INTERNATIONALE POLITIEK

Kritische beschouwingen bij de Zuid-Amerikaanse linkerzijde

Raul Zibechi is verantwoordelijk voor de internationale sectie van het weekblad Brecha van Montevideo. Hij is ook docent en auteur van verschillende boeken over de sociale bewegingen in Uruguay en Argentinië. In een interview afgenomen door Pablo Stefanoni van het Boliviaanse weekblad Pulso, toont hij zijn enthousiasme over de nieuwe sociale bewegingen in de regio, en duidt ook op de grenzen van de linkse regeringen in Zuid-Amerika.

“Indien de nieuwe bewegingen voldoende inventief kunnen zijn, zullen we misschien aan de basis van de samenleving kleine niet-kapitalistische eilanden kunnen creëren.”, aldus Zibechi.

Beleven we een draai naar links in Latijns Amerika?

Ik leef met het gevoel dat we tot 2003 een conjunctuur beleefden in Zuid-Amerika, die ervoor gezorgd heeft dat we in Ecuador Lucio Gutiérrez aan de macht kregen, in Argentinië Nestor Kirchner, in Brazilië Inacio Ludo da Silva, en dat in Venezuela Hugo Chavez zijn positie wist te versterken nadat er tegen hem een staatsgreep voor petroleum was gepleegd. Behalve in Brazilië zijn deze regeringswissels voorafgegaan door een intense sociale mobilisatie die het neoliberaal model tot het bankroet bracht. Er bestonden grote verwachtingen dat er zich een continentale ommekeer zou ontwikkelen…

En is die ommekeer er gekomen ?

Ik moet daar ja en nee op antwoorden. Enerzijds is er een inderdaad een ommekeer aangezien er nieuwe regeringen kwamen die enkele interessante gevolgen opwekken. Bijvoorbeeld, dank zij de Braziliaanse diplomatie van minister Itamaraty, shuift de mogelijkheid steeds verder weg dat de Verenigde Staten een globaal vrijhandelsakkoord voor Amerika (FTAA, free trade area for America) weten af te sluiten. Maar anderzijds blijft de basislijn lijn van de economie in al die landen het neoliberaal model, met uitzondering van Venezuela dat een ernstige poging doet om met dit model te breken en veel verder te gaan.

Wil dat zeggen dat links in Latijns Amerika zich achter de leuze « Chaves si, Lula no… » moet scharen ?

Inderdaad, maar misschien is dat iets te simplistisch. Het is duidelijk zo dat de buitenlandse politiek van Chavez agressiever tegen de VS ingaat, waarschijnlijk mede veroorzaakt door het feit dat Washington hem twee keer heeft willen afzetten, gekoppeld aan de enorme petrolueminkomsten die hem in staat stellen een sociale politiek te financieren. Maar tegelijkertijd is het ook zo dat zijn binnenlands beleid assistensialistisch is, waarvan we nog moeten afwachten welke gevolgen dit zal hebben op middellange termijn. Maar zelfs, het is en blijft een regering die uit het neoliberalisme tracht te geraken.

Bij Lula spelen andere krachtsverhoudingen. Hij komt aan de macht in een periode van zware terugval van de sociale beweging en de krachtsverhoudingen in Brazilië zijn niet gunstig voor politieke verandering. Lula heeft in het Parlement 90 afgevaardigden op 513; de Braziliaanse burgerij is een van de sterkste van de wereld. Ik meen dat hij een interessant buitenlands beleid heeft uitgestippeld, dat de multipolariteit tracht te versterken, maar het binnenlands beleid is een verderzetting van het neoliberaal model dat de sociale bewegingen verzwakt heeft en haar tegenstanders versterkt.

