De Saoedische journalist Jamal Khashoggi is vermoord, dat trekt niemand in twijfel. De diensten van de Turkse president Recip Erodgan hebben ervoor gezorgd dat de gruwelijke details van die moord in het Saoedische consulaat in Istanbul, wereldwijd bekend raakten. Een speciaal commando begeleid door een gerechtsdokter en met een speciale beenderzaag, hebben de journalist netjes opgeruimd. De gruwelijke feiten zijn bekend, nu zorgen Saoedische, Turkse en VS-leiders voor een afronding zonder hooggeplaatste schuldigen – een kroonprins bij voorbeeld. Gewoon een ondervraging die uit de hand is gelopen. Trump, Erdogan en co hebben afgewogen welke baat ze er kunnen bij hebben.
Boze prins
De Turkse media spaarden geen details – tussendoor vernamen we dat de Turkse speciale diensten het consulaat binnenin bespioneerden. Via de door Erdogan toegestane lekken weet de buitenwereld dat dit een moord met voorbedachtheid was. Maar naast de waarheid is het enige echte slachtoffer Jamal Khashoggi. Die is niet eens een dlssident, maar gewoon een tot voor kort gezagsgetrouwe journalist die kritisch werd voor het bijzonder autoritair en gewelddadig gedrag van kroonprins Mohamed Ben Salman (MBS), de zogenaamde hervormer van Saoedi-Arabië. Khashoggi begon ook kritiek te spuien op de blokkade van Qatar vorig jaar, op de oorlog in Jemen en op de innige vriendschap met VS-president Donald Trump.
Kortom, in de ogen van de kroonprins een verrader die een lesje verdiende. Met als plaats Istanbul, waarmee het meteen een waarschuwing kon zijn aan Erdogan die vorig jaar Qatar letterlijk gewapenderhand, met het sturen van troepen, ter hulp snelde. De Turkse president weet enkele maanden geleden de zware financiële moeilijkheden van zijn land trouwens aan de wraak van de Saoedi’s en de Emiraten voor zijn steun aan Qatar.
Turkije en Qatar, en hun bondgenoten in diverse Arabische landen, sympathiseren met de Moslim Broeders die voor de Saoedi’s, de Emiraten, Egypte en anderen vijanden zijn. Saoedi-gezinde media deden dan ook hun best de zaak voor te stellen als een complot van de Moslim Broeders die Ryad in een slecht daglicht willen stellen. Verscheidene Arabieren van de Moslim Broeders verblijven in Istanbul, tussen de meer dan één miljoen Arabieren. Istanbul herbergt talrijke Arabische organisaties en media, vaak verwant met de Moslim Broeders, wat veel Arabische leiders erg dwars zit.
Voetje lichten
Erdogan heeft de Turkse media grondig gezuiverd, journalisten zijn massaal opgesloten en ontslagen, kritische stemmen zijn het zwijgen opgelegd. Als die gezuiverde perswereld uitpakt met de gruwelijkheden van de moord in het consulaat, is dat omdat Erdogan daarvoor het licht op groen zette. Maar de president zelf hield zich de ganse tijd op de vlakte.
Hij heeft het verhaal van de moord wel goed kunnen gebruiken om de Saoedische leiders, de kroonrins voorop, in verlegenheid te brengen tegenover de buitenwereld. En dat vlak voor het Future Investment Initiative dat van 23 tot 28 oktober in Ryad wordt gehouden en dat het “Davos in de woestijn” wordt genoemd. Het is een initiatief van MBS om de buitenwereld te tonen hoe open en hervormingsgezind het nieuwe Saoedi-Arabië wel is. Door de opschudding over de moord hebben verscheidene westerse topondernemers hun komst afgezegd, wat het prestige van de kroonprins geen goed doet. En wat zijn talrijke vijanden binnen Saoedi-Arabië dan weer goed uitkomt.
Inbinden
Erdogan hield zich lang op de vlakte, hij zorgt ervoor dat de Saoedi’s hun gezicht zouden kunnen redden met een of andere uitleg over een verhoor dat door de schuld van al te vlijtige medewerkers uit de hand liep. Geen voorbedachtheid, geen opdracht van hogerhand. Voila.
Ook Trump heeft ingebonden na eerst stoere taal te hebben gesproken. Dat zou niet zonder gevolgen blijven, waarschuwde hij. Maar na een telefoongesprek met koning Salman zelf, ging de VS-president “ even geloven in de onschuld” van de Saoedische leiders. Ze hebben het zelf ontkend en er is een vermoeden van onschuld tot het tegendeel is bewezen, aldus Trump die onder druk vanuit het Congres toch weer wat kritischer werd. Maar de kern van de boodschap was altijd: geen sancties.
Trump heeft goede redenen om voorzichtig te zijn. De voorbije weken had hij de Saoedi’s gewaarschuwd dat de VS teveel moeten uitgeven voor de militaire aanwezigheid in de Golfregio, Ryad moet meer inspanningen doen, vond hij. Daar zat een bijsmaak van olie aan, want Trump vindt dat de Saoedi’s samen met de Russen teveel met de oliekraan spelen zonder rekening te houden met de anderen (de VS).
Rivalen
De VS-president heeft de Saoedi’s bovendien nodig voor het zogenaamde Plan voor het Midden Oosten. Zijn schoonzoon Jared Kushner heeft daarvoor de zegen onderhandeld van zijn vriend kroonprins MBS. Die moet borg staan voor de forcing om een regeling zonder de Palestijnen op te leggen .Men mag de prins dus niet voor het hoofd stoten en zeker zijn positie in zijn eigen land niet ondermijnen.
Want voor de rivalen van MBS is de affaire Khashoggi de zoveelste blunder van de kroonprins. De zoveelste, na de idiote blokkade van Qatar, de oorlog in Jemen met zijn talrijke oorlogsmisdaden, de geheimdoenerij rond de uitgestelde beursgang van Aramco, het afpersen van talrijke superrijke Saoedi’s. De affaire Khashoggi beschadigt hoe dan ook zijn prestige, want zelfs de uitleg dat ondergeschikten al te ijverig waren bij het “verhoor” van de journalist, is een blaam voor deze figuur die alles wil controleren. Zeker zijn ondergeschikten.
Mensenrechten
Als voetnoot toch nog dit: enkele westerse politici hebben gematigd tot geschokt gereageerd op het nieuws over de moord op Khashoggi. Maar de massale executies en martelingen van gewetensgevangenen, de oorlogsmisdaden in Jemen, de onderdrukking van vrouwen en diverse minderheden hebben nooit akkoorden met dat regime in de weg gestaan. Integendeel, veel westerse leiders gingen prat op hun vriendschap met de monarchie, herinner u maar de begrafenis van de vorige koning waar staatshoofden en regeringsleiders elkaar voor de voeten liepen. Is de moord op Khashoggi een druppel bloed te veel? Of geldt over enkele dagen “zand erover”?
