De cover van The Economist wordt deze week gesierd door een afbeelding van Afrika. Daar gaan we weer, dacht ik, over die honderden miljoenen Afrikanen die Europa in de komende decennia gaan overspoelen. Dat is immers hoe in rechtse maar helaas ook linkse kringen, in elk geval in Nederland, de laatste tijd veelal over Afrika wordt gepraat.
Maar neen hoor, integendeel: er blijkt een nieuwe wedren plaats te vinden naar Afrika, tussen allerlei grotere en kleinere grootmachten. The Economist vergelijkt het met eerdere wedrennen: de strijd tussen Europese grootmachten tijdens de kolonisering, en de strijd tussen Oost en West tijdens de koude oorlog.
In 2025 zal, volgens prognoses van de VN, de bevolking van Afrika groter zijn dan die van China. Dat zijn geen potentiële vluchtelingen of arbeidsmigranten, zo denken allerlei hoofdkwartieren, maar potentiële arbeidskrachten en consumenten. Tussen 2010 en 2016 werden in Afrika meer dan 320 nieuwe ambassades geopend.
De handelsbetrekkingen verschuiven. The Economist heeft de som van Afrikaanse export en import van januari tot november 2018 geëxtrapoleerd naar jaarcijfers voor 2018, en komt tot de slotsom dat de Europese Unie, met dank aan het koloniale verleden, nog steeds ruimschoots aan de leiding ligt (156 miljard dollar, vergeleken met 2006 een stijging van 41 procent). Maar China (120 miljard dollar, een stijging van 226 procent) en India (58 miljard dollar, een stijging van 292 procent) komen dichterbij. Waar in 2006 de belangrijkste handelspartners, in die volgorde, nog waren de VS, China en Frankrijk, zijn dat in 2018 China, India en de VS. Frankrijk staat nu op plaats zeven. Ook wapenleveringen, militaire bases en militaire samenwerking spelen in de wedren naar Afrika een sleutelrol.
Het valt op hoe een land als Turkije een actieve rol speelt: de handel verdriedubbelde sinds 2006, Turkije opende maar liefst 26 nieuwe ambassades, de Turkse president Erdogan bezocht Afrika, vooral beneden de Sahara, al dertig maal, en Turkish Airlines vliegt op meer dan 50 Afrikaanse steden.
Dat alles werpt een ander licht op het “Marshall Plan voor Afrika” dat Duitsland in 2017 lanceerde, gevolgd door soortgelijke initiatieven van de Europese Unie: dat werd geframed als een initiatief om Afrika te helpen ontwikkelen, om zo toekomstige migratiestromen te voorkomen. Maar misschien is het eerder bedoeld om in Afrika voet aan de grond te houden, en wil ook Europa een graantje van toekomstige ontwikkelingen meepikken.
