Jean-Claude Juncker zal José Manuel barroso opvolgen als voorzitter van de EU-Commissie. De formele regel is gevolgd, de voordracht is gebeurd door de regeringsleiders die naar eigen interpretatie daarmee de wil van het volk van de EU respecteerden. Juncker wordt voorzitter uit naam van de democratie. Wablief? De man die zijn Luxemburg verder als fiscaal paradijs uitbouwde en daarmee de democratie continentaal en wereldwijd hielp ondergraven, gaat de EU leiden in naam van de democratie?
Zowel tabloids als ernstiger media hebben vooral aandacht voor de fysieke en mentale problemen van Juncker. Zal zijn gezondheid de uitoefening van dat zwaarwichtige ambt wel toelaten? Wat met zijn drank- en rookproblemen? De Britse premier David Cameron drukte het zo wel niet uit, hij had het over “een man van het verleden”. Maar daarmee bedoelde hij niet het verleden van Juncker als held van een fiscaal paradijs. De Londense City, fiscaal paradijs bij uitstek, hoeft van Juncker niets te vrezen.
Twijfels
Maar de voorafgaande afspraken om het democratisch principe te respecteren dat de wil van de kiezers moet worden gerespecteerd, wordt zelfs door Tsipras, de kandidaat van radicaal-links als Commissievoorzitter, naar voor gebracht. Juncker was de kandidaat van de Europese Volkspartij (EVP) en die EVP vormt de grootste fractie in het EU-parlement. Sinds wanneer heeft de grootste fractie het recht om de “regeringsleider”’ te leveren? Het gebeurt wel vaker dat er coalities worden gevormd waarbij de grootste fractie wordt uitgesloten. Een actueel voorbeeld: de regering in Luxemburg. Daar hebben liberalen, socialisten en groenen een coalitie gevormd zonder de grootste partij, de christendemocraten van… Juncker. Heeft iemand dat een aanfluiting van de democratie genoemd? Waarom zouden liberalen, socialisten en groenen hetzelfde niet mogen doen in de EU?
Cameron had nog een ander argument dat wel hout snijdt: hebben de kiezers in de 28 EU-lidstaten echt voor een voorzitter gekozen? Nee, zegt Cameron, ze verkozen hun afgevaardigden in het EU-parlement. Er was inderdaad bijna nergens een campagne rond dat voorzitterschap, laat staan rond het beleid dat een Commissievoorzitter zou moeten voeren. Er werd meestal gekozen op grond van nationale overwegingen.
Is er ergens campagne gevoerd rond Junckers rol als beschermer van een top fiscaal paradijs? Stemden kiezers in functie van de sterkte van een fractie in het EU-parlement. Of was het niet veeleer zo dat degenen die dan toch gingen kiezen, een minderheid, de stembusgang beschouwden als een opiniepeiling op bijna ware grootte?
Bovendien weten veel kiezers niet tot welke fractie hun partij behoort of zal gaan behoren. Vermoedden de kiezers van de uiterst-rechtse Deense Volkspartij of de “Ware Finnen” die hun partij nadien zou toetreden tot de fractie geleid door de Britse Conservatieve? Wisten de N-VA kiezers dat hun partij daar ook zou terechtkomen? Wisten de Italiaanse kiezers van M5S (Beppe Grillo) dat hun gekozenen een fractie zouden vormen met de UKIP van Farange? Nee, en wellicht kan het de meesten ook niet veel schelen.
Niet democratisch
De komst van Juncker aan het hoofd van de Commissie is echter vooral niet democratisch omdat Juncker medeplichtig is aan ondermijning van de democratische beginselen.
Sinds Juncker geen premier meer is van Luxemburg, stellen de deskundigen van de OESO vast dat er in Luxemburg eindelijk bereidheid is om mee te werken aan de door de G20 beloofde grotere financiële transparantie in de strijd tegen fiscale fraude. De OESO had Luxemburg eind vorig jaar op een lijst gezet van plekken die zeer snel moesten tonen dat ze willen meewerken aan die strijd.
De nieuwe regering heeft alleszins een reeks beloften gedaan, ze wil onder meer meewerken aan de uitwisseling van gegevens over buitenlandse belastingplichtigen. Dat is een breuk met de politiek van Juncker die als premier van 1995 tot 2013 elke stap in die richting weigerde. Juncker is altijd een fervent verdediger geweest van het heilige bankgeheim dat Luxemburg zijn plaats als schuilplaats voor fraudeurs en witwassers garandeert.
De nieuwe regering heeft de administratie dooreen geschud en de garde van Juncker de laan uitgestuurd om samenwerking met de fraudebestrijders mogelijk te maken. In dit opzicht is Juncker alleszins “een man van het verleden”. Niet dat de nieuwe regering zover wil gaan ook de buitenlandse ondernemingen aan te pakken, Luxemburg blijft een paradijs voor fiscale dumping met ondoorzichtige regels. Amazone, Apple, EBay en co hebben de voordelen daarvan al langer gesnapt. De EU-Commissie heeft vorig jaar een onderzoek naar die praktijken bevolen.
Gaat Juncker als voorzitter van de Commissie dat onderzoek laten voortzetten? Het is alleszins een vraag die de regeringsleiders hadden kunnen stellen. Een man als Juncker is een gevaar voor blijvende ondermijning van de democratie. Want het zijn de fiscale paradijzen die het mogelijk maken dat op grote schaal ontduiking, fraude en witwas mogelijk is. Waardoor de nationale overheden steeds krapper bij kas zitten om essentiële taken uit te voeren. Waardoor die overheden de lasten leggen op de burgers die van die paradijzen geen gebruik kunnen maken. Waardoor de democratische rechten vrijheden en instellingen steeds meer onder druk komen te staan.
De keuze van Juncker is bijgevolg niet democratisch.
