Het wordt langsom duidelijker dat de moord op Jamal Khashoggi ook te maken heeft met de bittere strijd om het leiderschap van de soennitische islam. De journalist was naar de zin van de Saoedische kroonprins Mohamed Ben Salman (MBS) te dicht genaderd tot de door hem gehate Moslim Broeders. Die zijn dan weer erg geliefd bij de Turkse president Recip Erdogan wiens AKP er dicht bij aanleunt.
Politiek
Erdogan werpt zich op als zelfgeproclameerde erfgenaam van het Ottomaanse rijk en in die lijn ook als de natuurlijke leider van de soennitische islam. Dat is de rol die de Saoedische wahhabitische chefs zelf opeisen als bewakers van de heilige plaatsen Mekka en Medina. Als absolute despoten verafschuwen zeen politieke islam zoals de Moslim Broeders dat zien, namelijk in de vorm van politieke deelname van de gelovigen. Dat impliceert immers enige vorm van democratie, met verkiezingen. Voor de Saoedische heersers is de Moslim Broederschap dan ook een “terroristische organisatie”.
Die mening wordt volop gedeeld door de sjeiks van de Verenigde Arabische Emiraten en door de Egyptische president Al Sissi. Die Moslim Broeders hadden geprofiteerd van de Arabische lentes die ze nochtans oorspronkelijk wantrouwden. Zoals in Egypte waar ze toch op de kar sprongen en waar hun kandidaat Mohamed Morsi in 2012 tot president werd gekozen. Hij kondigde al snel een grondwettelijke verklaring af die hem onbeperkte bevoegdheden gaf, zodat hij wetten zonder enige vorm van toezicht kon invoeren. Tegenstanders vonden dat een ‘islamistische staatsgreep’. Miljoenen mensen eisten op straat zijn aftreden. Het leger zette het leger hem af, zoals honderden andere medestanders werd hij ter dood veroordeeld. Legerleider Al Sissi volgde hem op en kreeg royale financiële steun uit Saoedi-Arabië.
De episode Morsi illustreerde de visie van de Moslim Broederschap op democratische participatie: ze gebruikt die om de macht in handen te krijgen en om dan het democratisch proces uit te hollen. In Gaza duldt Hamas ook weinig tegenspraak, net zoals Erdogan onder meer justitie en media onderwerpt en politieke tegenstand stap voor stap uitschakelt. Het gaat hier niet om democraten, maar om een beweging die het democratisch proces gebruikt om het uit te hollen. Ook in West-Europa, ook bij ons.
Qatar
Voor de Saoedische leiders waren de nauwe banden van Qatar met de Moslim Broeders vorig jaar een reden voor een blokkade van Qatar. Erdogan wendde een dreigende militaire invasie af door prompt militairen en wapens te sturen. Eerder, in 2011, had Saoedi-Arabië tanks en militairen gestuurd naar Bahrein, niet om de sjeik af te zetten maar om hem te beschermen tegen de sjiitische meerderheid in zijn land.
Die rivaliteit tussen wahhabieten en Moslim Broeders is ook voelbaar in andere landen. In Tunesië heeft de meeregerende Ennahda haar wortels in de Moslim Broeders en kan ze dus zeker niet op de Saoedi’s rekenen. Naar de smaak van deze laatste is ook de Marokkaanse koning Mohamed VI veel te vriendelijk voor Qatar. Dit jaar lieten de Saoedische prinsen en sjeiks Marokko links liggen als vakantiebestemming.
In Libië steunt het Saoedi-Egyptische kamp generaal Hafar, wiens troepen het oosten controleren, terwijl de Moslim Broeders en andere islamistische groepen sterk staan in Tripoli en het westen. In Syrië leidde de vijandschap binnen de georganiseerde rebellie tot een bitsige verdeeldheid tussen het Saoedische en het Qatar-kamp, naargelang van wie het geld kwam.
Ook de Palestijnen ontsnappen niet aan de tweedeling. In volle crisis rond de moord op Jamal Khashoggi betuigde de PLO haar steun aan de Saoedi’s. Hamas, Palestijnse tak van de Moslim Broeders, kan daarentegen op gulle steun van Qatar en op politieke steun van Turkije rekenen.
Geschenk
De zaak Khashoggi komt voor Erdogan als een geschenk uit de hemel. Khashoggi had jarenlang zeer trouw de Saoedische monarchie gediend, maar het extreem autoritaire optreden van de kroonprins had hem iets kritischer gemaakt. Khashoggi stond meer open voor de Moslim Broeders en raakte op goede voet met Erdogan en de AKP.
In een van zijn laatste bijdragen in de Washington Post hield hij een pleidooi voor een politieke islam op de leest van de Moslim Broeders, met politieke partijen en verkiezingen, een gruwelidee voor de Arabische absolute monarchen. De kroonprins raakte ervan overtuigd dat Khashoggi was overgelopen naar een van zijn vijanden (de andere grote zijnde Iran), namelijk de Moslim Broeders, een terreurorganisatie.