Anderhalf jaar geleden sloegen in Italië gewezen communisten en vroegere christen-democraten de handen in elkaar: ze smolten samen in een nieuwe partij, de ‘Partito Democratico’, PD. Deze PD zou Italië een “moderne linkse partij” geven, althans toch centrumlinks. Enkele verkiezingen later is de droom een nachtmerrie geworden. Een voorspelbare nachtmerrie, want de PD werd, naar het zeggen van een van haar kopstukken “de partij die niet is”.
De verkiezingen voor het regionaal parlement van Sardinië draaiden uit op een verpletterende nederlaag voor de PD. Haar kandidaat Renato Soru verloor half februari zijn post als regionaal president, de PD ging in vergelijking met het jaar ervoor van 36 naar 24 %. Daar zowel de rechtse regering als de PD die verkiezingen als een test beschouwden, kwam de klap bij de PD hard aan. Walter Veltroni, ooit leider van de Communistische Jeugd en ex-burgemeester van Rome, nam ontslag als partijleider.
Gezichtsloos
Trap het allemaal af”, “Nomenklatura, verdwijn” en dergelijke meer was de toon van tienduizenden mails die de partij en kranten ontvingen. “Met deze groep leiders zullen we nooit winnen” citeerden velen de vroegere woorden van acteur Nanni Moretti aan het adres van de leiders van centrumlinks. “We hebben vooral een leiding nodig die een harde oppositie kan voeren”, klinkt het eensluidend. Want dat kon de PD totnogtoe niet.
Waarom zou ik voor de PD stemmen? Ik ben links en heb geen zin om voor lieden te kiezen die slaafs het Vaticaan volgen”, zegt een Romeinse vriendin. Zij verwijst daarmee naar de zogenaamde “Teodem”, christen-democratische politici die links hebben gegijzeld tijdens de regeerperiode van Romano Prodi II (2006-2008). Van senator Binetti wordt gezegd dat ze eerst naar radio V Vaticaan luistert vooraleer in de Senaat iets te stemmen. De Teodem blokkeerden met steun van het Vaticaan een voorstel om een ‘Pacs’ (samenlevingscontract) in te voeren, om wetenschappelijk onderzoek naar stamcellen en dgl. mogelijk te maken, om tot een wettelijke regeling voor euthanasie te komen. De hele heisa rond het stopzetten van kunstmatige voeding na 17 jaar onomkeerbare coma bij een jonge vrouw, is daar nu een gevolg van.
Het is slechts een van de vele contradicties binnen een partij-die-er-geen-is. De PD herbergt een deel van de oude nomenklatura van de christen-democratische DC, de opportunisten rond Francesco Rutelli, ooit “groene” burgemeester van Rome die voor de Giubileo (jubileumjaar) van 2000 ineens het Vaticaan ging opvrijen, de groep rond Massimo D’Alema, ooit premier en leider van de DS (Democraten van Links) die een rechtse koers poneert, een kleine linkervleugel enz. Allemaal groepen die elkaar niét vinden rond een programma en die vooral allemaal gedomineerd worden door zeer ambitieuze personen die tegen elkaar intrigeren.
Amerikaans voorbeeld
Veltroni kwam al vijftien jaar geleden in Brussel vertellen dat zijn grote model voor Italië de Amerikaanse Democratische Partij was. Dat is altijd zo gebleven, het was zijn droom om tot een gelijkaardige partij te komen, wat voor iemand met een marxistische vorming toch wel eigenaardig is: elke klassenanalyse wijst toch uit dat de Amerikaanse Democraten zeer grote verdedigers zijn van het Amerikaans kapitalisme én imperialisme – de meeste oorlogen zijn hun werk.
Hoe gezichtsloos (en beginselloos) de PD wel is, moge ook blijken in de aanloop tot de Europese verkiezingen. Een deel van de kandidaten zal bij verkiezing in de socialistische fractie gaan zitten, een ander deel zowaar bij de liberalen. De PD is dus zelfs geen sociaal-democratische partij.
De PD is ook hopeloos verdeeld over de manier waarop oppositie moet worden gevoerd tegen de rechtse regering van Silvio Berlusconi. In de beginweken stuurde Veltroni aan op een “opbouwende dialoog” met Berlusconi. Maar zoals D’Alema al eerder had ondervonden toen hij als premier een groot akkoord wou met oppositieleider Berlusconi, deze laatste gebruikt dat handig om de tegenstander te verzwakken. Veltroni sloeg af en toe wel een iets sterkere toon aan, maar bleef doorgaans erg mild voor Berlusconi.
