‘Een nieuw politiek regime’ beloofde de nieuwe Mexicaanse President, Andres Manuel Lopez Obrador (AMLO), precies één jaar geleden. Om meteen met de deur in huis te vallen: daar is voorlopig weinig van te merken.
Het had dan ook iets bizars, die betoging vanochtend in Mexico Stad tégen de President, met slogans alsof Hugo Chavez aan de macht was, alsof Mexico een soort Cuba aan het worden is, alsof AMLO een soort dictator is. De historicus Enrique Krauze noemt hem een ‘tropische messias’ en Mario Vargas Llosa vindt dat hij de ‘perfecte dictatuur’ weer invoert. Blijkbaar doen woorden er niet meer toe vandaag de dag, als de verwijten maar vaak genoeg worden herhaald, hoe van de pot gerukt ook, er zal wel iets blijven hangen, moeten ze denken.
De harde rechterzijde kan het dan ook niet verkroppen dat de macht uiteindelijk, na vele decennia, naar de progressieven is gegaan.
Voortgaand op het aantal betogers – een kleine tienduizend – en de aanwezigen op de grote ‘Zócalo’ – een kwart miljoen! – die wél achter de President staan, moet rechts voorlopig in het zand bijten. De President haalt nog steeds een score van meer dan 70 % in de populariteitspolls!
AMLO beloofde vorig jaar een ‘Vierde Grote Verandering’, na de overwinning in 1848 op de Europese imperialisten, na de Revolutie van 1910 en na de nationalisatie van de aardolie in 1938. Er volgden een honderdtal concrete beloften waarvan er volgens de President al 89 werden nagekomen. Eregast gisteren was de ex-President van Uruguay, Pepe Mujíca. En in zijn toespraak verwees AMLO naar Evo Morales die asiel kreeg in Mexico na de staatsgreep in Bolivia.
Veiligheid
Probleem nummer één in Mexico is de veiligheid. Vooruitgang is er zeker niet geboekt met meer dan dertigduizend moorden het afgelopen jaar. De wet op de interne veiligheid die de vorige regering er doordrukte werd ongrondwettelijk verklaard en AMLO kreeg de kans opnieuw te beginnen. Hij richtte een ‘Nationale G arde’ op die wel onder militair bevel staat. En dat lost voorlopig niets op. Meer en meer wordt daarom gepleit om het over een andere boeg te gooien, maar welke? En hoe?
President Trump maakt het Mexico niet makkelijk. Afgelopen maand werden drie vrouwen en zes jonge kinderen brutaal vermoord in hun auto’s op weg naar de stad. Het waren leden van een mormoonse gemeenschap met een dubbele nationaliteit, in het Noorden van Mexico. Een bizar gegeven omdat niemand echt een argument voor deze wrede aanslag kan vinden. De familie LeBaron vroeg meteen hulp aan President Trump, en die verklaarde deze week dat de drugskartels als ‘terroristen’ moesten beschouwd worden. Dat zou betekenen dat de V.S. militair kunnen interveniëren in het land, wat uiteraard op grote verontwaardiging werd onthaald. De drugs uit Mexico doden elk jaar meer dan honderdduizend Amerikanen, zo stelt met in de V.S. Stop dan met wapens te leveren aan de drugskartels, antwoorden de Mexicanen. Het is een erg gevaarlijk machtsspel. Feit is dat Trump Mexico wil inschakelen in zijn veiligheidsplan voor de V.S.
Een paar weken eerder was er een ander erg gevaarlijk incident. De Nationale Garde arresteert in Culiacán de zoon van ‘El Chapo’, Ovidio Guzman Lopez. Dat was nauwelijks gebeurd of de hel brak los in de stad met zwaar wapengeweld. Om zwaar bloedvergieten te vermijden, werd de man gauw gauw weer vrijgelaten en de militairen trokken zich terug. Een vernederende afgang, dat wel. Waarop een hoge Generaal, Gaytan Ochoa, verklaarde dat Mexico er zich zeer slecht bij voelde en de militairen zich beledigd voelden. Hij had het bovendien over een sterk gepolariseerde maatschappij die door links werd gedomineerd en trok AMLO’s strategie in twijfel. Meer was niet nodig om geruchten over een nakende staatsgreep te verspreiden. AMLO kon de hete lucht wegblazen en bij de herdenking van de Mexicaanse Revolutie, vorige week, kreeg hij de uitdrukkelijke steun en nog een eed van trouw van de legertop. Incident voorbij, maar daarom de polarisering nog niet. De les die uit dit voorval moet getrokken worden, voor wie het nog niet wist, is dat de drugskartels over betere en zwaardere wapens beschikken dan het leger.
