Op de spoedconferentie van de Organisatie van Islamitische landen, OIC, in Istanbul was er een opvallende afwezige, de koning of kroonprins van Saoedi-Arabië – dat land stuurde zijn kat in de persoon van een ambtenaar van Buitenlandse Zaken. De prinselijke afwezigheid voedt de speculaties dat Mohammed Ben Salman MBS), de sterke prins in Riad, samen met Donald Trump een ‘big bang’ voor het Midden Oosten plant, een “vredesplan” met een verbrokkeld mini-Palestina zonder Oost-Jeruzalem. Want voor de prins is Iran veel belangrijker dan de Palestijnen. En tegenover Iran zijn Washington en Riyad twee handen op één buik. Ben Salman kreeg alvast al een uitnodiging voor een bezoek aan Israël.
Palestijnen staan alleen
Trump speelt met vuur, was de bijna eensluidende commentaar nadat de VS-president een kiesbelofte nakwam en Jeruzalem als hoofdstad van Israël erkende. “Een regelrechte provocatie, vuur aan de lont”. De reacties zijn bijna eensluidend afkeurend, maar toch met mate. De OIC keurt sterk af, de Arabische Liga veroordeelt, maar van sancties is geen sprake. Trump en zijn Arabische vrienden moeten nu het gevoel hebben dat ze nog wat verder kunnen gaan.
Een intifada moeten ze ook niet echt vrezen. De bezetters hebben weinig last van stenen en kreten. Veel Palestijnen zijn murw geslagen, de vorige intifadas hebben de bezetting niet teruggedrongen. Bovendien voelen velen zich geïsoleerd, de buitenwereld legt wel verklaringen af maar neemt geen enkele reële sanctie tegen de bezetters.
“De Palestijnen zijn nog nooit zo alleen geweest. Ze moeten hun strategie radicaal herzien”, aldus Elias Khoury, een Libanese intellectueel die nauw samenwerkt met de PLO. “Trump is de nieuwe Balfour”, vindt hij; zijn erkenning van Jeruzalem als hoofdstad is volgens hem te vergelijken met de Balfourverklaring van honderd jaar geleden.
Trio
Het trio VS, Israël en Saoedi-Arabië rekent dus op weinig weerstand tegen een big bang die de verhoudingen in het Midden Oosten op hun kop zet. Een van de spilfiguren van dit trio is de nieuwe baas in Riyad, kroonprins Ben Salman. De Israëlische minister van Inlichtingen, Yisrael Katz, heeft hem nu uitgenodigd om Israël te bezoeken. Katz heeft concrete voorstellen voor samenwerking, zoals een spoorlijn van de Israëlische haven Haifa naar de Golf.
MBS waant zich nu de grote leider van de regio, sterk genoeg om de Palestijnen en de Arabische wereld een Amerikaans-Israëlisch-Saoedisch plan door het strot te duwen. Jordanië krijgt het nu al economisch sterk te verduren omdat koning Abdullah dat plan onaanvaardbaar vindt. De Saoedi’s en de Verenigde Arabische Emiraten zetten de Palestijnse leider Abbas zwaar onder druk om te buigen.
Trump en Jeruzalem dan? Het is opvallend hoe gematigd onder andere de Saoedische leiders reageerden. De Arabische Liga ontwaakte even en veroordeelde Trumps erkenning als “een illegale beslissing”, een schending van het internationaal recht die de spanningen zal doen oplopen en de regio aan de rand brengt van geweld, chaos en bloedbaden….Maar toen de Libanese minister van Buitenlands Zaken, Gebran Bassil, diplomatieke, politieke, economische en financiële tegenmaatregelen voorstelde, was er geen enthousiasme. Een verbale veroordeling volstond voor de meesten.
Geen enkel land wou zijn relaties met de VS in het gedrang brengen. Zeker de Egyptische president Al Sissi niet, hij heeft de politieke en vooral financiële steun van de VS nodig en houdt zich dan ook op de achtergrond. De Palestijnen van Gaza hebben tot hun scha al ondervonden hoe weinig Al Sissi van hen houdt.