Die houding stak af tegenover de harde oppositie van gewezen magistraat Antonio Di Pietro, 15 jaar geelden de held van de operatie ‘Schone handen’. Met zijn Italia dei valori, overigens allesbehalve links, voert hij wel hardnekkig campagne tegen het beleid van willekeur en straffeloosheid van Berlusconi. Het legt hem electoraal geen windeieren.
Nederlagen
Veltroni kon na anderhalf jaar bestaan alleen maar slechte resultaten voorleggen. Voor de parlementsverkiezingen van vorig jaar blies hij de samenwerking op met alle partijen links van de PD. Rifondazione Comunista, de PdcI (Italiaanse communisten), de Groenen en Democratisch Links (kleine afsplitsing van de DS die niet meeging in de PD) vormden een alliantie, maar haalden slechts 3% en zaten daarmee onder de kiesdrempel. De PD bleef ver onder de verwachtingen en verloor sindsdien verkiezing na verkiezing: ze verloor Rome, vroeger bestuurd door Rutelli en Veltroni, ze verloor grandioos op Sicilië, in de Abruzzen en nu op Sardinië. Volgens de peilingen zal ze slaag krijgen bij de Europese verkiezingen en dreigt ze deze lente talrijke steden te verliezen.
Welke les trekken de leiders van de PD daaruit? Sommige vinden dat er nog teveel linkse restanten aan de partij kleven, dat de PD nauwer moet samenwerken met de christen-democratische UDC – die dan wel in regionale verkiezingen samen lijsten indient met de ‘Pdl’ (Popolo delle Libertà) van Berlusconi.
Zeer veel linkse Italianen raken totaal ontmoedigd. Rifondazione en de andere linkse groepen hebben een groot deel van hun krediet verspeeld met hun deelname aan de regering Prodi waarin ze geen enkel verschil maakten. Links lijkt er alleen de woestijn te zijn.
Hoe is het mogelijk
Alexander Stille, de Amerikaanse auteur van een boek over Berlusconi (Silvio Berlusconi. De inname van Rome, Atlas) meldde na het ontslag van Veltroni verbaasde reacties uit de VS te krijgen. De dag dat Veltroni aftrad, werd de Britse advocaat David Mills in Milaan tot 4,5 jaar gevangenisstraf veroordeeld in een fraudezaak. Er was een medebeklaagde, Silvio Berlusconi. Maar die had vorig jaar een wet doen goedkeuren waarbij enkele hoge ambtsdragers, onder wie de premier, tijdens de uitoefening van hun ambt niet kunnen vervolgd worden. Berlusconi ging dus vrijuit wegens “onschendbaarheid”.
Wat voor een land is dat, waar de premier schuldig wordt bevonden maar het de oppositieleider is die moet aftreden, vroegen Amerikaanse collega’s aan Stille. Het antwoord ligt voor een groot deel bij die oppositie, die er geen is.
Nochtans ligt het kruit om Berlusconi te bekampen, voor het rapen. Er zijn de talrijke processen wegens corruptie en de op zijn maat gesneden wetgeving om te ontsnappen. Er is de ongelooflijke belangenvermenging; alleen al het feit dat de grootste mediamagnaat ook de openbare zenders volledig controleert… Er is vooral het trampzalig economisch beleid, waardoor Italië er wel erg slecht voorstaat. De openbare schuld gaat weer naar de 110 procent van het bnp, de werkloosheid neemt snel toe, vooral onder de jongeren die met allerlei “flexibele” contracten zitten (tijdelijke, interim),.
Maar voor Berlusconi is er nauwelijks een vuiltje aan de lucht. In de meeste media is de crisis geen hoofdonderwerp. De meeste sectoren zijn in recessie. Er komt alleen goed nieuws van enkele bedrijven uit de luxesector: Ferrari doet het goed, ook Modelart – productie van luxejachten – mag niet klagen. Berlusconi heeft ervoor gezorgd dat zijn vrienden niet te lijden hebben onder de crisis.
(Uitpers, nr. 107, 10de jg., maart 2009)
