Turkije bekijkt alles wat Koerdisch is met een scheef oog. Dat is zichtbaar in de talloze onderzoeken en rechtszaken die voortdurend worden ingesteld tegen de 56 burgemeesters van de pro-Koerdische Partij voor een Democratische Samenleving (DTP). Eén van hen, die het aan den lijve ondervindt, is Abdullah Demirbas, burgemeester van het district Sûr (het centrum van Diyarbakir). Hem hangt afzetting en ontbinding van zijn gemeenteraad boven het hoofd omdat ze op 6 oktober 2006 besloten te voorzien in meertalige gemeentelijke dienstverlening.
“Dit gebeurde nadat uit een onderzoek bij 70.000 mensen bleek dat 72% van hen in het dagelijks leven Koerdisch spreken, 24% Turks, 1% Arabisch en 3% Armeens en Syrisch [een Aramees dialect]”, vertelt hij tijdens een bezoek aan België. “We besloten tot dienstverlening in zes talen (Turks, Koerdisch, Arabisch, Armeens, Syrisch en Engels), want het is belangrijk dat de mensen het ook goed begrijpen.”
“Voor ons is elke taal gelijk en een rijkdom. Voor ons is geen enkele cultuur beter dan een andere. Het is zoals een rozentuin: elke roos heeft een andere kleur en aroma. Als we reuk en kleur vernietigen, dan vernietigen we ook de menselijkheid”.
Burgemeester Abdullah Demirbas (foto Derwich M. Ferho)
Zo begreep de minister van Binnenlandse Zaken het niet, want alhoewel Koerdisch sedert 1991 niet langer verboden is, wil de Turkse staat die taal uit het openbare leven houden. “De minister schakelde de Raad van State in met het verzoek mij af te zetten en de gemeenteraad van Sûr te ontbinden. Ik hoop dat de rechtbank geen slechte beslissing zal treffen. Het gaat hier immers over meertaligheid, over multiculturaliteit. Ik word ook vervolgd omdat ik een huwelijk heb afgesloten in het Turks en het Koerdisch en voor het drukken van een brochure over Diyarbakir in zes verschillende talen. Maar ik doe niets anders dan wat in vele Belgische gemeenten gebeurt. In Herent liet burgemeester Willy Kuijpers ons een gemeentelijke brochure in verschillende talen zien. In Turkije kan je voor zoiets worden veroordeeld”, aldus burgemeester Demirbas.
Hij vindt overigens dat de Turkse staat niet erg consequent is. “De Turkse staat doet hetzelfde. Zo geeft de luchtvaartmaatschappij Turkish Airlines publicaties uit in het Turks en het Engels. Maar zij begaat geen fout, wij wel. Bij processen tegen buitenlanders zijn tolken beschikbaar, maar voor ons kan dat niet. De regels worden op verschillende manieren toegepast”.
En hij is vastbesloten door te gaan met zijn actie, ook al wordt hij afgezet. “Ik ben met 68% van de stemmen verkozen. Mijn afzetting kan tot zware spanningen leiden onder de bevolking. Wat het resultaat van het onderzoek ook zal zijn, ik ga door met mijn inspanningen voor multiculturaliteit en multilinguïsme. Mensen mogen niet worden gediscrimineerd omdat ze een verschillende taal, cultuur of religie hebben.”