Nieuwe as
Wie zijn de drie grootste vijanden van de VS, vroeg men in 2012 aan generaal James Mattis, nu minister van Defensie. “Iran, Iran, Iran” antwoordde hij. Dat is precies wat ze in Israël en Saoedi-Arabië ook denken. Ben Salman maakt er geen geheim van dat Jeruzalem hem kan gestolen worden, voor hem is Iran de grote vijand die met alle mogelijke middelen moet aangepakt worden. In Riyad en Abu Dhabi zien ze in de Israëlische militaire macht en in de Mossad bondgenoten tegen het “sjiitisch imperialisme”. Israël ziet dat natuurlijk zitten. “We zijn bereid om met de gematigde Arabische landen inlichtingen uit te wisselen tegen het Iraans gevaar”, aldus de opperbevelhebber van het Israëlische lege Gadi Eizenkot.
Die uitwisseling gebeurt in feite al lang. “Onze vruchtbare coördinatie met de Arabische landen is gewoonlijk geheim. Maar ik denk dat onze relaties met hen verder rijpen en vruchten afwerpen” zei de Israëlische premier Benjamin Netanyahu op 23 november. Sinds oktober waren er allerlei signalen dat een “normalisatie” op komst is. Een van de jongste is het bezoek van een delegatie van “het middenveld” van Bahrein aan Israël. Alsof er in Bahrein, vazal van Saoedi-Arabië, een middenveld bestaat. Palestijnse betogers ontzegden de delegatie de toegang tot Gaza.
Normaliseren
Een normalisatie als onderdeel van een “vredesplan” op de rug van de Palestijen: een Palestijnse “staat” bestaande uit de strook Gaza en enkele enclaves op de bezette westelijke Jordaanoever waar nog geen joodse kolonisten zijn. Oost-Jeruzalem is daarin gewoon een onderdeel van Israëls hoofdstad Jeruzalem. En die mini-staat zou bovendien slechts een “beperkte soevereiniteit” hebben – met andere woorden onder toezicht van Israël staan.
Dat lijkt volkomen onaanvaardbaar voor de Palestijnen. De Saoedische koning Salman herhaalde voor alle zekerheid dat standpunt na een gesprek met de Jordaanse koning Abdullah. Maar hoge Jordaanse kringen bevestigden aan Al Jazeera dat Amman onder zware politieke, economische en financiële druk staat om vrede te nemen met het op stapel staande aanbod.
Vriendenpaar
Dat plan is volgens Arabische kringen het werk van een vriendenpaar: prins Mohammed Ben Salman en Jared Kushner, de schoonzoon van Trump die zeer nauwe banden heeft met uiterst-rechts in Israël. Die vriendschap tussen de Saoedi’s en de clan van Trump is wel merkwaardig als men zich herinnert hoe Trump tijdens zijn verkiezingscampagne fel tekeer ging tegen Saoedi-Arabië.
“Ze zijn de grootste geldschieters van terroristen die ons willen vernietigen”, aldus de kandidaat. Maar na zijn aanstelling als president was zijn eerste buitenlands bezoek aan Riyad waar hij en zijn gastheren het roerend eens waren dat Iran hun hoofdvijand is. De Amerikaanse wapenindustrie wreef zich in de handen met alweer nieuwe contracten en uitzicht op nog meer, ook in de Verenigde Arabische Emiraten die zich volop aan het bewapenen zijn.
Woorden
De Palestijnen liggen de Arabische Golfstaten dus niet nauw aan het hart. De Turkse president Erdogan heeft daar snel gebruik van gemaakt. Hij springt nu op het podium als de grote verdediger van de Palestijnse zaak die niet zal wijken voor Amerikaanse druk. Erdogan als de grote roerganger die uitpakt met de beelden van een Palestijns kind dat wordt gefolterd door Israëlische militairen. Het hadden ook beelden kunnen zijn van een Koerdisch kind mishandeld door Turkse militairen.
Hoe dan ook, het is Erdogan die voor de ogen van de wereld harde taal sprak, niet de Arabische staatshoofden die zich gedeisd houden. Naast Erdogan komen ook Iran en zijn bondgenoten in de regio naar voor als de verdedigers van de Palestijnse zaak, al blijft ook dat bij woorden.
Want van reële sancties is geen sprake. Op de Arabische sociale media wordt daar wel massaal op aangedrongen. “Om Jeruzalem te bevrijden, moeten we eerst Riyad bevrijden”, is een wijdverspreide boodschap. Er zijn ook massaal oproepen om de bedevaart naar Mekka te boycotten zolang de Saoedische heersers het voor het zeggen hebben – en er grof geld aan verdienen.
