Internationale Raad van het Wereld Sociaal Forum lanceert strategisch debat

De Internationale Raad van het Wereld Sociaal Forum (WSF) vergaderde van 31 maart tot 3 april in Abuja, sinds 1982 de nieuwe hoofdstad van Nigeria. Hoofdbrok op de vergadering vormde het debat over de toekomst van het WSF.

Abuja is een nieuwe stad met een westerse sfeer, dank zij haar grote brede verkeersaders en haar hoge gebouwen. Het is een heel verschil met de chaos van het volkse Lagos. Op de Internationale Raad van het WSF in dit Abuja waren heel wat nieuwe organisaties aanwezig als waarnemers, vooral Afrikaanse. Daartegenover stond de zwakke aanwezigheid van de “traditionele” leden van de Raad.

Het was een belangrijke vergadering, want het belangrijkste punt op de dagorde was het strategiedebat over de toekomst van het WSF. Om een vruchtbaar strategiedebat te hebben moest eerst een balans worden gemaakt van de wereldactiedag van 26 januari 2008, en verder werd vooral gepraat over de vooruitgang met de organisatie van het volgende WSF in januari 2009 in Belem (Brazilië), aan de monding van de Amazone. Spijtig genoeg werd op voorhand geen gedetailleerde dagorde rondgestuurd.

De wereldactiedag werd in zijn geheel genomen positief bevonden. Uit de discussie bleek een consensus om het nog eens over te doen. De actiedag schiep banden met nieuwe organisaties die niet in het WSF zitten, en die banden moeten onderhouden worden. Globaal genomen zouden wereldwijd meer dan 350.000 mensen hebben deelgenomen. Maar om wereldwijd op een gedecentraliseerde manier succesvol te mobiliseren moeten de volgende keren meer middelen, dynamisme en verbeelding worden geïnvesteerd in de actiedag.

Zoals de naam het al aangeeft is het een “actiedag”. In dit kader werden vele nationale forums georganiseerd. Maar het moet vooral de bedoeling zijn deze actiedag als hefboom te gebruiken om contacten te leggen met locale strijd, en een band te leggen met globale strijd om locale strijd meer zichtbaarheid te geven.

Het probleem van de zichtbaarheid werd sterk benadrukt. Er is veel werk geleverd om over de actiedag te communiceren: een website met informatie over de gedecentraliseerde acties, chats, contacten met de alternatieve en met de heersende media. Maar er was geen structuur voorzien om vragen van de internationale media te centraliseren en te beantwoorden. Wel was er een jingle in verschillende talen om te gebruiken op televisiezenders. Sommige media hebben hem inderdaad gebruikt, maar veralgemeend was dit zeker niet.

Voor de volgende uitgaven moet bekeken worden of de actiedag thematisch ingevuld moet worden of niet, met welke periodiciteit hij moet georganiseerd worden (om de twee jaar, en afwisselend met het Forum of ook tijdens het Forum, wat echter de organisatie van het Forum kan verzwakken). Ook het probleem van de datum werd gesteld. Inderdaad, januari is geen goed moment (winter voor sommigen, vakantie voor anderen…). Moeten we dus blijven plakken aan het ankerpunt Davos? Als deze vragen over de toekomst van de wereldwijde actiedag worden opgenomen in het strategiedebat.

Ook andere problemen dienen te worden aangepakt: hoe bewegingen in afgelegen streken contacteren, wat met locale talen?

Tenslotte moet een nauwkeurige balans worden gemaakt van de politieke impact van de dag. Een internationale mobilisatie in de loop van het jaar en inspelend op de actualiteit zou meer impact kunnen hebben, en daadwerkelijk veranderingen afdwingen.

In ieder geval is de band met locale strijd belangrijk om van de volgende uitgave een succes te maken.

Schetsen we eerst de oorsprong van dit debat. Tijdens de vergaderingen van de Raad in Berlijn (juni 2007) en Belem (november 2007) werd beslist een strategiedebat te lanceren over de toekomst van het WSF. Er werd een strategiecommissie gevormd, en een vragenlijst werd rondgestuurd, waarop meer dan 100 antwoorden binnenkwamen. De Raad van Abuja moest een etappe zijn in dit strategiedebat, met een tweede etappe op de Raad in Kopenhagen eind september 2008, aansluitend bij het ESF van Malmö.

