Klimaatconferentie op hoog en alternatief niveau

De (mislukte) klimaatconferentie van einde december 2009 in Kopenhagen kreeg zeer veel aandacht in de media. De reactie in Cochabamba, uitgeroepen door de Boliviaanse president Evo Morales, veel minder. Reden te meer voor Uitpers om er op in te gaan.

Evo Morales (centraal met witte krans) opende de klimaatconferentie in Cochabamba (foto: www.dewereldmorgen.be)

“Wanneer ik vorig jaar december arriveerde op de UN-klimaatconferentie in Kopenhagen werd ik getroffen door de aanwezigheid van milieuactivisten die de kou trotseerden om hun ongenoegen te uiten over het verloop van de bijeenkomst.” Ik realiseerde me daarbinnen dat Bolivia in dezelfde positie verkeerde als die activisten buiten in de vrieskou. Wij, de vertegenwoordigers van de meerderheid van de wereldbevolking, werden ook figuurlijk in de kou gelaten door een klein groepje van rijke landen die elkaar in het geheim ontmoetten om een onaanvaardbaar compromis te bekokstoven. Daarom hebben wij ook geweigerd om te tekenen. Als regeringen uit eigenbelang of om ideologische redenen afspraken maken dan wordt het tijd dat het volk zelf beslist. Als een inheemse leider in Bolivia weet ik wat exclusie betekent. Vóór 1952 (redactie: het nationaal-revolutionaire jaar in Bolivia) had mijn volk zelfs geen toegang tot de belangrijkste openbare ruimtes in de steden en tot het einde van de jaren negentig waren er bijna geen inheemse politici in mijn land. ”

Dat schrijft de Boliviaanse president Evo Morales in The Los Angeles Times nadat hij in april 2010 heel de wereld had uitgenodigd voor een alternatieve klimaattop in Cochabamba. “Wij verwachtten eerst ongeveer 10.000 personen van over heel de wereld, maar uiteindelijk kwamen er 31.000 deelnemers van 140 verschillende landen naar Cochabamba afgezakt. 48 vertegenwoordigers van landen waren aanwezig, die zich allemaal samen hebben gebogen over zeventien verschillende thema’s in verband met klimaat, zoals de Rechten van de Moeder Aarde, de structurele oorzaken van de klimaatsverandering, klimaatgerechtigheid en het Kyoto protocol.

Massabijeenkomst in Cochabamba (foto:www.dewereldmorgen.be)

Voor Moeder Aarde

Bolivia bevindt zich op dit ogenblik in een dramatische politieke transformatie waarin de nationale staat weer opnieuw meer bevoegdheid krijgt en waarin de inheemse stem, die eerbiedig met Moeder Aarde omspringt, ook meer te beluisteren valt. Op verschillende plaatsen en internationale forums liet Morales die stem weerklinken. Op 22 april 2009, ter gelegenheid van de door de UNO erkende internationale dag voor Moeder Aarde, zei hij: “Pachamama is geen handelswaar. Moeder Aarde kan niet gekocht of verkocht worden. Zestig jaar nadat de verklaring voor de rechten van de mens werd uitgevaardigd wordt het tijd om gezamenlijk een Universele Verklaring voor de Rechten van Moeder Aarde te ondertekenen.”

Ook de nieuwe Boliviaanse grondwet is doordrongen van die geest. Nadat Morales in januari 2006 aan de macht kwam, werd het proces voor een nieuwe grondwet in gang gezet. Die fase is intussen afgerond en Morales is aan een tweede ambtstermijn begonnen. “Goed Leven” is de filosofie waardoor de Boliviaanse regering de nieuwe grondwet liet inspireren. Volgens de opstellers kan de filosofie een basis worden voor een wereldwijde beweging tegen consumentisme, plundering van natuurlijke hulpbronnen voor commercieel gewin en de huidige ontwikkelingsmodellen.

Dezelfde tonen klinken in grote lijnen ook door in de nieuwe Ecuadoraanse grondwet die onlangs onder Rafael Correa, ook al aan zijn tweede ambtstermijn toe, werd gestemd. In de nieuwe Ecuadoraanse constituante werden enkele opmerkelijke wijzigingen aangebracht. Zo krijgt elke Ecuadoraan vanaf zestien stemrecht en wordt de natuur als rechtspersoon aangemerkt. Dat betekent dat ‘de natuur het recht heeft op bestaan en het onbedreigd vernieuwen van haar natuurlijke cycli. Iedereen die deze rechten wil verdedigen krijgt bijstand in de rechtbank’. Ook de rechten van de inheemse bevolking komen zeer nadrukkelijk aan bod. In de preambule spreekt men naast ‘God’ ook over de inheemse religie en spiritualiteit. Vervat in de grondwet is ook het sumak kausay, wat in het Quichua betekent in harmonie met zichzelf, met de samenleving en met de natuur leven. Verder wordt er ook veel belang gehecht aan multiculturaliteit en collectieve rechten.

