Dat Jean-Luc Mélenchon veel gebreken heeft, was al lang geweten. Hij draagt regelmatig zelf een steentje bij tot zijn reputatie van kolerieke bullebak. Twee journalisten onderzochten wat er van aan is in wat een grondige enquête wordt genoemd. Ze bevestigen al het kwaad dat over Mélenchon, en over la France insoumise, wordt verteld. En nog veel meer dan dat.
Réquisitoire
Verhaal na verhaal, hoofdstuk na hoofdstuk (32 in totaal) worden Mélenchons autoritair gedrag, zijn megalomanie, zijn brutaliteit en zijn paranoia met een vloed aan getuigenissen geïllustreerd. Koleriek, onverdraagzaam, manipulateur, vaak doof voor klachten van vrouwen over ongepast gedrag en geweld.
De auteurs – een journalist van Libération en een van Le Monde ex-Express, hebben tijdens hun twee jaar durende enquête getuigen genoeg gevonden voor een lijvige ‘j’accuse’. Ondanks de angst die velen hebben, want Mélenchon, aldus de auteurs, doet in La France insoumise (LFI) een klimaat van angst heersen. Hij eist absolute gehoorzaamheid. Met critici wordt ongenadig afgerekend.
In die 32 hoofdstukken is er echter weinig plaats ingeruimd voor politiek, en Mélenchon is dan toch in de eerste plaats een politiek beest? Hij is volgens ‘La meute’weinig anders dan dat. Toch staat er in deze enquête weinig over politiek. Waar staat Mélenchon voor, wat waren en zijn de programma’s van La France insoumise sinds Mélenchon die in 2016 oprichtte en die hij als zijn bezit lijkt te beschouwen. De politiek komt natuurlijk wel aan bod is diverse verhalen, al is dat aspect zelden erg duidelijk.
Interne democratie?
Vooral in het hoofdstuk over zijn rivaliteit met François Rufin worden de politieke meningsverschillen duidelijker gesteld: prioriteit voor de banlieues waar het stemmenreservoir zit om in presidentsverkiezingen de tweede ronde te kunnen halen (Mélenchon). Of zoals van een linkse partij wordt verwacht: een algemeen sociaal programma waar bij voorbeeld ook de ‘gilets jaunes’ zich zouden kunnen in vinden (Rufin) – een beweging die Mélenchon wantrouwde.
Wantrouwen, dat komt voortdurend terug in de enquête. Vooral wantrouwen tegenover zijn eigen omgeving die hij permanent laat bespieden, op zoek naar mogelijk verraad. Er is een sfeer van angst voor verklikkers, want wie niet in de pas loopt, wordt gestraft. Uitgesloten, zoals de zes leden van de Assemblée die aandrongen op interne democratie dn ineens hun namen niet meer vonden in de bestuurslijst en evenmin op de kandidatenlijsten voor de verkiezingen..
Interne democratie, discussie? Dat vindt Mélenchon immers compleet nodeloos. Hij herinnert zich uit zijn tijd bij de PS hoe dat tot felle verdeeldheid leidde tussen fracties. Nee, interne democratie hindert de efficiëntie. Hij komt dan ook uit een trotskistische organisatie, de “lambertisten”, waar tendensvorming zoals bij andere trotskisten – die van de Vierde Internationale van Krivine en Mandel – veel energie en tijd opslorpen en onophoudelijk tot scheuringen leiden. Mélenchon heeft met tussenpozen minstens banden met die organisatie blijven houden. Bij gebrek aan eigen grote ruimte houdt LFI bij gelegenheid grote vergaderingen in het lokaal van de lambertistische POI en draagt LFI al eens een POI-lid voor bij verkiezingen.
Docent
Hoe komt het echter dat Mélenchon met al zijn gebreken, erin slaagt een trouwe massale aanhang op te bouwen en te behouden, om tienduizenden militanten te mobiliseren en miljoenen kiezers achter zijn LFI, of zijn naam, te krijgen? Hij doet dat door die massa’s te overtuigen, met redelijke argumenten. Ik lees niet dat hij een demagoog zou zijn, zijn meetings zijn veeleer lessen in politieke actualiteit. Hij doceert. LFI heeft een programma dat veel mensen aanspreekt en opgebouwd is rond een visie over een betere rechtvaardiger samenleving.