Het WSF van Belem en de nationale forums zullen eveneens materie aanbrengen voor de discussie.

In ieder geval moeten afspraken gemaakt worden over de organisatie van de volgende stappen. Andere vragen zullen allicht open blijven.

In het debat moeten lessen getrokken worden uit de gewijzigde internationale context, en uit vergissingen en ervaringen met de verschillende forums, om zo een toekomst vast te leggen voor het WSF die het best aansluit bij de noden van de strijd.

Voor de organisatie van het debat werd een hele methodologie uitgewerkt. Tijdens de eerste dag van de Raad in Abuja heeft de strategiecommissie deze methodologie uitgewerkt. De tweede dag van de Raad was dan helemaal aan het strategiedebat gewijd.

Het debat werd georganiseerd rond vijf punten: de internationale context, de toestand van de sociale bewegingen, de toekomst van het WSF, de wereldactiedag en de basisrichtlijnen voor de organisatie van het WSF. Elk punt werd door een andere spreker ingeleid. Vervolgens namen elf personen (gekozen door enkele leden van de strategiecommissie) het woord om hun visie op het WSF te geven.

Onmiddellijk werd de inzet van de discussie duidelijk gemaakt: het Forum moet ten dienste staan van de strijd, de toekomst van het WSF hangt samen met de toekomst van de sociale bewegingen. Er moet een formule gevonden worden voor het WSF zodat het een steun betekent voor de sociale bewegingen.

Het feit dat de radicale jeugd die in de jaren 1990 zijn stempel drukte op de Forums nu wegblijft, en dat sociale bewegingen geleidelijk hun interesse in het WSF verliezen, dat alternatieve forums worden opgebouwd, heeft de Raad bewust gemaakt dat er iets moet veranderen opdat de sociale bewegingen geïnteresseerd zouden blijven in deelname. Maar zullen we in deze opzet slagen? Wat is het resultaat van de werkgroepen en het plenum over de vijf punten?

De internationale context wordt gekenmerkt door een nieuwe economische crisis, een aanval op sociale verworvenheden, een crisis van de hegemonie van de VS, een ecologische crisis en geopolitieke veranderingen. De hegemoniecrisis van de VS blijkt uit de mislukking van hun expansieplannen in Irak en Afghanistan, maar het imperialisme is daarmee na 11 september 2001 niet verdwenen, en een nieuw oorlogsliberalisme ontwikkelt zich.

De economische crisis treft rechtstreeks de bevolkingen, met hongeropstanden zowat overal in de wereld (Haïti, Ivoorkust, Kameroen, Burkina Faso, Senegal,…). Dat toont de volledige mislukking aan van de politiek van de neoliberale instellingen die de lokale overlevingseconomieën vernield hebben. Nieuwe landen komen op de voorgrond op het wereldtoneel, maar met dezelfde roofzucht als de “groten”. Gelukkig zijn in Latijns-Amerika regeringen aan de macht gekomen die gedragen worden door sociale mobilisaties (Venezuela, Ecuador, Bolivia).

In die context zetten de sociale bewegingen hun strijd verder in de continuïteit van de mobilisaties van de jaren 1960-80 maar ook 1990. De tegentop van Seattle heeft deze sociale strijd wereldwijd zichtbaarheid gegeven, met de vorming van vele sectoriele platformen om de strijd efficiënter en globaler te maken. Resultaten werden geboekt zoals de mislukking van de ALCA of de erkenningen van zekere princiepen op internationaal vlak (taksen, economische en sociale rechten voor ieder,…) die de gevestigde orde in vraag stellen.

Maar er zijn ook nieuwe problemen, zoals de criminalisering van de bewegingen.

Vast staat dat het WSF het resultaat is van deze bewegingen, en dus zelf in beweging moet blijven aansluitend bij de evolutie van de sociale bewegingen.

Over de toekomst van het WSF werden vele vragen gesteld. Is het forum een proces? Een ruimte? Een beweging? Duidelijk is dat het een open ruimte is, divers, die niet mag verworden tot een doel op zich. Hoe de band versterken met de strijd aan de basis, gemakkelijker standpunten innemen (een neutrale ruimte met respect voor diversiteit betekent niet dat deze ruimte zelf geen positie kiest) en vooral, hoe convergentie gericht op actie in de hand werken?