Sommigen geloven dat Lula zelf gelijk wel perspectief van verandering heeft opgegeven…

Ik zie het inderdaad zo. Tijdens het eerste jaar was er de kans op een draai in de economische politiek ; die is er echter niet gekomen. Eerst kon je nog denken dat hij vast zat aan de “vervloekte erfenis” van de vorige regering van F.H.Cardozo, met name de inflatie en buitenlandse schuld. Maar vandaag lijkt Lula overtuigd te zijn van een alliantie met rechts. Ik heb de indruk dat regeringen het niet hebben aangedurfd stappen te zetten om uit het neoliberalisme te geraken wegens de enorme angst van een sociale en politieke destabilisering. En dat is precies de prijs die Chavez heeft moeten betalen toen hij in confrontatie moest gaan met de media, met de middenklassen en met het Imperium; en uiteraard met de Venezolaanse burgerij.

Vormen de corruptieschandalen rond de Braziliaanse Arbeiderspartij (PT) het begin van het einde ? of althans de PT in de vorm zoals we ze totnogtoe kenden ?

Volgens mij was het politiek kapitaal van de PT vooral gebaseerd op het ethische, en dat is ze nu kwijt. Ik verneem zopas dat de voormalige algemeen secretaris van de partij, Silvio Pereira, een luxe auto zou hebben aanvaard van een ondernemer. De schatbewaarder hield een dubbele kas. Dergelijke zaken kan je niet meer terugschroeven : wie het ethische verliest kan eventueel nog wel verkiezingen winnen, maar er is duidelijk iets gebroken. Het gaat dus om voor mij om iets anders dan de uitslag van de volgende verkiezingen. De identificatie van een deel van de armen in Brazilië met Lula stopt immers niet van een dag op de andere.

Mikt de elite op nieuwe termijn voor Lula ?

De economische en politieke elites zijn niet radicaal tegen Lula, maar ze verkiezen ongetwijfeld Cardozo of de Sociaaldemocratische Partij om hun belangen te verdedigen. De enige reden waarom Washington zou kunnen aansturen op een wissel betreft de buitenlandse politiek. Op het vlak van het binnenlands beleid zijn er geen problemen. Het buitenlands beleid van Lula daarentegen is verschillend van zijn voorgangers, het is een beleid tegen het Vrijhandelsakkoord voor Amerika, ALCA of FTAA, ter verdediging van de landen van het Amazonebekken.

Catalogeert u Kirchner bij de progressieve regeringen ?

Dat is een moeilijke vraag. In vergelijking met voorgangers als Carlos Menem of Eduardo Duhalde en nog enkel anderen is hij progressief. Hij voert geen beleid van massale repressie van het sociaal protest, hoewel het soms wel om een selectieve repressie gaat, zoals in zijn eigen provincie Santa Cruz. Hij heeft aandacht voor de mensenrechten, wat niet geheel nieuw is in een land als Argentinië, en op economisch vlak is er continuïteit binnen het neoliberaal model. Een uitzondering vormt het thema van de buitenlandse schuld, waar hij een gedurfder beleid volgt dan Brazilië. Maar ja, Argentinië kon toch niet meer betalen. Hij doet dus wel een paar interessante dingen, die hij grotendeels echter verplicht was : hij kwam aan de macht met 22% van de stemmen, midden in een van de zwaarste crisissen van de laatste decennia.

Welke perspectieven ziet u voor de ‘piquetero-beweging’ (de werklozen) in Argentinië ?

Enerzijds heb je een regering die in de sociale kwestie eigenlijk zonder repressie reageert, met een heel concreet sociaal beleid. Een derde deel van de piquetero-beweging geconcentreerd rond de Federacion de Tierra y Vivienda (de federatie voor land en huisvesting) werd eigenlijk door de regering gecoöpteerd. Een tweede groep stelt zich autonomer op maar valt de regering niet frontaal aan, met name de Corriente Clasista y Combativa (de klasse en strijd stroming) onder leiding van de maoïsten. En vervolgens zijn er groepen zoals de Movimientos de Trabajadores de Desocupados (de arbeiders- en werklozenbewegingen) die voor een interne opbouw kozen en niet om altijd maar actie te voeren. De beweging is dus erg verdeeld : een deel is intern aan het versterken, en een ander deel hangt vast aan de werkloosheidsuitkeringen van de overheid.


Wat er in Brazilië gebeurt is een waarschuwing voor links. Hoe kan men voorkomen dat de schema’s van traditionele corruptie zich herhalen ?

