Benjamin Netanyahu is op de valreep, zes weken na de verkiezingen, in geslaagd om een nieuwe regering te vormen. Zijn land zal in de komende periode bestuurd worden door maar liefst 30 ministers en 7 adjunct-ministers. De coalitie heeft de controle over 69 van de 120 zetels in de Knesset, het Israëlische parlement: 27 van Likoed, 15 van Yisrael Beiteinu, 13 van de Arbeiderspartij, 11 van Shas en 3 van het Joodse Huis.
Het had heel wat voeten in de aarde om ze te vormen. Een opportunistisch ingestelde Netanyahu heeft er alles aan gedaan om te vermijden dat zijn formatie een louter extreemrechts etiket zou krijgen opgekleefd en probeerde daarom lange tijd Kadima aan boord te hijsen. Tzipi Livni, de leidster van Kadima eiste evenwel zelf het premierschap op en wilde bovendien dat Netanyahu zich inschreef voor een tweestatenoplossing met de Palestijnen, wat deze weigerde. De politiek getalenteerde Netanyahu toverde dan de ‘verrassing’ uit de mouw door de Arbeiderspartij aan boord te hijsen.
De meeste media zagen de toetreding van de Arbeiderspartij, die voor de tweede maal op rij de grote verliezer was van de verkiezingen, als de grote verrassing. Maar de Arbeiderspartij kon het al goed vinden in de vorige regering met het rechtse Kadima, een partij die na een intern meningsverschil over de ontmanteling van de nederzettingen in Gaza, door Ariel Sharon was afgesplitst van Likoed. Deze liet zich in zijn militaire en politieke loopbaan kenmerken door zijn harde aanpak van de Palestijnen en smoorde de tweede intifada in bloed. Ehud Barak liet zich als minister van Defensie tijdens de oorlog in Gaza – Operation Cast Lead – kennen als minstens even meedogenloos als Sharon. Beiden hebben voorts hun lange militaire carrière gemeen. Ook op economisch vlak heeft Barak zijn partij een rechtsere koers laten varen. De kloof met het zeer rechtse Likoed is dan ook minder groot dan dat je ideologisch van een arbeiderspartij zou mogen verwachten.
Achilleshiel
Barak eiste voor zichzelf opnieuw het ministerie van Defensie op. Uiteindelijk kreeg zijn partij met amper 13 zetels in de Knesset, vijf ministerposten. Dat lijkt heel wat, maar op een totaal van 30 is de kans uitermate klein dat de partij veel gewicht in de weegschaal kan leggen. Barak had alle moeite om de partijleden te overtuigen om na de forse verkiezingsnederlaag ook nog eens in een zeer rechtse regering te stappen. De intrede van de Arbeiderspartij ging dan ook niet zonder slag of stoot. Op een congres was een grote minderheid (507 leden) tegen (met 680 voor). De Arbeiderspartij is daarmee meteen de eerste zwakke schakel van de regering Netanyahu. Deze zal meteen economische en politieke resultaten moeten neerleggen. Zoniet dreigt de onvrede binnen Baraks partij te groeien en is de kans groot dat ze voortijdig uit de coalitie stapt. Dat is trouwens ook het geval voor de rangen van Likoed waar een deel van de partijtop ontevreden is over de gulle hand waarmee Netanyahu belangrijke ministerposten verdeelde onder de andere partijen (Buitenlandse Zaken, Defensie, Binnenlandse Zaken, Handel en Industrie, Publieke Veiligheid,…). Zijn grote rivaal en voormalig uitdager Silvan Shalom uitte publiekelijk zijn ongenoegen over het weggeven van Buitenlandse Zaken, een post die hij zelf ambieerde. Netanyahu kan de rangen vooralsnog gesloten houden door Shalom op te nemen als vice-minister in het ‘keuken’kabinet (een selecte bijeenkomst van enkele topministers)
Op de extreemrechtse flank is er Avigdor Lieberman van Yisrael Beiteinu die de belangrijke sleutelpost van Buitenlandse Zaken heeft binnengerijfd en eveneens vijf ministerposten bezet. In de vorige regering Olmert zat deze virulent anti-Arabische partij ook al in de coalitie naast de Arbeiderspartij, wat er op wijst dat deze laatste geen grote problemen maakt van extreemrechts. Lieberman vormt de tweede achilleshiel van de nieuwe regering. In de vorige coalitie stapte Lieberman immers op uit onvrede over de Israëlische ‘toegevingen’ op de Conferentie van Annapolis (november 2007). De Amerikaanse en Europese druk om werk te maken van een tweestatenoplossing zullen Netanyahu in een lastig parket brengen. Zelf lijkt hij als opportunistisch machtspoliticus niet al te strikt te willen vasthouden aan zijn verkiezingsslogan van een ‘economische vrede’. Lieberman lost voorlopig wel de sceptische verwachtingen in door tijdens de overdrachtceremonie op het ministerie van Buitenlandse Zaken te verklaren dat zijn land zich niet gebonden acht door Annapolis waarin sprake is van een Palestijnse staat. “Deze conferentie heeft geen waarde” aldus Lieberman en: “de regering heeft Annapolis nooit geratificeerd, net zo min als het parlement”.(1)
