"Irak is met opzet vernietigd"

Naar aanleiding van de Iraakse nationale verkiezingen van maart en de aangekondigde terugtrekking van de Amerikaanse troepen, blikken we met een van de drijvende krachten van het Brussells Tribunal terug op de turbulente geschiedenis van het land de jongste decennia.

Dirk Adriaensens geraakte bij Irak betrokken nadat in augustus 1990 een embargo tegen het land werd afgekondigd.

Dat was de aanleiding voor de oprichting van ‘SOS Irak’ waarvan hij de coördinator zou worden. Er trokken toen verschillende betogingen door Brussel, die tegen de nakende oorlog waren gericht, maar waarbij het gros van de manifestanten het embargo steunde. In 1992 trok hij voor een eerste keer naar Irak op uitnodiging van de Iraakse Vrouwenfederatie. In 1994 schreven ze met een aantal prominente namen, onder wie Raymond van het Groenewoud, hun ervaringen neer in een boek, ‘Rendez-vous in Bagdad’. Hij keerde daarna nog vele keren terug naar Irak. Kort na de Amerikaans-Britse invasie ontmoette hij professor Lieven De Cauter, die toen steun zocht voor de oprichting van het ‘BRussells Tribunal’, dat in 2004 een reeks van hoorzittingen zou organiseren over de oorlogspolitiek van de neoconservatieven in Washington, verenigd in het Project voor een Nieuwe Amerikaanse Eeuw (PNAC). Nadien liet het BRussell Tribunal van zich horen met een opmerkelijke internationale campagne tegen de golf van moorden en verdwijningen van honderden Iraakse academici. Dirk Adriaensens schreef daarover twee bijdragen in een boek met de titel ‘Cultural Cleansing in Iraq’ (PlutoPress, 2009).

A. Klopt (zucht), dat had nooit mogen gebeuren. We werden toen gezien als verdedigers van Saddam Hoessein. Het enige wat we wilden doen, was genuanceerd kijken naar de toestand in Irak. Een jaar na de Golfoorlog van 1991 was er amper te merken dat er een oorlog door het land was geraasd. Dat was onwaarschijnlijk,… elektriciteit, olievoorziening,… in zes maand werkte alles weer. Toen was Saddam in grote delen van het land daarom zeer populair, wat voor 1990 helemaal niet het geval was. En natuurlijk waren er heel wat dissidente en kritische stemmen. Terecht ook, Saddam was geen engeltje, dat hoef ik je niet te vertellen. Maar onder de bevolking in de Arabische wereld telde Saddam veel aanhangers omdat hij de enige was die niet wilde plooien voor de Amerikanen. Bij de grootste fans van Saddam Hoessein waren vrouwen, omdat hij ze rechten heeft gegeven. Hij vaardigde wetten uit die het mogelijk maakten dat ze konden studeren, zelfs als de man dat niet wilde. Maar hij is natuurlijk ook met de zeer grove borstel door de critici gegaan.

Abdul Ilah Al Bayati, een Iraakse intellectueel die nu actief is in het BRussells Tribunal, vluchtte in 1971 al het land uit en is sindsdien een banneling. Hij wilde als nationalist een front met de communisten. Daarvoor is hij verschillende keren de gevangenis ingevlogen. Toch kan zelfs hij genuanceerd praten over het Saddam-regime. Hier is dat niet mogelijk. De hele focus op Saddam Hoessein vertroebelde wel de discussie over Irak zelf. Tony Blair gebruikte de figuur van Saddam om in coalitie met de VS, Irak binnen te vallen, hoewel er duidelijk andere motieven speelden. Toen Lieven De Cauter met zijn idee kwam om een Irak-tribunaal op te richten, was dat voor het debat in België een fantastische zaak. Hij is er met zijn initiatief in geslaagd om de verdeeldheid binnen de vredesbeweging weg te werken. Alle ogen waren terug op de oorlogspolitiek tegen Irak gericht, in plaats van op elkaar. Met het tribunaal bouwden we een enorm internationaal netwerk van intellectuelen uit, onder wie veel Irakezen. Toen we campagne voerden rond de moordpartijen en verdwijningen van academici werd dat een overrompelend succes.