De kwestie van de meertaligheid is niet de enige zaak waarin Demirbas werd of wordt vervolgd. Naar aanleiding van een toespraak op het Europees Sociaal Forum in januari 2006 over multiculturaliteit werd hij aangeklaagd wegens “het maken van propaganda om de doelstellingen van de terroristische organisatie PKK [Koerdische Arbeiderspartij] te promoten”. Dit in het kader van de autoriteiten om elke pro-Koerdische uitspraak te bestempelen als “PKK-propaganda”. Maar in deze zaak werd hij op 19 september 2006 vrijgesproken. “Er is nu een proces gaande in Diyarbakir over de brief die de 56 Koerdische burgemeesters op 27 december 2005 schreven aan de Deense eerste minister Anders Fogh Rasmussen met het verzoek niet toe te geven aan de druk van Turkije om Roj TV [de Koerdische zender die zijn studio’s heeft in Denderleeuw, maar werkt met een Deense licentie] te sluiten. Er is 12 jaar gevangenis geëist tegen alle 56 burgemeesters. Het vonnis valt in mei”, zegt Demirbas. Hij citeert verder het geval van burgemeester Osman Baydemir van Diyarbakir, tegen wie in de periode 2004-2006 maar liefst 54 onderzoeken werden gestart en 7 processen aangespannen. “Hij riskeert in deze dossiers 230 jaar gevangenisstraf!”, aldus Demirbas.
Volgens Demirbas is de druk op de Koerdische burgemeesters de laatste tijd, vooral sedert Newroz [het Koerdische Nieuwjaar, op 21 maart] nog toegenomen. “Het Turkse politieke systeem wordt nog altijd gekenmerkt door een politiek van negationisme ten overstaan van de Koerden. Er is in het Turkse systeem maar plaats voor één cultuur, de Turkse. Vandaar de druk op de organisaties en partijen die daar verandering in willen brengen. Dat de druk vanaf Newroz is toegenomen heeft ook te maken met drie komende verkiezingen. Het parlement moet een nieuwe president aanduiden en er worden dit jaar ook parlementsverkiezingen gehouden. Ten slotte wordt er in Kirkoek (in Irak) in november een referendum gehouden over de vraag of de stad al dan niet deel moet uitmaken van de Koerdische regio binnen Irak”. Turkije heeft er eerder al mee gedreigd Irak binnen te vallen en de oliestad Kirkoek te zullen bezetten mocht de stad bij Iraaks Koerdistan worden gevoegd.
Wat een eventuele Koerdische vertegenwoordiging in het nieuw te kiezen parlement betreft, is de kiesdrempel een serieuze hinderpaal, zodat pro-Koerdische partijen totnogtoe enkel op lokaal vlak vertegenwoordigd zijn. “De kiesdrempel van 10% is antidemocratisch en moet zo snel mogelijk weg”, meent Demirbas. Maar hij hoopt dat, ook al blijft de drempel, er toch op een of andere manier Koerden in het parlement zullen zetelen. “Er zijn gesprekken met verschillende partijen voor kandidaten op hun lijsten. Er is ook de mogelijkheid van onafhankelijke kandidaten. Maar er is nog niets duidelijk vastgelegd. Er wordt nog gepraat”.
Maar hij heeft toch hoge verwachtingen voor de periode na de verkiezingen. “De Koerden zullen op één of andere manier vertegenwoordigd zijn. Als het bestand [van de Koerdische Arbeiderspartij, PKK, ] stand houdt, dan zal de atmosfeer positiever zijn en we hopen dat de regering dan positieve stappen zal zetten”.
Multiculturaliteit ligt burgemeester Demirbas nauw aan het hart. Hij is niet alleen in België om te praten over de situatie van de Koerden in Turkije en over de problemen die dat geeft voor de Turkse toetreding tot de Europese Unie, maar ook om zijn “project voor de straat der culturen” voor te stellen. Het gaat meer bepaald om de Yenikapi-straat, één van de historisch en cultureel belangrijkste hoofdstraten van Diyarbakir. “Diyarbakir is een multiculturele en multireligieuze stad. In he verleden hebben christenen, moslims, yezidi’s en joden er in een goed klimaat samengeleefd. In de Yenikapi-straat staan één moskee, twee kerken en een synagoge, die worden gerestaureerd om te bewijzen dat we kunnen samenleven. Ons voornaamste doel is het scheppen van banden tussen de verschillende godsdiensten”.
(Uitpers, nr 86, 8ste jg., mei 2007)
