“Ik dacht er naïef aan om met pensioen te gaan, maar de politiek laat je niet los”, zegt Rafael Correa. In 2017 nam hij na 10 jaar als president van Ecuador afscheid van de politiek en verhuisde hij met zijn Belgische vrouw naar Louvain-la-Neuve. Maar Correa had al snel het gevoel dat hij moest terugkeren, omdat zijn opvolger, Lenin Moreno, zijn politieke ideeën verraadde. Hij richtte een nieuwe partij op en werd kandidaat voor het vicepresidentschap onder Andrés Arauz (UNES-partij). Begin september werd zijn comeback echter gekelderd. Correa werd tot 8 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor een smeergeldaffaire rond de Braziliaanse bouwgigant Odebrecht en kreeg een uitleveringsverzoek in de bus.
-U had besloten om in België te settelen, onder meer om uw vrouw ter wille te zijn. Maar toch liet u zich verleiden om als vice van Arauz op te komen voor de presidentsverkiezingen van februari 2021. Wat als u verkozen was geweest?
Correa: Mijn plan was inderdaad om me terug te trekken uit de politiek. Ik had graag een boek geschreven of iets gedaan aan de universiteit, maar ik voelde me verplicht om terug de politieke arena in te stappen. Onze partij UNES bestaat nog maar sinds 2019 en de mensen die voor Correa wilden stemmen moesten mijn naam ergens zien staan op de stembiljetten. Volgens alle peilingen, zou dat een belangrijk verschil geweest zijn voor de verkiezing van Arauz. Nu door mijn kandidatuur te saboteren, hebben ze me privé-gewijs een dienst bewezen, want ik had waarschijnlijk op mijn eentje naar Ecuador moeten terugkeren en af en toe op vakantie komen in België om mijn familie te zien.
-In heel Latijns-Amerika zijn bijna alle regeringen van links opzij geschoven door rechtse regeringen. Beantwoordt dit aan een electorale slingerbeweging? En wat met de vervolgingen van ex-presidenten Lula, Evo Morales en u zelf. Een fenomeen dat als lawfare wordt bestempeld.
Correa: Je zegt electorale slingerbeweging, maar ik denk dat de democratie toch eerder een trap heeft gekregen. Als Lula niet in de gevangenis zou zitten, zou hij president van Brazilië zijn, toch? Ik zou ook grote kans maken op het vice-presidentschap, moest ik niet juridisch onderuit gehaald zijn. Lawfare heeft altijd bestaan in Latijns-Amerika, maar nooit zo extreem. Vroeger ging het om afrekeningen binnen het systeem. Nu zien ze dat de electorale democratie effectief een mogelijkheid biedt om echte sociale veranderingen door te voeren. De economische machtsgroepen laten dat niet toe. In Ecuador hebben we een grondwetswijziging doorgevoerd, waardoor de banken geen eigenaar meer mochten zijn van mediagroepen en daardoor zijn ze ons beginnen te haten.
Achter die lawfare zit een strategie. Ze steunt op twee poten: druk op het gerechtelijk systeem om veroordelingen te krijgen. En het lynchen in de media. In het geval van het proces van de steekpenningen (van Odebrecht, redactie) herhalen ze gewoon de beschuldigingen op televisie maar ze laten geen enkel bewijs zien: geen contract, geen datum, geen bedrag. Ik ben als ex-president uiteindelijk veroordeeld omdat ik “psychische invloed” zou hebben uitgeoefend op mijn medewerkers.
-In Ecuador hebt u jarenlang een strijd gevoerd tegen de media. Maar is dat een gevecht dat je kan winnen?