Irak was een moderne staat met hoogopgeleide mensen die trots zijn op hun geschiedenis en die zelf de controle wilden behouden over de olie en andere grondstoffen. Elk land dat zo’n politiek voert wordt gemakkelijk een mikpunt van grootmachten zoals de VS. Als je een land wil overheersen, zorg dan dat het geheugen en de intellectuele capaciteit uitgewist wordt. D.w.z. dood of drijf de middenklasse in ballingschap, plunder of vernietig culturele en onderwijsinstellingen, ontmantel de economie en ontbind het politieapparaat. Dat is exact wat de Amerikaan Paul Bremer III, als hoofd van de Voorlopige Autoriteit onder de Coalitie (Coalition Provisional Authority) in het eerste jaar van de bezetting, heeft gedaan. Bremer werkte volgens een voorbereid plan dat de hele economische en politieke infrastructuur van Irak moest ontmantelen. Zijn ‘orders’ zouden een nationalistische, staatsgecentreerde economie omvormen tot een extreem neoliberaal marktmodel met grootschalige privatiseringen, waarbij de Iraakse economie opengesteld werd voor buitenlands, vooral Amerikaans kapitaal. Wat ze niet verwacht hadden, was dat het verzet zich al zo vlug en fel zou tonen. Eind 2003, toen de budgetten moesten gestemd worden voor de oorlog in Afghanistan en Irak, zat daar 3 miljard dollar bij voor de oprichting van milities en het uitvoeren van ‘covert operations’ (geheime operaties door veiligheidsdiensten, nvdr). Vlak daarna begonnen de slachtpartijen, waarbij telkens de namen vielen van de gevreesde Badr, Wolf, Scorpion en andere brigades. Deze zijn opgericht of bewapend door de CIA en figuren die ervaring hadden opgedaan in landen als El Salvador of Colombia. Ik denk aan James Steele (topadviseur van de gevreesde Iraakse Speciale Politie Commando’s, en voordien actief bij de ‘Special Forces’ in El Salvador tijdens de burgeroorlog nvdr), Steven Casteel (topadviseur op het Iraakse ministerie van Binnenlandse Zaken dat beschuldigd werd een draaischijf te zijn voor doodseskaders, nvdr) of John Negroponte (ambassadeur van Irak in 2004 en 2005, die voordien als ambassadeur in Honduras actief betrokken was bij de organisatie van de Contra’s tegen het Sandinistische regime in Nicaragua, nvdr). Met die 3 miljard dollar zijn ze begonnen met doelgerichte moordpartijen, vooral op mensen uit de intellectuele middenklasse. Als je die uitschakelt zijn de ‘brains’ weg. En wat komt er in de plaats? Amerikaanse aannemers en experts. Zo bleven er maar weinig ingenieurs over om te werken in de olievelden, waardoor men verplicht was die te halen uit Texas en Oklahoma.

In het boek leggen we dit omstandig uit, onder meer op basis van officiële en andere documenten. Een belangrijke doelstelling was Irak zoveel mogelijk onder controle te krijgen, de olie te controleren en westerse multinationals in een positie te plaatsen waarin ze gemakkelijk lucratieve contracten af konden sluiten. De invasie moest ook de Amerikaanse militaire hegemonie bevestigen in dit cruciale olierijke deel van de wereld, met in het hart van de Arabische wereld een grote regionale militaire en politiek-economische basis. Tenslotte, niet onbelangrijk, werd Israël uit de wind gezet door de ontmanteling van een regionale macht die het Palestijnse verzet steunde. Israël, dat trouwens al jarenlang aanwezig is in de Koerdische regio, kan je in dit verhaal zien als een verlengstuk van de Amerikaanse hegemonie.

Klopt, maar men heeft dan ook geen rekening gehouden met het verzet. Dat neemt niet weg dat deze politiek verder wordt gevolgd en de VS de controle probeert te behouden via een politiek van ‘verdeel en heers’. Vergelijk het met Afghanistan waar de strategie nu luidt dat een deel van de Taliban moet opgenomen worden in de Afghaanse regering. In Irak had je eerst de ‘de-Baathificatie’ (Onder Saddam Hoessein was de Arabisch Nationalistische Baathpartij aan de macht, nvdr) gericht tegen de soennieten. Sjiitische doodseskaders tegen de soennieten opereerden vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken. Vervolgens kwamen de sjiitische Sadristen in opstand. Daarop riepen de Amerikanen de ‘Awakening Councils’ in de Soenni-driehoek (de Anbar provincie, nvdr) in het leven, waar delen van het soennitisch verzet in werden opgenomen, om als tegenwicht te dienen voor de sjiitische gewapende milities.

Dat plan is niet gelukt. Dat bleek ook uit de laatste regionale verkiezingen toen partijen die daar voorstander van waren of een etno-religieus programma hadden, slecht scoorden. Bijvoorbeeld in Kerbala, een belangrijke heilige plaats van de sjiieten, is er een Baathist verkozen als gouverneur met een seculier programma. Het was zelfs zo erg dat premier al-Maliki zijn religieus discours wat moest inslikken. De kandidaten met een nationalistisch programma en seculiere programma’s hebben toen grotendeels de verkiezingen gewonnen.