Zijn grote talent om een grote massa iets zinnig progressief bij te brengen, komt in de ‘enquête’ niet aan bod. We vernemen terloops wel de draai die Mélenchon de LFI deed nemen naar “les banlieues” waar LFI hoge percentages haalt, maar waar te weinig mensen naar de stembus trekken – een stemmenreservoir dus, de stemmen die hij de presidentsverkiezingen van 2017 en 2022 tekort had om naar de tweede ronde te kunnen gaan. Al zegt hij het niet uitdrukkelijk, hij wil nog een vierde keer kandidaat zijn.
Is die draai naar de banlieues alleen daardoor ingegeven? Is het alleen daarom dat hij zich heeft laten strikken in de netten van de Moslim Broeders, bij voorbeeld door zijn deelname aan een mars tegen de islamofobie eind 2019? We zien dat hij topmensen met wie hij al zeer lang samenwerkte, uit LFI heeft gegooid omdat ze het daar niet mee eens waren. Terwijl we in zijn omgeving invloed zien van kringen die tegen “le parti des indigènes” aanschuren – bijzonder bangelijke groepen die niets met links te maken hebben.
Links is trouwens een categorie die Mélenchon niet altijd gebruikt en zelfs een tijdlang opzij geschoven heeft om plaats te maken voor ‘le peuple’, een weinig marxistische benadering. Als het te pas komt, is Mélenchon echter de chef van links, van linkse eenheid. Die heeft hij vaak ondermijnd, aldus de enquête. Dat vooral de PS zelf een hele grote verantwoordelijkheid heeft in het saboteren van linkse eenheid, komt in deze ‘enquête’ niet aan bod. De politieke context is vaak afwezig, wat de enquête des te eenzijdiger maakt.
Cordon
Het laatste deel, la Dérive, de ontsporing, laat een wrange smaak na. Dit lijkt me een luik van een campagne om Mélenchon en LFI af te doen als antisemitisch, ook al worden daar geen bewijzen voor aangebracht. Barbertje moet hangen, Mélenchon en LFI moeten geïsoleerd worden. We maken het wereldwijd mee hoe antizionisme wordt gelijkgesteld met antisemitisme, in sommige landen worden daar wetten over voorbereid, in de VS worden universiteiten en andere instellingen daarvoor zwaar gestraft.
Die beschuldiging moet LFI vooral isoleren van de rest van links, zeker van de PS, dan is het ‘linkse gevaar’ helemaal van de baan. Dit boek doet eraan mee om een cordon sanitaire op te werpen tegen LFI. Dat cordon lijkt niet meer nodig tegen het uiterst-rechtse Rassemblement National dat zich ogenschijnlijk van zijn historisch antisemitisme heeft ontdaan om zich te wentelen in de vlag van het zionisme. La meute, de meute, is Mélenchon dan schuldig aan bendevorming?
Mélenchon dan maar vrijpleiten? Niet van despotisch en toxisch gedrag; Mélenchon is schuldig aan het verkwanselen van een enorme kans op linkse doorbraak. Hij heeft het boze talent om de meest talentrijke mensen uit zijn beweging te breken, hij saboteert in feite zijn eigen politieke werk. Hij maakt het zijn politieke vijanden en de vele hem vijandig gezinde media, daardoor erg gemakkelijk.
Vooral door zich ondanks alle ontkenning te vereenzelvigen met LFI, hypothekeert hij de toekomst. De dag dat hij er niet meer is, spat alles in duizend stukken uit elkaar”, aldus Alexis Corbière, 30 jaar vriend en medestander die hij heeft weggejaagd, want te kritisch. Om dat te doorbreken, probeert LFI zich nu met het oog op de lokale verkiezingen van volgend jaar, lokaal in te planten.
Dat verandert echter niets aan de uitspraak van Corbière: LFI = Mélenchon. En dat is zeer erg voor links in Frankrijk, en in Europa.
Charlotte Belaïch, Oivier Pérou. “La meute. Enquête sur la France insoumise de Jean-Luc Mélenchon”.
Flammarion. 352 blz. 22.00 €.