Correa: Neen. Maar toch moet je de strijd voeren. In Ecuador zijn bijna alle televisiestations en kranten in de handen van de banken. Zodra we aan hun belangen raakten begonnen ze aan een meedogenloze mediacampagne. In het algemeen is het niveau van de pers in Ecuador bedroevend laag. Hier in Europa kan je een kritische journalist hebben maar die zal tenminste de bronnen checken, de andere partij aan het woord laten of geen schaamteloze leugens schrijven. Een voorbeeld? De journalisten die naar België kwamen met het idee om te bewijzen dat ik een corrupte president ben, hebben het ouderlijk huis van het lief van mijn dochter gefilmd in Ukkel. Dat was het bewijs dat mijn aanstaande schoonzoon als mijn financiële stroman fungeert. Er kwam een andere – een pseudo-journalist – naar hier, die me fysiek heeft bedreigd. Ik heb bij de worsteling een vinger gebroken. Hij beweerde een pistool bij te hebben, wat een leugen bleek te zijn… maar ze provoceren, ondertussen filmen ze je en daarna monteren ze. Ik heb die man een proces aangedaan voor 10.000 euro schadevergoeding maar je kan niet bezig blijven met iedereen voor de rechtbank te slepen. (Correa heeft dezelfde Brusselse advocaat als Puigdemont, Cristophe Marchand)
Een ander voorbeeld van de brutale vervolging. Ik had een stichting die ik op aanraden van vrienden heb opgericht; het Instituut voor Politiek en Economisch Denken (IPPE) met het idee om de erfenis van mijn regering te bewaren en te profiteren van de ervaring van al die mensen die in mijn regering gewerkt hebben. Het IPPE gaf onder meer consulting aan andere landen zoals Venezuela en ene op de andere dag werden de rekeningen geblokkeerd.
-U was een van de weinigen die zijn handen in het vuur stak voor Julian Assange (in 2012 kreeg de stichter van Wikileaks asiel in de Ecuadoraanse ambassade te Londen)
Correa: (koel) Ik ken Assange niet, ik kan dus niet mijn handen voor hem in het vuur steken. Kijk naar de procedure die ik gevolgd heb. Wij rechtvaardigen niet wat Assange gedaan heeft, of dit legaal of illegaal was. Maar het risico bestond dat hij zou veroordeeld worden door haviken van Washington met schending van het Inter Amerikaans recht. Er was geen garantie voor een eerlijk proces. Het risico bestond dat hij de doodstraf zou krijgen.
-Nu we het over Assange hebben, een aantal jaren geleden las ik de Wikipedia pagina over uw persoon en het viel me op hoeveel gedetailleerde informatie er op staat… alsof het een CV betrof die werd gemaakt door uw medewerkers.
Correa:(verrast over deze vraag) Neen, integendeel …
-Heeft dit iets te maken met het feit dat u overhoop lag met de machtige traditionele media en dat u daardoor misschien heeft ingezet alles wat in uw bereik ligt, zoals social media. Ik zag dat u meer dan 3 miljoen volgers op Twitter hebt.
Correa (corrigeert) 3 miljoen 700 duizend… Als ik niet vervolgd zou worden, zou ik niet eens op Twitter zitten, dat vreet tijd. Je steekt er veel energie in en je haalt er niets uit. Iets anders is een goed boek lezen of een goede historische film zien. Die sociale media zijn allemaal vermoeiend en ik houd er niet van maar je moet er wel aanwezig zijn. Twitter is de enige manier om naar buiten te communiceren. We hadden tot voor kort ook een fanpage op Facebook van 1,5 miljoen volgers en ze werd gesloten. Zo zie je maar, de vervolging is brutaal. De directeur van Facebook in Latijns-Amerika is een Ecuadoraan en hij is op de hand van de huidige regering.
Men mag normaal alleen een account van Facebook sluiten als de inhoud aanzet tot geweld, of pornografisch is…
We kregen niet eens te horen waarom ze al hun eigen regels hebben overtreden, we zijn aan het kijken hoe we ze kunnen dagvaarden. De regel is dat als er iets fout is moet dat gecorrigeerd worden, neen, ze hebben direct de pagina gesloten, we hebben een nieuwe account aangemaakt en dat werd opnieuw gesloten.