Je zou die indruk kunnen krijgen met zijn steun aan het idee de Baathisten uit te sluiten van deelname aan de verkiezingen. Maar de plannen veranderen ook voortdurend. Wat niet wil zeggen dat de Amerikanen aan het improviseren zijn. Washington reageert naargelang de situatie evolueert.

Hoewel dat allemaal vrij braaf is verlopen en de kritiek in de rapporten niet tot politieke consequenties heeft geleid. Dat neemt niet weg dat de parlementaire hoorzittingen en rapporten in beide landen een goede zaak zijn geweest. De mensen weten nu meer over de ware toedracht en achterliggende intenties van de oorlog. In de VS houdt Obama zo’n politiek onderzoek tegen. In elk geval, is Irak vandaag uit het gezichtsveld verdwenen. Het enige wat men nog onthoudt is het zogenaamde vertrek van Obama’s troepen en het feit dat ze in Irak nog altijd onder elkaar vechten en er heel wat zelfmoordterroristen opereren.

Ja, dat lees je overal, maar een aantal basissen worden volgens mij permanente militaire basissen. De Amerikaanse minister van Defensie zei eind vorig jaar: ‘geen permanente militaire basissen tenzij er een nieuw akkoord komt met de Iraakse regering’. De deur voor permanente basissen staat m.a.w. duidelijk nog open. Premier Maliki heeft trouwens gezegd dat de Amerikanen langer zullen moeten blijven om de situatie te stabiliseren. Er blijven sowieso duizenden soldaten achter. De Amerikaanse ambassade in Irak, die nu al de grootste is ter wereld, wordt nog eens verdubbeld in omvang. Dat wil zeggen dat ze helemaal niet van plan zijn om te vertrekken.

Het blijft gissen hoe de VS zullen reageren op de verkiezingen. Veel hangt af van de uitslag. Kijk de oliecontracten zijn alvast binnen, ook al is het misschien niet helemaal gegaan zoals ze het hadden gewild. De Amerikanen veranderen geregeld het geweer van schouder, al naargelang het hen uitkomt. Nu is er stabiliteit nodig. Ze dachten dat Maliki daarvoor kon zorgen. Maar blijkbaar is de bevolking niet zo voor Maliki, toch niet als hij de sektarische kaart blijft trekken. De mensen zijn dat beu, ze zijn het geweld beu. Maliki heeft schrik dat hij niet verkozen zal geraken. Dus is er die lijst gekomen met meer dan 500 mensen – vooral Soennietische Baathisten – die niet mogen deelnemen aan de verkiezingen van maart. Het gaat om een duidelijke politieke zet uit sektarische overwegingen. Bij het sjiïtische Al Sadr blok bv. zijn veel ex-Baathisten aangesloten die echter niet worden geweerd als verkiezingskandidaat. Maliki leidt een regime van terreur en repressie. Je leest dat in de rapporten van diverse mensenrechtenorganisaties. Ik denk aan de 900 gevangen die in de dodencel zitten en wachten op hun executie. Ook met de vrije meningsuiting is het erg gesteld. Je kan je mond niet opendoen of je wordt opgepakt.

Het nieuwe leger en de veiligheidsdiensten zijn allemaal getraind en bewapend door de CIA en aanverwante. Verschillende milities zijn geïntegreerd in de ‘Speciale Politie Commando’s’ en volgens verschillende bronnen zijn zij verantwoordelijk voor het hoge aantal moorden op intellectuelen, die nog steeds onverminderd voortduren. Maar de Amerikanen zijn niet de enigen die het spel bepalen. De Irakezen zeggen zelf dat Iran regeert. Ik zou graag weten in hoeverre Teheran invloed uitoefent op de Iraakse regering op vlak van het opleggen van een maatschappijmodel, bij het doorgeven van de lijsten van mensen die moeten vermoord worden, etc. De Iraanse minister van Binnenlandse zaken heeft zelf gezegd dat zonder hun hulp de VS Irak niet zullen kunnen pacificeren. Hetzelfde geldt voor Afghanistan. Ahmadinejad heeft trouwens publiek verklaard dat hij niet zal tolereren dat er terug Baathisten aan de macht komen. Dat is een duidelijke inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van Irak.

De VS hebben verschillende tactieken. Eerst werd samen met de milities een sektarische politiek gevoerd die in de praktijk gericht was tegen de soennieten. Dat was ook de agenda van Iran. Zo werd er ook een selectieve debaathificatie doorgevoerd. Een belangrijk aantal leden van de Baath-partij waren immers sjiieten. Trouwens, veel leiders van de sjiitische milities die ontstonden waren voordien eveneens lid van de Baath-partij. Zij zijn evenwel nooit het voorwerp geworden van een ‘debaathificatie’. Dat was anders voor de soennitische leden van Baath. Het maakte de sektarische agenda van de sjiitische politici die gelieerd waren met Iran, maar ook met de VS, nog duidelijker.”