De wijziging van het Handvest van het WSF kwam ter sprake. Hierover bestond geen consensus. Het Handvest moet nochtans rekening houden met de internationale context die sinds 2001 is gewijzigd. Het Handvest is een belangrijke tekst als leidraad voor het WSF, maar zoals een grondwet van een Staat kan ook het Handvest moeten aangepast worden aan een wijzigende context, in dit geval om tegemoet te komen aan de vraag van de sociale bewegingen dat er meer positie wordt gekozen, politiek en in de actie.

De kwestie van de strijd tegen het patriarchaat kan aan het Handvest worden toegevoegd als een leidend principe in de werking van het forum.

Moet Davos een ankerpunt blijven voor de organisatie van initiatieven? Het is goed voor de zichtbaarheid, maar tegelijk sluit het de mogelijkheid af initiatieven te nemen op een moment dat beter uitkomt voor de meerderheid van de sociale bewegingen. Het offensief van het kapitalisme wordt overigens niet enkel in Davos georganiseerd (G8, vergaderingen van de WHO, het IMF, de Wereldbank,…).

Er bestaat een ontwerp van basisrichtlijnen voor de organisatie van het WSF. Op de Raad werd een eerste versie uitgedeeld die via internet onder de leden zal worden verspreid. Zij geven richtlijnen voor de organisatoren van de forums. Zij steunen op lessen die werden getrokken uit negatieve ontwikkelingen tijdens vorige uitgaven. Die negatieve ontwikkelingen werden op fluistertoon reeds aangeklaagd, nu wordt openlijk toegegeven dat de kritiek terecht was. Kodewes heeft ze steeds met de vinger gewezen opdat er iets aan gedaan zou worden, zodat het forum echt de belichaming zou zijn van een alternatieve praktijk.

De richtlijnen gaan over de financiering van het forum, de ondersteuning, regels voor politieke partijen en militaire organisaties,… Nadat de leden hun zeg hebben gehad zouden de richtlijnen op een volgende Raad worden aangenomen.

Op het einde van het debat heeft de strategiecommissie een synthese voorgesteld met de punten van consensus. Helaas gebeurde dit als laatste punt op de dagorde na vier dagen vergadering. Verschillende leden probeerden van dit moment gebruikt te maken om hun eigen standpunt als consensus door te duwen. Gelukkig heeft de strategiecommissie daar een stokje voor gestoken.

Het forum zal ieder jaar of meer iets organiseren. Na Belem komt er een WSF in 2011 in Afrika (zoals al beslist op de Raad in Berlijn). De wereldactiedag wordt herhaald, maar de periodiciteit ligt nog niet vast (alternerend met het forum, of gelijktijdig).

Het strategiedebat gaat verder tijdens de volgende Raad. De strategiecommissie zal dan een nieuw document voorleggen met een definitie van het Forum (ruimte, proces,…) en de actieperspectieven.

Convergentie en actieperspectieven worden thema’s tijdens de forums en andere initiatieven voorafgaand aan het WSF van Belem, waar deze twee bekommernissen centraal zullen staan.

Wat betreft het Handvest is er geen consensus over een mogelijke amendering.

Het debat is dus niet afgesloten, en blijft volledig open. Tussen de Raad van Abuja en de volgende in Kopenhagen (22-23 september) na het ESF zullen de leden van de Raad de discussie verder zetten in hun organisaties.

Het WSF van Belem gaat door van 27 januari tot 1 februari 2009. Het heeft drie grote doelstellingen: een ruimte vormen waar daadwerkelijk bondgenootschappen kunnen gevormd worden met het oog op actie en het formuleren van alternatieven; een reëel gewicht toekennen aan zelfgeorganiseerde activiteiten; het accent leggen op een globale aanpak in de streek rond de Amazone (de “panamazonische dimensie”). De eerste dag wordt een openingsmars georganiseerd.

De tweede dag is gewijd aan het gebied van de Amazone. Men wil iedereen informeren geven over de problemen, de neoliberale aanvallen op de bevolking, de vernietiging van het leefmilieu, het verzet. Er wordt gedacht over een vorm van convergentie van alle autochtone volkeren wereldwijd. Maar hoe het voor hen mogelijk maken aan het WSF deel te nemen?

De volgende dagen, 29 tot 31 januari, worden voorbehouden voor zelfgeorganiseerde activiteiten gericht op convergentie en de vorming van bondgenootschappen. In Belem wordt van 10 tot 12 juli een seminarie georganiseerd over de methodologie om daadwerkelijk convergenties en actieperspectieven in de hand te werken.