Rafael Correa en Evo Morales zitten op een aantal punten op dezelfde golflengte. De Boliviaanse nieuwe grondwet garandeert ook de vrijheid van religie waarmee Pachamama en de christelijke God gelijkelijk erkend worden. Dat zette trouwens heel wat kwaad bloed bij de katholieke kerk in Bolivia waarvan sommige geledingen boos over een godsdienstverbod spraken. Op de conferentie in Cochabamba bleek overduidelijk dat het inheemse concept van “Goed Leven” behoorlijk contrasteert met “Beter leven”, omdat het inhoudt dat aan alle basisbehoeften tegemoet wordt gekomen terwijl tegelijkertijd in harmonie met de natuur geleefd wordt. “Beter leven” zou gericht zijn op steeds meer materieel gewin ten koste van de natuur. Op de eerste dag van de conferentie zei Raúl Prada, de Boliviaanse vice-minister voor strategische planning voormalig lid van het team dat de Boliviaanse grondwet herschreef: “Het is een voorstel waarin het traditionele inheemse wereldbeeld verwerkt is en dat goed aansluit bij antikapitalistische en milieubewegingen die zich inzetten voor de planeet.”

Moeder Aarde en kapitalisme kunnen niet door dezelfde deur. Dat is de rode draad die doorheen de conferentie liep en ook heel uitdrukkelijk aanwezig was in de slotresoluties die op Moeder Aarde dag werden afgekondigd in het groot voetbalstadion van Cochabamba. Volgens Hannes Schaubroeck een van de aanwezigen, die een verslag maakte voor www.dewereldmorgen.be werd het kapitalisme dan ook in bijna alle werkgroepen op de korrel genomen. Binnen dit huidige wereldsysteem is er geen oplossing mogelijk. De antikapitalistische gevoelens varieerden van het willen invoeren van ingrijpende hervormingen tot het volledig vernietigen van het kapitalisme en het opkomen voor een alternatief systeem. In de eindverklaring staan onder andere volgende zinsneden:

– “Het kapitalistische systeem bestaat uit een logica van concurrentie, vooruitgang en onbeperkte groei. Deze productie en consumptiewijze met zijn zoektocht naar onbeperkte winsten, scheidt de mens van de natuur, vestigt een logica van dominantie over de natuur en verandert alles in handelswaar: water, de aarde, het menselijk genoom, de cultuur, biodiversiteit, rechtvaardigheid, ethiek, mensenrechten, de dood en het zelfs het leven.”

-“Onder het kapitalisme wordt moeder aarde gereduceerd tot een bron van grondstoffen en mensen tot productiemiddelen en consumenten, gewaardeerd voor wat ze hebben en niet voor wie ze zijn.” Het is dan zeker ook niet toevallig dat alle marktmechanismen, zoals emissiehandel, zijn afgewezen door de deelnemers aan de alternatieve klimaattop. Zo vraagt men in Cochabamba aan de ontwikkelende landen om 6 procent van hun BBP naar de bestrijding van klimaatsverandering te laten gaan. Dit zou haalbaar moeten zijn aangezien een gelijkaardig percentage aan nationale defensie besteed wordt en dat een vijfvoud werd uitgegeven om het financiële systeem en bankwezen overeind te houden.

– “Kapitalisme heeft nood aan een sterke wapenindustrie voor het accumulatieproces en de controle over gebieden en grondstoffen, de weerstand van mensen onderdrukkend. Het is een imperialistisch systeem dat de planeet koloniseert.”

“De mensheid staat voor een groot dilemma: voortgaan op de weg van kapitalisme, roofzucht en dood, of de weg van harmonie met de natuur en respect voor het leven.” Daarom dat men het nodig acht om een wereldreferendum te houden dat mensen over heel de wereld een stem moet geven over het klimaatthema.

– “Er is nood aan de bouw van een nieuw systeem met als doel de harmonie met de natuur en tussen de mensen te herstellen. Er kan enkel maar evenwicht zijn met de natuur wanneer er gelijkheid is tussen de mensen.”

In de slotverklaring wordt ook een oproep gedaan dat de ontwikkelde landen hun emissies met 50 procent moeten inkorten in 2050. Ter informatie: alle oproepen uit 2009 gingen niet verder dan 40 procent. Verder ook het feit dat de opwarming van de aarde onder de 1 graad Celcius moet blijven, terwijl de grote NGO-coalitie tevreden was met een terugdringing onder 2 graden Celcius. De eindverklaring wordt ingediend bij de VN als onderhandelingstekst. De verklaring roept daarnaast op tot een tweede bijeenkomst van de volkeren, in 2011, om de resultaten van de VN klimaattop die in december in het Mexicaanse Cancún plaatsvindt, te evalueren. Bovendien werd het voorstel gelanceerd voor de oprichting van een Internationaal Gerechtshof voor Milieu en Klimaat. Dit gerechtshof zou de macht hebben om staten, bedrijven, en mensen te vervolgen en bestraffen wanneer zij akkoorden schenden of buitensporige schade aan het milieu aanbrengen.

De Canadese andersglobaliste Naomi Klein, ook aanwezig op de conferentie in Cochabamba, wijst in een nabeschouwing niet alleen op het belang van de conferentie voor het milieu, maar ook voor de democratie. Het initiatief van Bolivia werd enthousiast ondersteund door een groot aantal sociale bewegingen waardoor de eindconclusies ook de meest radicale zijn die op het vlak van bestrijding van klimaatwijziging tot nu toe werden voorgesteld. Pablo Solón, de Boliviaanse ambassadeur bij de UNO, drukte het mooi uit: “Het enige wat de mensheid kan redden van de catastrofe is een oefening in globale democratie. En Naomi Klein eindigt met: If he is right, the Bolivian process might save not just our warming planet, but our failing democracies as well. Not a bad deal at all.