Een jaar geleden startte de NAVO met een bommencampagne tegen Joegoslavië. Officieel was het belangrijkste doel de Albanese bevolking te beschermen tegen de gruweldaden van het Milosevic-regime.
- Hypocriet. De landen van de NAVO, de VS op kop, vertellen ons graag hoe hevig ze in de weer zijn om elementaire Westerse waarden te verdedigen. Kosovo kreeg in deze een symbolische functie. We herinneren ons echter levendig hoe Blair verontwaardigd staat te doen rond Kosovo, terwijl zijn land op hetzelfde ogenblik wapenvergunningen verstrekt aan een regime waaraan het bloed van honderduizenden Oost-Timorezen kleefde. We horen Clinton nog de gruweldaden van het Servische regime aanklagen, om wat later de militaire steun aan het Colombiaans regime, onder het mom van drugsbestrijding, fors op te trekken. In Colombia speelt ‘Kosovo’ zich elk jaar af. En hoe moesten we niet onze tranen laten rollen toen de Kosovaren uit hun huizen werden gedreven, maar aan de andere kant het VN-Commissariaat voor de Vluchtelingen de noodklok luidde, omdat nog maar de helft van het bedrag – minder dan 1 dag bombarderen – noodzakelijk voor een degelijke opvang van alle vluchtelingen was doorgestort. Hebben we trouwens media en politiek gehoord over de meer dan 3.000 ontruimde dorpen in Navo-land Turkije? Over de 3 miljoen Koerdische vluchtelingen? Het immense arsenaal Westerse wapens waarmee duizenden koerdische burgers zijn afgeslacht? Talloos zijn de voorbeelden, zodat we ons de vraag moeten stellen, waarom nu juist Kosovo de moeite waard was om te interveniëren? Een vraag die meestal door de media omzichtig wordt omzeild.
- Onevenwichtig. Uit heel wat gegevens valt op te maken dat noch het onderhandelingsproces, noch de waarnemersmissie van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), ernstig werden opgevat. De OVSE-missie kwam nooit tot volle ontplooiing, kampte met een tekort aan middelen en werd op twijfelachtige manier afgebroken. De wijze waarop OVSE-leider William Walker – die in een onlangs uitgezonden BBC-reportage op flagrante leugens werd betrapt – de hele missie leidde, roept niet alleen vragen op. Het vermoeden is groot dat het in zijn bedoeling lag de Serviërs te demoniseren. Zo werd de terugtrekking van de Serviërs eind ’98 nauwlettend in het oog gehouden, terwijl het Kosovaars Bevrijdingsleger (UCK) ongestoord de verlaten posities kon innemen, wat de Serviërs niet pikten. Ook tijdens het onderhandelingsproces kon het UCK op meer begrip rekenen, hoewel beide zijden boter op het hoofd hebben. En vandaag waarschuwt NAVO-generaal Clarck voor een Servische militaire operatie in Montenegro, maar geeft amper een kik over de militaire acties van een nieuw Albanees ‘bevrijdingsleger’ in wat zij Oost-Kosovo noemen.
- Contraproductief. Deze oorlog heeft miljarden gekost, een hele bevolking in ontreddering gebracht, enorme economische en ecologische schade veroorzaakt. Volgens het onlangs gepubliceerde rapport van Human Rights Watch (HRW) is de NAVO met deze ‘humanitaire operatie’ zelf rechtstreeks verantwoordelijk voor de dood van minstens 500 burgers (150 door clusterbommen), een kwart van het aantal doden dat op rekening van de ‘gruwelijke’ Serviërs wordt geschreven. HRW besluit dat de NAVO "misdaden tegen het internationaal humanitair recht" heeft gepleegd. Mooie vredesoperatie is dat. Milosevic zit nog steviger in het zadel en in Kosovo gaat het vandaag van kwaad tot erger. Alleen een soort Berlijnse muur tussen etnisch zuivere gebieden, kan nog erger voorkomen (wat men in Mitrovica de facto aan het doen is). Nu is het enkel nog wachten tot het Somalië-scenario zich zal herhalen en de NAVO-troepen op kousevoeten wegtrekken. De soldaten van KFOR blijken immers zelf meer en meer partij te worden in het conflict.
In Kosovo speelt zich het oudste open conflict van de Balkan af. Men heeft het jarenlang laten sudderen, tot men plots ‘ontdekt’ dat er ‘iets’ aan de hand is en het probleem moest worden weggebombardeerd. Kosovo is een groot geblunder. Erger, Kosovo was de inzet voor allerlei belangen. Het Nieuw Strategisch Concept van de NAVO en de enorme stijging van defensiebudgetten (in de VS met een kwart) in de NAVO-landen zijn er gekomen mede omdat telkens naar Kosovo wordt verwezen. Toevallig? De defensie-industrie wrijft zich in elk geval in de handen. Verder spelen oliedistributie, handelsroutes, geopolitieke ambities, enz. een rol. Kosovo was een goed alibi.
Los daarvan heeft de vredesbeweging van meetaf aan gesteld dat de militaire aanpak gedoemd is te mislukken en meer leed veroorzaakt dan dat ze voorkomt. De gebeurtenissen vandaag bewijzen ons gelijk. Bombardementen nemen de oorzaken van conflicten niet weg. Nooit. Frustrerend of niet, maar een vredesoperatie kan slechts resultaat hebben als de partijen in conflict, bereid zijn om de niet-militaire weg te bewandelen. Was de OVSE-missie in Kosovo belangenloos en ernstig opgevat en met voldoende middelen uitgerust, dan was de kans op slagen veel groter. Of sterker nog, indien de internationale gemeenschap op een ernstige manier steun zou bieden aan organisaties zoals Balkan Peace Team en Peace Brigades International. Het Balkan Peace Team is een internationaal vredesproject van vrijwilligers die lokale activisten steunen die zich op een geweldloze manier inzetten om schendingen van mensenrechten te voorkomen en zich in situaties van geweld inspannen om dialoog tot stand te brengen. Door de bombardementen werden zij verplicht het kantoor in Belgrado te verlaten. De Peace Brigades International leveren in conflictregio’s op diverse plaatsen in de wereld een bijdrage aan de preventie van mensenrechtenschendingen en aan geweldloze conflictoplossing door conflicttransformatie. Pax Christi werkt al vijf jaar aan een intensief dialoogproject met in totaal 20 Servische en Albanese organisaties.
Met het budget dat men nu heeft ‘op’gebombardeerd konden tienduizenden goed uitgeruste niet-militaire waarnemers en bemiddelaars naar Kosovo gestuurd worden, of kon men sociale, culturele en economische projecten opzetten. Probleem is dat men weigert de veiligheidsproblematiek open te trekken naar de niet-militaire component. Het slotdocument van de Europese top in Helsinki bijvoorbeeld, spreekt uiterst gedetailleerd over het opzetten van een interventieleger (en men verwijst naar – de mislukte – operatie in Kosovo), maar het niet-militaire luik van dit document blijft steken in intentieverklaringen en vaagheid.
Wat we dringend nodig hebben is een ander concept van veiligheid. Een echte veiligheidspolitiek is zorgen voor economische zekerheid, voedsel- en milieuveiligheid. Met andere woorden, veiligheid is grotendeels afhankelijk van de mate waarin we duurzame ontwikkeling bereiken. De beste conflicthantering is deze die via politieke weg, via dialoog gestalte krijgt. De beste conflictpreventie is de opheffing van de schuldenlast, het aanpakken van de wapenhandel van Noord naar Zuid…