De deelnameprijzen liggen al vast (individuen: 30 dollar voor het noorden, 20 dollar voor het zuiden, 10 dollar voor mensen uit het Amazonegebied, en 1 real voor de locale bevolking). Een aantal kritieken op de prijzen op het WSF in Nairobi werden dus gehoord.

Er worden boeiende plannen gemaakt, zoals de organisatie van karavanen op de stromen om de locale bevolking te ontmoeten, te mobiliseren voor het forum, en de realiteit van het leven in het Amazonegebied beter te leren kennen. Het WSF van Belem wil dus uitgroeien tot een onvergetelijk moment van convergentie en actie. Het accent ligt op de plaatselijke bevolking. Hopen we dat het dit keer werkelijkheid wordt, want reeds jaren wachten we op dat soort dingen.

Verschillende werkgroepen hebben hun werkzaamheden voorgesteld. De werkgroep ‘inkomsten’ benadrukte de noodzaak nieuwe financiers te vinden. Snel werden enkele balansen overlopen. Het WSF in Porto Alegre van 2005 heeft een tekort van 194.000 dollar. Het WSF van Nairobi zou geen tekort hebben, maar er waren geen echte balansen beschikbaar: het Afrikaanse sociaal forum werkt aan een audit.

De commissie ‘methodologie’ stelde haar werkzaamheden over het WSF van Belem voor. Op de tweede dag van het WSF wil men de situatie in het Amazonegebied verbinden met de problemen van regio’s wereldwijd. De zelfbeheerde activiteiten tijdens de volgende dagen zijn belangrijk en moeten convergenties mogelijk maken. Een participatieve website kan daarbij helpen, al mogen we niet vergeten dat een groot deel van de wereldbevolking geen toegang heeft tot internet. Er wordt nog nagedacht over de zesde dag met als doel bondgenootschappen uit te breiden en te versterken. Er wordt ook nagedacht over de impact van het forum op het leefmilieu.

De commissie ‘uitbreiding’ aanvaarde vier nieuwe kandidaturen voor het WSF, ondermeer van de jongeren van het Afrikaans sociaal forum. Er is nagedacht over de manier om gebieden die geïsoleerd zijn ten gevolge van conflicten toegang te geven tot het WSF, evenals gebieden waar een andere taal wordt gesproken dan de werktalen van het WSF.

De Commissie ‘communicatie’ gaf een verslag over haar werkzaamheden om de communicatie te bevorderen (website, chats, WSF Wikipedia, vormingssessies over internet, collectieve videoruimtes, ….).

Tijdens de Raad werd bijzonder aandacht geschonken aan de verschillende leden van het Nigeriaans Sociaal Forum, die hun plaatselijke strijd voorstelden. Zo kregen de leden van de Raad wat meer voeling met de sociale realiteit in het land, wat in een luxehotel niet vanzelfsprekend is. Verschillende organisaties “zonder stem”, van gemeenschappen uit de Nigerdelta, van vrouwen en van politieke bewegingen hebben verteld over hun strijd. De situatie van de armen in Abuja is moeilijk in het kader van een stad die “zuiver en modern” wil zijn: veel mensen worden uit hun woning gezet en kilometers buiten de stad gestuurd.

Er werd in het bijzonder ook verteld over een gemeenschap in de Nigerdelta (de Ogoni) die het slachtoffer zijn van de petroleumexploitatie door de multinationals. Het is trouwens indrukwekkend te zien hoe groot de files zijn aan de pompstations in Nigeria. Er is inderdaad schaarste aan benzine terwijl Nigeria veel olie heeft. Alle olie wordt echter geëxporteerd om in het buitenland te worden geraffineerd en daarna terug geïmporteerd. En dan is er ook nog de enorme corruptie in de oliebusiness.

Het WSF moet om een toekomst te hebben een band kunnen leggen met dergelijke locale realiteit, het moet die locale strijd wereldwijd zichtbaar maken opdat een andere wereld werkelijk mogelijk zou zijn.

(Uitpers, nr 99, 9^de jg., juni 2008)

Myriam Bourgy vertegenwoordigde op de Internationale Raad het Komitee voor de Opheffing van de Derde Wereldschuld (Kodewes), beter gekend onder zijn Franse naam CADTM). Meer achtergrondinformatie bij dit artikel op www.cadtm.org