Dat kan men niet. Vroeger dacht men dat de ideologie een vaccin tegen corruptie kon zijn, maar na de Sovjet Unie, na Nicaragua, na de PT van Brazilië en andere processen, denk ik dat een dergelijk vaccin niet bestaat. Ik geloof wel dat het opzetten van permanente politieke apparaten, die van hun basis en het dagelijks leven zijn afgesneden, met ‘levenslange’ leiders – dat is het geval van de PT, met 25 jaar dezelfde leiding – een situatie creëert van grote kwetsbaarheid vanaf het moment dat de partij aan de macht komen, vanaf het moment dat ze door het systeem wordt gecoöpteerd. Vandaag is de crisis van de partijen, een crisis van de representatie, verbonden met de crisis van de nationale staten. En ondanks eventuele goede wil van de regeringen, probeert men deze crisissen aan te pakken via het cliëntilisme.

Uruguay lijkt iets verder weg van zo’n crisis, met een sterk geïnstitutionaliseerde linkerzijde…

In Uruguay heeft de geschiedenis van een sterke staat een systeem ingesteld met sterke politieke partijen, en bijgevolg ook een sterke aanwezigheid van de linkerzijde in dat partijsysteem. Aan de andere kant had links vooraleer de politieke hegemonie te verwerven reeds de hegemonie op sociaal en cultureel vlak. Alleen al in Montevideo had het Frente Amplio op het einde van de militaire dictatuur 500 basiscomités. Vandaag is één op drie of één op vier kiezers van het Frente Amplio lid van een organisatie. In Uruguay is het theater, de carnaval, de muziek rechtstreeks verbonden met de linkerzijde

Het enige wat een linkse regering vandaag kan doen is een meer sociaal beleid uitstippelen ?

Dat is het maximum dat men vanuit de staat kan doen. Het is vandaag de dag duidelijk dat het niet volstaat om “het paleis te bezetten”. Vanuit de samenleving kan men andere zaken doen. Er zijn zeer interessante experimenten bezig binnen de sociale bewegingen : experimenten op het vlak van productie, van educatie, die zich niet in de kapitalistische logica inschrijven. Indien de nieuwe bewegingen voldoende inventief kunnen zijn, zullen we misschien aan de basis van de samenleving kleine niet-kapitalistische eilanden kunnen creëren, die de basis vormen voor een andere maatschappij.

(Uitpers, nr. 68, 7de jg., oktober 2005)


Pablo Stefanoni, Semanario PULSO, La Paz (Bolivia)

Relevant

Mennonieten koloniseren

Koloniseren behoort beslist niet uitsluitend tot het verleden. Wat vandaag gebeurt is wellicht op kleinere schaal dan vroeger, maar het blijft koloniseren. Een voorbeeld dat tot de verbeelding spreekt:…

Eén week Trump II

Het begon met grote en dreigende verklaringen na de verkiezingen, het ging verder met een lange lijst decreten vanaf 20 januari. Vandaag, één week later, lijkt het al bij…

De archieven van ‘operatie Cóndor’

Tijdens het Paasweek-end is in Asunción, Paraguay, Martín Almada overleden. Hij was advocaat, pedagoog en mensenrechtenactivist. Martín Almada was de man die verbeten is gaan zoeken naar de archieven…

Laatste bijdrages

Fascisme of anarcho-kapitalisme?

Is de aankomst van President Trump en zijn bondgenoten in de VS het begin van een nieuw fascistisch tijdperk? Er is al heel wat inkt over gevloeid want de…

VS. Vakbonden in oog van de storm

De Amerikaanse vakbonden boekten de laatste tijd aardige successen: gewonnen stakingen en goede cao’s. Sinds 2021 verdubbelde het aantal stemmingen over lidmaatschap van een vakbond. De vakbonden zijn ook…

Mennonieten koloniseren

Koloniseren behoort beslist niet uitsluitend tot het verleden. Wat vandaag gebeurt is wellicht op kleinere schaal dan vroeger, maar het blijft koloniseren. Een voorbeeld dat tot de verbeelding spreekt:…

Joden en moslims aan zet

You May Also Like

×