Maar komt er een vervolg?
President Joko ‘Jokowi’ Widodo heeft spijt betuigd over 12 zwarte episodes uit de geschiedenis van Indonesië, waaronder de massamoord op communisten in 1965. Maar we moeten daar verder niet veel van verwachten, aldus de commentaar van de Jakarta Post en van mensenrechtenorganisaties nadat de president die 12 gevoelige episodes aansneed. Tot vervolging van de daders komt het immers nooit, die zitten tot in Jokowi’s omgeving.
1965
“Met een zuiver geweten en een oprecht hart” erkende de president in een toespraak op 11 januari dat er in de recente geschiedenis van Indonesië bloedige misdaden hebben plaats gevonden. Hij had het over onder meer de massamoorden van 1965-1966 op communisten, syndicalisten, boerenactivisten … waarbij tussen 500.000 en 1 miljoen mensen werden afgeslacht. Dat was het begin van de dictatuur van generaal Soeharto die pas in 1998 na massale protesten ten val kwam.
Een van de 12 episodes is ook de brutale onderdrukking van de opstand in Oost-Timor, een vroegere Portugese kolonie die Indonesië had bezet. In Oost-Timor, nu Timor Leste, werden eind vorige eeuw onder meer bijna alle woningen afgebrand, na jaren van brutale onderdrukking met meer dan 100.000 doden.
Jokowi had het ook over de pogroms in 1998 tegen Chinezen -een etnische minderheid die een grot rol speelt in de economie – waarbij meer dan 1000 mensen werden afgemaakt. In datzelfde jaar werden talrijke betogende studenten vermoord, of verdwenen ze spoorloos. Er waren de vervolgingen op Atjeh, in het noorden van Sumatra waar een islamistische afscheidingsbeweging actief was, die autonomie bekwam en er de sharia installeerde. En op Papoea begin deze eeuw, maar waar de repressie trouwens nog altijd voortduurt.
Rapport
Jokowi reageerde op de publicatie van een rapport opgesteld door een onderzoekscommissiedie vorig jaar op zijn initiatief was ingesteld. Voor al die opgesomde misdaden is nog nooit iemand veroordeeld. Als er al iemand voor een rechter verscheen, werd die vrijgesproken.
Veel schuldigen zitten dan ook aan de macht. Jokowi nam zijn tegenkandidaat bij de presidentsverkiezingen, luitenant-generaal Prabowo Subianto, als minister van Defensie. Het was nochtans onder diens gezag dat in 1997 en 1998 betogers werden ontvoerd waarna ze verdwenen. Hij speelde ook een grote rol in de bloedige repressie op Oost-Timor. Subianto was de schoonzoon van dictator Soeharto.
Tien jaar geleden reageerden veel Indonesiërs geschokt op de documentaire “The Act of Killing” van de Amerikaan Joshua Oppenheimer. Deze ook toen bij ons op tv vertoonde documentaire, toont vroegere moordenaars van de slachtpartijen in 1965 die prat gaan op hun wandaden.
Belediging
Jokowi organiseerde daarop in 2016 een symposium om 1965 bespreekbaar te maken. Oud-generaal Kiki Syhnakri organiseerde een tegensymposium over het communistisch gevaar. Hij was chef van de Indonesische troepen op Oost-Timor ten tijde van de moordpartijen. Het leverde hem de bijnaam ‘Master of Terror’ op. Diezelfde generaal zit nu in een officiële ploeg van experts die moeten nadenken over het vervolg.
Begrijpelijk dus dat zowel Human Rights Watch als Amnesty International (AI) niet veel verwachten van een vervolg. De daders zijn tegelijk onderzoeksrechters. De massagraven van 1965 moeten in kaart worden gebracht, aldus AI. Er moet ook werk worden gemaakt van begin van herstelbetalingen. “Deze commissie is een belediging voor de slachtoffers” aldus de conclusie van Amnesty.