Ja, je kan dat bijvoorbeeld ook vaststellen op economisch vlak. In de winkels in Bagdad vind je bij wijze van spreken alleen nog maar Iraanse producten. Dat betekent dat de VS minstens tolereren dat er invoer is vanuit Iran. Maar Iran heeft andere drijfveren dan de VS. Khomeini, de geestelijke vader van de Iraanse islamitische republiek zei destijds dat er een islamitische corridor moet komen van Teheran tot Mekka. En veel voor Iran heilige plaatsen liggen in Irak, zoals Kerbala en Najaf. Maar voor de VS gaat het over verdeel- en heers. Zoals Kissinger tijdens de Irak-Iran oorlog zei: ‘Ik hoop dat ze elkaar vermoorden. Jammer dat ze niet beiden kunnen verliezen’. Ik wil bij dit alles toch benadrukken dat het uiteindelijk vooral ‘American design’ is. Het zijn de VS die binnengevallen zijn, die leger en politie ontbonden hebben, die de ‘debaathificatie’ zijn gestart en de moorddadige milities hebben getraind en bewapend. Hoewel je meestal hoort dat de VS geen plannen hadden klaarliggen voor post-Saddam Irak, bestond hun eigenlijk doel erin om tabula rasa te maken in Irak, om Irak te vernielen.

De twee echt grote groepen zijn de Baathisten en de ‘Association of Muslim Scholars’. Die laatste groep is anti-sektarisch en telt haar aanhang vooral onder de soennieten. Ze zijn ontstaan kort na de invasie in 2003. De lokale gemeenschappen organiseerden zich nadat het nationale leger en de politiediensten ontbonden werden en dat gebeurde vooral rond moskeeën. Niet voor niets hebben de Amerikanen destijds in de strijd om Fallujah ook alle moskeeën geviseerd. Hetgeen ik hoor is dat het verzet in het terreurjaar 2006 als enige in staat bleek de mensen te verdedigen. Hier wordt het altijd voorgesteld alsof het verzet de terroristen zijn. De leiding van een deel van het verzet is vooral in handen van oud-officieren van het Iraakse leger, die dikwijls uit opportunisme lid waren van de Baathpartij.

Ik denk dat alleen een volledige terugtrekking van de buitenlandse troepen, gekoppeld aan herstelbetalingen, Irak vooruit kan helpen. Ik heb het in een artikel allemaal eens vergeleken met de situatie in Joegoslavië tijdens de tweede wereldoorlog, toen de Kroatisch-fascistische Ustaše van Ante Pavelic, na een jarenlange ballingschap, samen met de Duitse bezetter naar Joegoslavië terugkeerde. In de zomer van 1941 begonnen de Ustaše met de bouw van concentratiekampen. Hun moorddadige activiteiten leidden zelfs tot onrust bij de Italiaanse en Duitse bondgenoten. Het plaatselijke Duitse opperbevel rapporteerde over wreedheden en grootschalige slachtpartijen van hun bondgenoten, wat voor een toename zorgde van verzetsactiviteiten. De naam Ante Pavelić, die naar Joegoslavië terugkeerde met de Duitse en Italiaanse tanks, kan gemakkelijk worden vervangen door bijvoorbeeld Chalabi, Allawi of al-Maliki. Ustaše kan worden vervangen door de Speciale Politie Commando’s, de Badr Brigades, het Mehdi-leger, Peshmergas. Duitsers en Italianen kunnen worden vervangen door Amerikanen en Britten. Pavelić en zijn milities vermoordden tussen de 300.000 en 700.000 Serviërs, joden, zigeuners en verzetsstrijders. De Joegoslaven moordden elkaar dus uit! Maar wie was verantwoordelijk? De Duitsers natuurlijk, wie anders? Ze lieten deze misdaden uitvoeren door hun Kroatische sektarische handlangers en verschaften hen het geld, de wapens, de training en macht. De Duitsers ‘maakten zich ongerust’ over deze Kroatische barbaren, net zoals de VS nu ongerustheid uiten over de misdaden van de regering Maliki, zijn doodseskaders en zijn corruptie. De wreedheden stopten toen de Duitsers en Italianen werden verslagen en het land verlieten. Het wordt tijd dat president Obama een aantal lessen trekt uit de geschiedenis: hij moet onvoorwaardelijk zijn troepen terugtrekken uit Irak en herstelbetalingen doen voor de schade die zijn land het Iraakse volk heeft berokkend. Alleen dan kan een echte democratie worden opgebouwd.