INTERNATIONALE POLITIEK

Iraanse protestbeweging dreef regime in het nauw

Image
Iran 1979, een gestolen revolutie

Iraans opposant blikt terug op wat er eerder misliep

Op 16 september 2022 stierf in Teheran de 22-jarige Jina Amini nadat ze door de zedenpolitie op brutale wijze gearresteerd werd omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg. Het gebruik van haar Koerdische naam Jina was verboden in Iran waardoor ze in haar geboorteakte onder de Perzische naam Mahsa geregistreerd werd en alsdus onder deze naam in de wereld bekend werd.
Deze misdaad lokte een nieuwe golf van landelijke protesten uit met als leuze “vrouw, leven, vrijheid”, een slogan die eerder gebruikt werd door de vrouwen van Rojava (Syrisch Koerdistan) in hun heftige strijd tegen IS. De vrouwen uit Saqqez (haar geboorteplaats) namen tijdens de begrafenisuitvaart de leuze over en uiteindelijk werd de slagzin gescandeerd over het hele land.

Pijlers

Doorheen de geschiedenis van moderne Iraanse revoluties is het de eerste keer dat burgers via de slogan “vrouw, leven, vrijheid” hun aanwezigheid claimen en zichzelf centraal in het middelpunt van de revolutie zetten. Als we de slogan van “vrouw, leven, vrijheid” vergelijken met de slogan van het royalistisch systeem “God, keizer, moederland” of met de slogan van de Islamitische Republiek “God, Khomeini, sharia” dan is het duidelijk dat God de absolute macht is en de “keizer” of de “Ayatollah” de heersende macht op aarde is. Of met andere woorden, de verticale lijn met bovenaan de top een god wordt omgebogen naar een horizontale lijn via de slogan “vrouw, leven, vrijheid” waardoor de absolute macht een “relatieve” macht wordt en dus betwistbaar.

Als we terugblikken in het verleden en teruggaan naar de periode van de constitutionele revolutie (1905) was het belangrijkste doel de macht van de koning via het parlement te beperken. Zonder diep in detail te treden met een stap voorwaarts in de geschiedenis waren in de revolutie van 1979 de drie pijlers “onafhankelijkheid, vrijheid en republiek” waarin burgerschapsrechten en vrijheid afhankelijk waren van de republiek en erdoor werden bepaald. Het “individu” als onafhankelijke identiteit was in deze structuur niet aanwezig en dit gaf Khomeini simpelweg de reden het woord “Islamitisch” naast “Republiek” te plaatsen en zo werd binnen de “Islamitische Republiek” het woord vrijheid gedefinieerd op basis van de “Islamitische wet”.

Maar waarom mislukte de revolutie van 1979?

Toen ik 44 jaar geleden, samen met linksgezinde jongeren op straat kwam, herinner ik me nog goed dat we het gevaar van islamitische bewegingen nooit ernstig namen en we de boeken van figuren zoals Khomeini niet eens lazen. We schreeuwden leuzen tegen het imperialisme maar we begrepen de akkoorden van de Guadeloupe-Conferentie niet. Tijdens deze bijeenkomst in 1979 discussieerden leiders van vier Westerse mogendheden over verschillende wereldkwesties, met name het Midden-Oosten en de Iraanse politieke crisis. We konden de mogelijke gevolgen van deze conferentie niet inschatten en beseften niet wat de toenmalig afgesproken plannen voor een regimewissel zouden betekenen. We waren dus niet bezig met het bedenken van een strategie om deze geopolitieke plannen te stoppen. We hadden al onze energie enkel gericht op het verjagen van de koning en andere machtige spelers hadden we verwaarloosd. We waren niet alleen onervaren; onze oudere generaties waren evenzeer hiermee niet begaan.

De wereld was erg turbulent in de jaren 70 en 80. In die tijd werd er veel inspiratie gehaald uit het socialisme. China, de Sovjet-Unie, Cuba en een aantal Zuidoost-Aziatische landen benoemden zichzelf socialistisch. De studentenrevolte van 1968 in Europa liet haar afdruk na over de wereld. In het Midden-Oosten werd het Arabisch nationalisme beïnvloed door het socialisme en ontstond er de “Nasserisme” beweging. In Egypte, Libië en Irak kwamen er nationaal-socialistische regeringen via het leger aan de macht.

Naar analogie met deze grote veranderingen op wereldschaal hadden ook religieuze stromingen zich aangepast aan de nieuwe tendensen. Een van deze belangrijke groepen in Egypte en het Midden-Oosten was de Moslimbroederschap, die zich door religieuze opvattingen te herzien, gemoderniseerd noemde maar die dit niet was. Hun motto is: “God is ons doel, de profeet is ons model, de Koran is onze grondwet, Jihad is ons pad en sterven voor God is ons grootste verlangen.”