-U hebt zich terug op de politiek geworpen en hebt een nieuwe partij opgericht (UNES in plaats van Alianza País), omdat u vond dat uw opvolger Lenin Moreno uw erfenis verraadde. Hoe kan het dat uitgerekend de man die u zelf heeft aangesteld, de aanstoker wordt van een strafrechtelijke vervolging tegen u?
Correa: We wisten al dat Moreno geen groot licht was, maar je hebt niet altijd een Einstein nodig om een regering te leiden. Maar misschien heb je wel een Moeder Teresa van Calcutta nodig? De tien jaar dat we in de regering hebben gezeten hebben het land gepolariseerd. Je kan immers Latijns-Amerika niet veranderen zonder te polariseren. Hoe zou Abraham Lincoln de slaven hebben bevrijd zonder te polariseren? Het kostte hem een burgeroorlog, zelfs zijn eigen leven. We zaten met een gelijkaardige uitdaging in Ecuador. Een voorbeeld: een meid verdiende zo’n 80 dollar, dat lag vast in de arbeidswetgeving. Om de twee weken had ze een middag vrij. Hoe konden we haar tenminste het minimumloon geven? Zonder dat haar “patrona” woest zou worden omdat deze nu geen drie meiden meer kon laten werken en zelf naar de fitness gaan? Nu was die “patrona” toevallig de vrouw van de eigenaar van de grootste krant van Ecuador. Hoe doe je dan zoiets zonder te polariseren? Hoe kun je belastingen innen bij degenen die altijd belastingen ontdoken hebben? Dus dachten we dat een beminnelijk figuur als Moreno een consensus kon genereren. Hij had geen grote fans maar ook geen grote tegenstanders. Hij leek iemand die het land zou kunnen pacificeren en vooruit helpen. Nu heeft Moreno alles vernietigd.
-Over welke programma’s hebt u het?
Correa: We hadden tijdens onze regering het grootste studiebeursprogramma van Zuid-Amerika. Meer dan 20.000 studiebeurzen voor Ecuadoraanse studenten die in het buitenland gingen studeren en daarnaast nog eens een 5000-tal studiebeurzen voor professoren. Het onderwijs is de beste investering die je kan doen in een land, anders blijf je in een vicieuze cirkel van onderontwikkeling, ongelijkheid en armoede. En nu is men gewoon gestopt met de beurzen te betalen.
Een ander project waar de huidige regering mee is gestopt, is de vervanging van LPG door elektrische keukens. De klassieke brandstof voor keukens in Ecuador is vloeibaar propaangas (LPG) dat geïmporteerd moet worden en ook erg gevaarlijk en vervuilend is. Daarom hadden we een grootschalig programma van nieuwe inductie fornuizen opgezet. We waren al aan 800.000 en het programma werd gewoon geëlimineerd omdat het met onze regering vereenzelvigd werd. Ecuador heeft een overvloed aan duurzame elektriciteit, dankzij de verschillende stuwdammen die de laatste jaren gebouwd zijn. Gebruik dan deze elektriciteit voor duurzaam vervoer zoals metro’s, trams en inductiekookplaten i.p.v. terug vloeibaar petroleumgas in te voeren, gewoon “om Correa te boycotten”.
-Bij het begin van de Corona-pandemie gaf het Ecuadoraans gezondheidssysteem ook niet echt een solide indruk. In Guayaquil lieten mensen hun doden op straat achterlieten.
Correa: Een paar maanden voor de pandemie waren er 3.000 artsen, verpleegkundigen en administratieve medewerkers in de ziekenhuizen ontslagen. Dan werden er nog eens vierhonderd Cubaanse dokters naar huis gestuurd. Enkel en alleen omdat Cuba ideologisch in de lijn ligt van onze regering. Dat het om hooggeschoolde dokters ging en velen ervan specialisten in epidemieën was blijkbaar een detail.