Relaties met de VS
Een derde tere plek binnen de nieuwe regering zijn de relaties met Washington. Niet dat president Obama zich al heeft laten opmerken als een fel criticus van Israël. In de VS heerst er in de mainstream politiek (Republikeinen en Democraten) een algemene consensus over de politiek ten aanzien van Israël en wil niemand de geprivilegieerde relaties op de helling zetten. Maar dat neemt niet weg dat Obama toch andere accenten legt. Zo reageerde het Witte Huis ontstemd toen Netanyahu voorwaarden koppelde aan onderhandelingen met de Palestijnen in de vorm van een erkenning van Israël als joodse staat. George Mitchell, Obama’s afgezant voor het Midden-Oosten, verzekerde dat de tweestatenoplossing de hoeksteen is van het Amerikaanse beleid en dat de oprichting van een Palestijnse staat de Amerikaanse belangen dient. Met Lieberman als minister van Buitenlandse Zaken ziet het er niet naar uit de dat relaties tussen Israël en Washington gesmeerd zullen lopen.
Dat is ook het geval voor de Europese Unie. Na inzage in een intern document van Buitenlandse Zaken, concludeerde de Israëlische krant Haaretz dat de relaties met de Europese Unie ‘beschadigd’ zijn.(2) Uit het document zou blijken dat vier Europese landen een bevriezing voorstaan van de opwaardering van de relaties met Israël als de Israëlische regering zich niet achter een tweestatenoplossing schaart. Tot zo’n opwaardering werd vorig jaar beslist. Dat zou inhouden dat er meerdere keren per jaar bijeenkomsten worden gehouden op het niveau van regeringsleiders of ministers van Buitenlandse Zaken en dat Israël meer nog dan nu al het geval is kan participeren in programma’s en agentschappen van de Europese Unie. Om deze opwaardering te laten doorgaan is er Europese unanimiteit vereist. In Europa zijn verschillende regeringen niet al te gelukkig met de tandem Netanyahu-Lieberman. In een onderhoud met de Tsjechische premier Mirek Topolanek gooide Netanyahu olie op het vuur door de Palestijnse gebieden nog maar eens als ‘betwiste gebieden’ te bestempelen in plaats van het internationaal rechterlijk erkende ‘bezette gebieden’.(3) Hij zei ook dat hij geen problemen zag in de bouw van nieuwe Israëlische constructies op de Westelijke Jordaanoever.
Publieke opinie
De laatste bedreiging voor Netanyahu komt van zijn eigen publieke opinie. Uit een peiling van de Israëlische krant Haaretz die meteen na de vorming van de regering werd gehouden, blijkt weinig enthousiasme voor de nieuwe regering.(4) Maar liefst 54 procent van de bevolking zegt ontevreden te zijn. Minder dan een derde zegt wel tevreden te zijn met de regering Netanyahu. Een editoriaal in dezelfde krant haalde hard uit naar deze 32ste regering “met een totaal gebrek aan visie, moed en praktisch oordeel” en bovendien “gemaakt was om te falen”. Volgens de krant vormt niet het lot de bestaansreden van Israël, maar “het verlangen naar macht van een handvol politici”. Het resultaat is “een minister van Financiën met geen enkele bekwaamheid in economie, een minister van Buitenlandse Zaken die in het buitenland gemeden wordt, een defensieminister die al eens gefaald heeft voor de job, een minister van onderwijs zonder enige ervaring in onderwijs en een gezondheidsministerie zonder een minister en een lange lijst van belachelijke en nutteloze ministeries”, aldus nog het harde oordeel van Haaretz.
(Uitpers, nr. 109, 10de jg., mei 2009)
Noten:
(1) Gad, Emad. ‘Collision course’ in : Al Ahram, 2-8 april 2009
(2) Eldar, Akiva. ‘Netanyahu’s Mideast Policy damaging EU ties’ in : Haaretz, 23 april 2009
(4) Verter, Yossi. ‘Haaretz Poll : 54 % of public dissatisfied with new government’ in : Haaretz, 1 april 2009
