Brazilië staat op een existentieel kruispunt. Pas nu begint men te beseffen hoe moeilijk het is. In dit land heeft de coronacrisis een van de ergste humanitaire crises ter wereld veroorzaakt. Met slechts 2,8 procent van de wereldbevolking, telt Brazilië 13,9 procent van alle COVID-doden.
Op korte tijd heeft dit land twee grote aanvallen op de democratie en de rechtsstaat gekend: een legale politieke coup tegen President Dilma Rousseff in 2016, en groteske juridisch-politieke machinaties waardoor President Lula da Silva, de populairste President ooit in de Braziliaanse geschiedenis, zonder enig bewijs werd veroordeeld.
Dit land wordt nu bestuurd door Jair Bolsonaro, verkozen nadat zijn rivaal illegaal werd geneutraliseerd en ‘fake news’ hem massaal ter hulp snelde. Dit land wordt bestuurd door een President die duidelijk onbekwaam is en bovendien ook pro-fascistisch is (hij is een verdediger van de militaire dictatuur die het land van 1964 tot 1985 onder de duim hield en haar tegenstanders martelde). Hij is actief medeplichtig aan de genocide die nu bezig is tegen de inheemse volken en tegen het Braziliaanse volk in het algemeen. Het is de enige wereldleider die consequent de ernst van de pandemie ontkent en weigert een nationale rouw uit te roepen voor de duizenden gevallen slachtoffers. Het is een leider die blijft volhouden dat chloriquine een afdoend geneesmiddel is, hoewel daar geen enkel wetenschappelijk bewijs voor is. Het geneesmiddel wordt wel geproduceerd door een aanhanger van de President en de regering heeft onlangs een voorraad gekocht die voldoende moet zijn voor 18 jaar. De prijs lag wel zes keer hoger dan de prijs voor ditzelfde product één jaar geleden.
Brazilië is ook een land waar de mainstream media de regels van de democratische co-existentie al jarenlang miskennen. In dit land zijn de V.S. in het gerechtelijk apparaat kunnen infiltreren zodat het Braziliaanse buitenlandse beleid is afgestemd op de Noord-Amerikaanse belangen. Hierdoor wordt het economisch weefsel vernietigd in regio’s waar de Braziliaanse bedrijven moeten concurreren met V.S.-ondernemingen (bouw, luchtvaart, fossiele brandstoffen).
Tenslotte is dit ook een land waar ondanks dit alles de populariteit van de President na een sterke daling bij het begin van de pandemie nu weer aan het stijgen is. Zo komt hij in aanmerking voor een herverkiezing in 2022.
Is er dan geen uitweg?
De enige uitweg voor Brazilië is dat deze helse nachtmerrie tot een democratisch einde komt, ten laatste in 2022.
Er zal tegen dan erg veel onherstelbare schade zijn aangericht. Maar de Brazilianen moeten de indruk krijgen dat ze politiek en psychologisch uit een nachtmerrie ontwaken, dat ze ondanks de vele doden nog in leven zijn, dat er een nieuwe dag begint en dat een nieuw begin ook mogelijk is.
Wat zijn de voorwaarden?
Ten eerste moet er een ernstig onderzoek komen naar de President en zijn clan. Als dat gebeurt, op basis van de feiten die aan het licht komen, moet er voldoende bewijs zijn om hem te beschuldigen en naar de gevangenis te sturen. Er zijn al een aantal klachten ingediend, met name bij het Internationaal Strafhof in Den Haag, wegens de manier waarop het land tijdens deze coronacrisis wordt geleid. Wegens de ernst van deze feiten wat de inheemse volken betreft, is er ook een klacht voor volkenmoord.
Ten tweede, de belangrijkste verantwoordelijken voor de ernstige aantasting van de democratie – de rechters en de openbare aanklagers van Curitiba – die zich schuldig hebben gemaakt aan ernstige schendingen van de rechtsregels, moeten uit hun ambt ontheven worden maar eveneens voor de rechtbank worden gedaagd, met inachtneming van de rechtsregels die voor hun slachtoffers niet eens gerespecteerd werden. Sergio Moro, de V.S.-kandidaat voor de Presidentsverkiezingen van 2022, moet permanent uit het politieke leven verdwijnen. Hoe is het mogelijk dat zo’n middelmatige federale rechter in eerste instantie zich nationale rechtsspraak kan toe-eigenen en zichzelf arrogant de macht kon verlenen om de basisregels van het recht met voeten te treden? Er is geen enkele reden om enig medelijden te hebben met de man. De V.S. zullen er wel iets op vinden om hem te bedanken voor bewezen diensten, dit is, met een of andere internationale benoeming.
Ten derde, met het oog op de duivels juridisch-politieke valstrik die voor hem was opgezet en waarvan de groteske details nu boven water komen, moet President Lula da Silva zijn politieke rechten terug krijgen.
Ten vierde moet de linkerzijde beseffen dat de politieke situatie uitzonderlijk is en er daarom uitzonderlijke acties nodig zijn. Nu gaan discussiëren of de PSB (Braziliaanse socialistische partij) of de PDT (Democratische Arbeidspartij) wel echt links zijn, of weigeren om samen te werken met andere democratische krachten voor de komende verkiezingen, is politieke zelfmoord. Daarvoor zou het land hen in de komende jaren zeker een prijs laten betalen.
Ten vijfde moeten de sociale bewegingen en het hele middenveld uit hun zachte slaap worden gewekt waarin zij comfortabel zijn ingedommeld tijdens de jaren van Lula da Silva. Het land van het Wereld Sociaal Forum is momenteel een blamage voor alle democraten en activisten in de hele wereld die in de jaren 2000 in Brazilië toonbeeld zagen voor vreedzame en sterke sociale mobilisaties, met als motto dat ‘een andere wereld mogelijk is’.
Verantwoordelijkheid
Dit zijn de belangrijkste eerste voorwaarden. De eerste drie zijn in handen van het Braziliaanse gerecht. Er zijn aanwijzingen dat de hogere instanties tot het besluit zijn gekomen dat de toekomst van de democratie in hun handen ligt. Er zijn in het verleden erg veel fouten gemaakt en ze zijn in zekere zin ook medeplichtig aan de grove schendingen van de rechtsregels die de bestaansreden zelf van elke democratie vormen. Er zijn inderdaad tekenen die erop wijzen dat zij de eersten zullen zijn om uit de Bolsonaro nachtmerrie te ontwaken, en er is geen reden om er aan te twijfelen dat ze dan hun historische plicht zullen doen. Ze zullen ondertussen ook beseffen dat indien de straffeloosheid aanhoudt, ze zelf de volgende slachtoffers zullen zijn. Ze kunnen zich niet laten intimideren door de extreem sectaire groupuscules of door Bolsonaro’s haatbureau. Er zijn goede voorbeelden te vinden op het continent van hoe de rechtbanken op historisch belangrijke momenten hun verantwoordelijkheid hebben opgenomen.
Had iemand zich kunnen indenken dat een van de machtigste politici van Colombia, Alvaro Uribe, huidig senator en ex-President, die zich schuldig heeft gemaakt aan misdaden waarvoor hij nooit werd bestraft en die een vredesakkoord met de guerrilleros heeft gedwarsboomd, nu met huisarrest zit? Het Hooggerechtshof besloot unaniem dat hij de rechtsregels niet langer mocht blokkeren.
Er is dus hoop.
(Vertaling: Francine Mestrum)