En dan is er nog het dossier van de migratie. De Mexicaanse regering heeft niet toegegeven aan Trump om zich als ‘veilig derde land’ te laten bestempelen, maar in de praktijk komt het er wel op neer. Tienduizenden migranten die in de V.S. een statuut aanvragen worden prompt weer over de grens gezet in Noord-Mexico, in afwachting van de behandeling van hun dossier. Het is een zwaar probleem dat momenteel minder media-aandacht krijgt, maar zeer zwaar op de maatschappelijke verhoudingen blijft doorwegen.
Charisma
Economisch gaat het niet al te best in Mexico. Groei is er dit jaar niet geweest en het IMF verwacht nauwelijks 1,3 % volgend jaar. CEPAL, de VN-Commissie voor Latijns-Amerika, verklaarde dat Mexico één van de meest ongelijke landen van het continent is. Toch geniet Trump nog steeds het vertrouwen van een groot deel van de economische klasse, met Carlos Slim, de allerrijkste, op kop.
Voor enkele controversiële infrastructuurprojecten organiseerde AMLO telkens een volksraadpleging. Op die manier werd de bouw van een grote nieuwe luchthaven stopgezet en wordt gewerkt aan een kleinere, derde luchthaven naast de twee andere.
Dit week-end wordt de bevolking in Yucatan gevraagd of ze de ‘Maya-trein’ willen of niet, een toeristisch project dat de grote trekpleisters van het schiereiland dichter bij elkaar moet brengen. Het ziet er naar uit dat dit wordt goedgekeurd.
AMLO’s populariteit kan deels verklaard worden door de sociale maatregelen die hij nam: een pensioentje voor alle mensen van meer dan 68, een uitkering voor gehandicapte kinderen, hogere minimumlonen. Zijn belangrijkste strijdpunt tot hiertoe is de corruptie. Hij probeert daarom alle sociale steun rechtstreeks tot bij de mensen te krijgen en alle tussenpersonen en -instellingen uit te schakelen. Dat levert hem wel wat vijanden op, samen met een etiket van ‘populisme’, maar het klopt dat in het verleden erg veel geld bij die tussenschakels bleef hangen.
Zelf is hij boven alle verdenking verheven. Hij verlaagde vorig jaar zijn loon en verbood hoge ambtenaren meer dan hemzelf te verdienen (zo’n 5.000 euro per maand). Alweer, niet erg populair bij die ambtenaren, maar wel bij de gewone mensen.
AMLO heeft charisma op overschot, hij blijft het contact met gewone mensen zeer intensief onderhouden en wil vooral dat ze de regering zien als ‘hun’ regering. Dat is voorlopig het geheim tot zijn succes. Zijn moreel gezag blijft groot. Hij heeft de afgelopen tien jaar ook zeer intensief campagne gevoerd, tot in alle kleinste dorpen, en blijft die contacten onderhouden.
Men zegt dat hij vooral handelt op basis van zijn politiek instinct, en dat levert hem dan het verwijt van autoritarisme op. Hij luistert niet zo veel naar zijn directe medewerkers. Hij houdt van polemiek. Hij organiseert elke ochtend om zeven uur een persconferentie zodat weinig nieuws verborgen kan blijven.
Morele economie en machtsverhoudingen
AMLO mikt op een ‘morele economie’ en hoopt met kleinschalige en eerlijke initiatieven het hele land aan het werk te krijgen en welvaart te creëren. Daarnaast wil hij nog steeds een paar grote infrastructuurprojecten, zoals een olieraffinaderij en in het Nauw van Tehuantepec.
Hij is een sluw politicus die wel graag discussieert maar ook weet hoe de machtsverhoudingen liggen, wat kan en wat niet kan. Met Trump zoekt hij absoluut geen conflict, hoewel daar redenen genoeg voor zouden zijn. Met het leger gaat hij uiterst omzichtig om.
Misschien slaagt hij erin om ondanks die vele hinderpalen toch meer welvaart voor het land te creëren. En dan moeten we hopen dat er niet gebeurt wat in Bolivië is gebeurd. Extreem-rechts ligt op de loer, de haat en het misprijzen zijn groot, zoveel is zeker, en één misstap is genoeg. Mexico heeft nog grote olievoorraden en de strijd daar rond is voorlopig wat geluwd. Maar het kan verkeren.