‘Broeders’

In tegenstelling tot het nationalisme gelooft de Moslimbroederschap in de “Islamitische natie” (Umah). Door religieuze scholen, openbare ondernemingen en verenigingen op te richten en door deelname aan antikoloniale campagnes kregen ze een belangrijke invloed bij de elite in Egypte. De organisatie werd na de mislukte moordaanslag door moslimbroeder Mahmoud Abdel Latif op Gamal Abdel Nasser (1954) in Egypte verboden. Sommigen van haar leden werden geëxecuteerd of gearresteerd, anderen vluchtten naar naburige Arabische landen of naar Europa. Deze geschoolde immigranten kregen soms belangrijke regeringsposities in landen van het Midden-Oosten of raakten betrokken bij het overheidsbeleid. Soms werden ze vervolgd en werden hun activiteiten verboden.

De enige plaats waar hun politieke en sociale activiteiten altijd mogelijk waren, was Europa. Vanuit moskeeën werden organisaties opgericht, eerst onder moslimstudenten, later onder moslimvrouwen en andere leden van de moslimgemeenschap om zo tot een georganiseerd en machtig netwerk binnen Europa te komen.

Brzezinski’s “Green Belt”-project

Tijdens de “Koude Oorlog” en na de Noord-Amerikaanse nederlaag van 1975 in Vietnam bezette de Sovjet-Unie in 1979 Afghanistan. Brzezinski, toenmalig veiligheidsadviseur van president Carter, kondigde Amerika’s nieuwe strategie aan en stelde het “Green Belt”-plan (“Groene Gordel”) voor. Inhoudelijk bestond dit plan eruit islamitische groeperingen te ondersteunen tegen de Sovjet-Unie (en haar bondgenoten). De bedoeling was hen in landen als Afghanistan, Iran,… aan de macht te brengen en zo de Sovjet-Unie te omsingelen. Iran kreeg als opdracht de Sovjet-Unie te “omgorden”. De inlichtingendiensten CIA werkten samen met de Pakistaanse ISI (Inter-Services Intelligence) en Saoedi-Arabische GID (General Intelligence Directorate ) en op deze manier werkten de Verenigde Staten later ontstaan en opmars van de Taliban in Pakistan in de hand. Het “Green Belt”-plan maakte later de groei en samenwerking mogelijk van verschillende jihadistische groeperingen, waaronder Al-Qaeda en takken van de Moslimbroederschap. Zo brak een nieuw tijdperk aan met machtstoename van islamitische bewegingen en waarvan de funeste gevolgen tot op heden nog steeds voelbaar zijn.

Een van de belangrijkste beweegredenen om Khomeini te steunen, was de verdere uitvoering van dit “Green Belt-plan”. Tijdens de “Conferentie van Guadeloupe” in 1979 spoorden de Verenigde Staten, het VK, Frankrijk en West-Duitsland indirect aan Khomeini te steunen. Het woord “groen” refereert hier naar de islam (islamitische gordel). Op deze manier werd de overwinnaar van de Iraanse revolutie van 1979 gemanipuleerd door tussenkomst van wereldmachten en samen met Khomeini werd het islamisme in de regio versterkt.

De weg lag open voor islamitisch Iran om banden te leggen met Hamas in Palestina en met Musa al-Sadr in Irak. Al deze stromingen werden op de een of andere manier beïnvloed door de Moslimbroeders en ze handelen allemaal op dezelfde manier door vrouwen te marginaliseren en politieke vrijheden in te perken.

Door het “Green-Belt-plan” kreeg Khomeini de steun van miljoenen Iraanse burgers en zelfs een aantal progressieve Europese denkers zoals Michel Foucault werden misleid door islamitische bewegingen als progressief te beschouwen. Sluw als een vos heeft Khomeini zijn uiteindelijke plannen verborgen gehouden en heeft hij zich binnen deze socialistische atmosfeer onterecht het beeld van een progressieve geestelijke leider toegekend en zo gebruik gemaakt van sommigen hun onwetendheid.

Deze situatie gebeurt tot op heden: de Moslimbroeders slagen erin religieuze kritiek uit te sluiten en zo een deel van “links” te rekruteren. Wat soms voor enige persoonlijke verontwaardiging zorgt, is dat ik constateer dat een deel van de Westerse linkerzijde soms dezelfde mening toegedaan is als de islamisten en de protesten in Iran onmiddellijk verbindt met de CIA.