Maar het ergste was dat de regering van Moreno zich helemaal niet heeft voorbereid op de pandemie. Ze hebben geen mondmaskers gekocht, geen intensive care-units en geen beademingstoestellen. Dan kwam er een corruptieschandaal aan het licht waardoor bleek dat volksvertegenwoordigers in ruil voor campagnefondsen, concessies voor hospitalen hadden uitgedeeld. Daarom is de populariteit van de regering van Lenin Moreno gekelderd tot 4%.
-Er bestaat een goede kans dat uw kandidaat Andres Arauz de verkiezingen van februari 2021 in de eerste ronde wint. Een van de opvallende tegenkandidaten is de vertegenwoordiger van de inheemse beweging Conaie, Yaku Perez. Deze heeft een zeer milieubewust discours.
Correa: Yaku Pérez neem ik niet erg serieus. Hij heet in feite Carlos Pérez. Hij heeft een inheemse moeder en blanke vader maar laat zich dan Yaku noemen, “water” in het Kichwa, om zijn inheemse afkomst in de verf te zetten. Hij profileert zich als een fervente tegenstander van de mijnbouw, maar gaat hij dan zelf geen vliegtuig meer nemen of niet meer met de auto rijden? Gaat hij dan met de ezel? Je kan het moderne leven niet zonder mijnbouw voorstellen. De mijnbouw verbieden is gemakkelijk. Maar waar gaan de mijnen dan naa toe? Naar Afrika? Dat is hypocriet.
-In sommige Zuid-Amerikaanse landen die worstelen met de inflatie, wordt er dikwijls geopperd om de economie te “dollariseren”. Ecuador deed dit in 2000, nog vóór u president werd. Wat was uw ervaring hiermee?
Correa: Wij hebben aan het einde van mijn ambtsperiode een “perfecte storm” meegemaakt. De olieprijs was sterk gedaald en daarnaast stond de dollar supersterk. Een en ander zorgde ervoor dat de export zakte met 60%. Er kwamen minder dollars het land binnen en dit zorgde voor een zeer ernstig betalingsbalansprobleem. Als je economie afhangt van een buitenlandse munt, kan je geen monetair beleid voeren om de economie te stimuleren, zoals bijvoorbeeld een devaluatie om de export aan te zwengelen. Daar komt nog eens bij dat wij volledig tegenovergestelde belangen hebben als de Amerikaanse economie: voor ons is het goed nieuws als de olieprijs stijgt, voor de VS is het omgekeerde het geval. Dus zullen ze altijd een tegenovergesteld monetair beleid voeren, dan datgene wat ons goed uitkomt. Het is dus een grote stommiteit voor een Latijns-Amerikaans en exporterend land, als bijvoorbeeld Argentinië, om de dollar als nationale munt over te nemen.
-Hebben jullie dan niet geprobeerd om terug te komen op de beslissing van te dollariseren?
Correa: In de economie is het gemakkelijk om bepaalde beslissingen te nemen en heel moeilijk om ze ongedaan te maken. De kosten van de uitstap uit de dollarisering zijn zeer hoog. Het is als een huwelijk waar het niet goed botert: soms zijn de gevolgen van een scheiding erger dan een slecht huwelijk vol te houden. Voor een linkse regering als de onze die de banken en de Verenigde Staten tegen had, was dit quasi onmogelijk om te realiseren. Het was politieke en economische zelfmoord geweest.
Aan het einde van het decennium van de jaren 2000, toen je met Chavez, Lula, Morales en Cristina een linkse as had in Latijns-Amerika was het dan niet de moment om de eenheidsmunt op tafel te gooien?
We hebben het er altijd over gehad, maar het werd niet erg goed ontvangen. Het enige wat we hebben bereikt is de zogenaamde “Bank van het Zuiden”, de eerste stap naar een soort “Monetair Fonds” van het Zuiden. Spijtig genoeg is het nooit verder gekomen. De politieke omstandigheden hebben ons ingehaald.
(Dit interview verscheen eerder op www.apache.be van 27 november 2020)
