agenda, om de klimaatverandering tegen te gaan en een eind te maken aan het winstzoekend kapitalisme, oorzaak van alle kwaad. Met een electriciteitsnet voor het continent kan een grote stap naar kintegratie en een beter systeem gezet worden.
Lula van zijn kant had het eveneens over het belang van het Amazonewoud en de strijd tegen armoede en ongelijkheid.
Ook een gemeenschappelijke munt voor de handelsbetrekkingen stond opnieuw op de agenda.
Vóór de eigenlijke top werd een ‘Celac social’ gehouden, met zo’n honderdtal sociale bewegingen waarop werd gewaarschuwd tegen de terugkeer van rechts en een mogelijk nieuw ‘Condor plan’, de samenwerking tijdens de militaire dictaturen en de jacht op links.
Het klopt dat traditioneel rechts momenteel hard uit de hoek komt. Wat gebeurt in Peru, wat is gebeurd in Bolivië en Brazilië en wat bezig is in Chili is niets anders dan de oude haat tegen alles wat progressief is.
Er was ook een boodschap van Xi JinPing aan de top: hij wees erop dat Latijns Amerika erg belangrijk is voor de Zuid-Zuid relaties en wil die verder ontwikkelen. Argentinië trad al toe tot het Belt and Road initiatief en tot BRICS.
Uiteraard gaat het China, net zoals de V.S., vooral om geopolitieke en economische machtsverhoudingen. BRI, BRICS en CELAC zijn de enige internationale organisaties die een ietwat ander model voorstaan in vergelijking met de VS, NAVO, Wereldbank en IMF met in hun kielzog de afgelopen week gehouden WEF-vergadering in Davos.
De Chinese investeringen in Latijns Amerika zijn de afgelopen tien jaar verzevenvoudigd en bedroegen 171 miljard US$. Dat de V.S. daar hoegenaamd niet gelukkig mee is, hoeft geen betoog.
Vandaar ook dat op de drielandentop met Mexico en Canada, twee weken geleden in Mexico, er zo zwaar op economische samenwerking gehamerd werd. Volgens het verdrag dat de drie landen bindt, T-MEC, het vroegerer NAFTA, mag Mexico zelfs geen verdrag met China afsluiten. De V.S. denkt vooral aan chips-productie en aan lithium. Mexico lijkt momenteel vooral te gaan profiteren van de ‘nearshoring’, de bedrijven die wegens de nieuwe VS-wetgeving, zogenaamd om de inflatie tegen te gaan, zich net aan de grens met de V.S. gaan vestigen om er van de lagere lonen te profiteren.
Het verklaart waarom President Lopez Obrador een toch iets andere stem laat horen dan zijn collega’s in het Zuiden. Hij pleit voor een nieuwe organisatie mét de V.S. erbij, voor het hele continent.
Het doet vermoeden dat Bolivar’s droom niet zo snel in vervulling kan gaan. Brazilië en Mexico zouden in theorie de twee landen moeten zijn met de grootste invloed op een voortgezette integratie, maar of Lula en AMLO kunnen samenwerken is zeer de vraag. Of ze de kans krijgen eveneens, want beiden hebben ze de handen vol met binnenlandse problemen.