Beide stromingen, zowel sjiieten in Iran als soennieten binnen de Moslimbroeders, fungeren op dezelfde manier om controle te houden over hun macht: ze maken gebruik van moskeeën, liefdadigheidsinstellingen en religieuze scholen als megafoon, ze prediken “hijab” en “halal”, integreren religie binnen de politiek en onderdrukken vrouwen. (Taleban in Afghanistan, Hezbollah in Libanon, Morsi in de Arabische Lente, …)

Wereldmachten en hun invalshoek

Als ik me niet verder verdiep in andere details en terugga naar vandaag, moet ik toegeven dat het lot van deze nieuwe revolutie in Iran nu erg onzeker is. De Verenigde Staten van Amerika hebben gefaald in Afghanistan, zijn zwak in Irak en Syrië en Turkije is geen betrouwbare bondgenoot voor de VS. Heel belangrijk is dat de oorlog in Oekraïne de strategische focus van de VS heeft verlegd van het Midden-Oosten naar Europa en dat de VS aarzelen een eindbeslissing te nemen om al dan niet het islamitische regime omver te werpen.

et lijkt erop dat de nauwere bondgenoten van de VS – Israël, Canada en het VK – een actievere rol spelen in Iran. Het “Amerikaanse blok” steunt de Iraanse royalisten, rechtse groeperingen alsook de Iraanse Internationale TV (gefinancierd door Saoedi-Arabië met zetel in Londen). Ook BBC Persian in Londen verspreidt de klok rond propaganda van deze rechtse stromingen. Terwijl Frankrijk, Duitsland en de Europese Unie zich aansluiten bij het “Amerikaans blok”, streven ze ook hun eigen belangen na en hebben ze de deur naar onderhandelingen met islamitisch Iran nog niet helemaal gesloten. Rusland en China steunen Iran officieel maar in de praktijk misbruiken ze Iran om hun strategische doelen te bereiken.

In het nauw

Hoewel het nu nog relatief rustig is in Iran niettegenstaande het islamitisch regime druk in de weer is met arrestaties en executies, is dit slechts een afnemend tij voor er een tsunami plaatsvindt. De “Islamitische Republiek” zal misschien definitief vallen maar wanneer? En zal deze revolutie haar doelen bereiken? Kunnen geopolitieke grootmachten dit nieuw soort revolutie beïnvloeden of misschien tegenhouden? Of kunnen sommige invloedrijke parlementariërs in de diaspora de revolutie beïnvloeden?

Het antwoord op deze vragen is niet makkelijk: komt er een eenvoudige en snelle regimewissel? Een staatsgreep? Een ander leidersfiguur? Dit alles wordt bemoeilijkt door het gedecentraliseerde en niet-religieuze karakter van deze protestbeweging die moderne vrijheden nastreeft.

De Islamitische Republiek heeft zowel op politiek als economisch vlak nog nooit in zo’n moeilijke situatie verkeerd in binnen- en buitenland. Toch wil het regime blijven vasthouden aan haar macht en geeft het niet op. De regering van president Ebrahim Raisi wil voor 2024 extra budget vrijmaken om haar repressieapparaat nog verder uit te bouwen: ze wil tegenover dit jaar voor 54,5 % meer investeren in het gevangeniswezen, voor 31,2 % meer investeren in radio en televisie, voor 60,6 % meer budget besteden aan seminaries in religieuze instellingen en voor 54,5% meer aan militaire uitgaven doen voor de Iraanse Revolutionaire garde. De cijfers tonen aan dat de Islamitische Republiek zich met alle mogelijke middelen, de hardste en gruwelijke eerst, vastklampt aan de macht. Het zal dus wel een strijd van lange adem en veel slachtoffers worden, waarbij we niet aan de zijlijn mogen blijven staan!

Dara Azad, Iraans-Koerdisch activist

Relevant

Waarom we niets van de Oriënt begrijpen –

en waarom we dat wel zouden moeten doen. De auteur (°1940) is een voormalig VRT-journalist, gespecialiseerd in het Midden-Oosten, een regio die hij ruim een halve eeuw op de…

Extra druk op Iraanse vrouwen tijdens ramadan

Sinds het begin van de protesten in Iran, na de moord van 16 september vorig jaar op Jina Amini door de religieuze politie, werden er meer dan 500 personen…

Iraans regime slaat terug in al zijn wreedheid

Waar bleef de solidariteit met het verzet? De beelden die nu doorkomen over protesten in Iran, tonen burgers die nog durven betogen tegen executies van deelnemers aan die protesten.…

Laatste bijdrages

Fascisme of anarcho-kapitalisme?

Is de aankomst van President Trump en zijn bondgenoten in de VS het begin van een nieuw fascistisch tijdperk? Er is al heel wat inkt over gevloeid want de…

VS. Vakbonden in oog van de storm

De Amerikaanse vakbonden boekten de laatste tijd aardige successen: gewonnen stakingen en goede cao’s. Sinds 2021 verdubbelde het aantal stemmingen over lidmaatschap van een vakbond. De vakbonden zijn ook…

Mennonieten koloniseren

Koloniseren behoort beslist niet uitsluitend tot het verleden. Wat vandaag gebeurt is wellicht op kleinere schaal dan vroeger, maar het blijft koloniseren. Een voorbeeld dat tot de verbeelding spreekt:…

Joden en moslims aan zet

You May Also Like

×