De witte werkers uit de gezondheidsdiensten krijgen wereldwijd applaus, zij riskeren eigen gezondheid en zelfs leven voor de zieke medemensen. Kortgeleden kwamen zij op straat om meer solidariteit te eisen in de vorm van meer personeel, meer kredieten, betere vergoedingen. Ze kregen het deksel op de neus. Er is nu een grote solidariteit onder de burgers, horen en lezen we. In de supermarkten blijkt dat niet altijd. Maar na de crisis zal niets meer zijn zoals daarvoor. Er is hoop op een nieuwe versie van Anders Gaan Leven.
2008
We hebben dat nog gehoord. Zoals na de crisis van 2008, al is die qua aard en impact niet direct vergelijkbaar met nu. Maar op IJsland na, viel toen alles nogal snel weer in de oude plooi. De beruchte ‘hedge funds’, speculatiefondsen, bloeiden weer op. De schuldigen voor de crisis werden niet gestraft, integendeel, met het geld van de samenleving werden ze gered zodat ze weer konden verder doen.
Die crisis van het financiekapitalisme was een buitenkans voor de arbeidersbeweging en links in het algemeen om in het offensief te gaan, om het neoliberale fiasco aan te klagen. In de plaats daarvan verzwakte links wereldwijd zienderogen en waren het radicaal rechtse populisten die het ongenoegen naar zich toetrokken.
In veel landen verpulverde de sociaaldemocratie, radicaal links veerde hier en daar op – Griekenland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de VS – maar het waren slechts opstoten. Intussen werden de sociale ongelijkheden wereldwijd groter, veel groter. Het leidde inderdaad tot massaprotesten – de gilets jaunes, Chili, Beiroet, Bagdad …, maar intussen gingen de uberisering en de besnoeiingen in openbare diensten rustig verder, terwijl de privé ondernemers cadeau na cadeau kregen. En de fiscale paradijzen, die men na 2008 zo hard ging aanpakken, bloeiden volop.
2020
Nu, 2020, steekt het falen van het neoliberaal beleid de ogen uit. Minstens sinds het begin van de eeuw kwamen er ernstige waarschuwingen voor dergelijke virusaanvallen. Toch is er een schandalig schrijnend tekort aan elementaire zaken, zoals mondmaskers, testmogelijkheden en in veel landen ziekenhuisbedden en gewoon ziekenhuizen. En aan personeel. Het is tekenend voor een beleid dat alom gericht is op maximale winst voor de privé ondernemers en voor een beleid op korte termijn.
Het falen is manifest. Is een terugkeer naar dat neoliberale beleid, met als kerndoel de winst van de privésector, dan uitgesloten? Zullen we in 2021 een nieuwe solidaire samenleving hebben? Nu, solidariteit moet meer zijn dan een sentiment, anders kunnen we volstaan met liefdadigheid. Solidariteit, dat is een stelsel van sociale bescherming zoals dat nu binnen de nationale grenzen van tal van landen bestaat. Echte solidariteit betekent dat het die grenzen gaat overschrijden, echte solidariteit moet universeel zijn.
Gaten
Gaan we daar dus naartoe, naar een gemondialiseerde solidaire samenleving? Daarvoor volstaat het niet het “witte personeel” uit te breiden en beter te betalen. We zien dezer dagen hoe de gaten in de sociale bescherming, waar die er al is, zware problemen geven. Precaire arbeidsomstandigheden, zoals arbeid op zijn Uber’s en nulcontracten, storten miljoenen mensen in grote ellende, leidt in sommige landen tot grotere dakloosheid.
Dat zijn de uitwassen van een neoliberaal beleid. Die gaten opvullen is maar een klein stuk solidariteit. De schuldigen van vandaag zijn die van 2008. Zij staan nu al te roepen dat al die afremmingmaatregelen, de politiek van “blijf in uw kot”, slecht zijn voor de economie, ze bedoelen vooral voor hun winsten. Er moet zo snel mogelijk weer geproduceerd worden. En dat net zoals voorheen, in functie van hun winsten. Want daar dient die economische productie voor. Kunnen we met dat systeem breken? Anders zitten we in geen tijd weer in 2019.
1945
Na vorige grote crisissen zijn er inderdaad ingrijpende maatschappelijke veranderingen gekomen. Na Wereldoorlog I en de “Spaanse” griep, werd het niet meer zoals daarvoor, het oude systeemmoest zich aanpassen, of breken. In België kregen we het algemeen enkelvoudig stemrecht – niet echt algemeen, alleen voor mannen. De oorlogsellende had in 1917 tot de Russische Revolutie geleid, een revolutie die na de oorlog in veel landen een revolutionaire golf aanmoedigde – Duitsland, Italië, Hongarije…. De nederlaag ervan werkte op termijn uiterst-rechts in de hand.
Na Wereldoorlog 2 kwamen er in veel Europese landen solide sociale zekerheidsstelsel. Niet omdat het patronaat ineens sociaal was geworden, maar uit schrik voor het communisme, dat van de Sovjet-Unie en van de partijen en vakbonden in eigen land. Soms was de basis voor die sociale zekerheid al daarvoor gelegd. Zoals in Frankrijk waar een reeks van sociale maatregelen, arbeidsduur, vakantie, er kwam na een grote staking in 1936.
2021
Zullen de schuldigen voor de crisis van 2008 en voor het verzuim van 2020, in 2021 het roer omgooien? Niet goedschiks, ze zijn slechts filantroop zolang hun systeem overeind blijft. Het gevoel van solidariteit dat er nu onder een deel van de bevolking is en het gevoel dat men anders moet gaan leven – wat dat ook moge betekenen – stelt niets voor als er geen andere krachtsverhoudingen zijn.
Zit dat erin na deze crisis? Er is opnieuw grote verontwaardiging, zoals enkele jaren geleden met de Occupy bewegingen, met de indignados. Verontwaardiging, hoe massaal ook, volstaat niet, ze leidt alleen tot verandering als daar een vuist mee gemaakt wordt. Het elan is er, zoals we in tal van landen zagen. Aan de linkse organisaties, de vakbonden, de sociale bewegingen om dat in samengebalde kracht om te zetten.
In geval dat niet gebeurt, riskeren we een verder autoritair afglijden. Onder het mom de volksgezondheid te beschermen, worden n(naar Chinees model) controlesystemen uitgewerkt. Misschien dat ze daar zelfs het etiket solidariteit voor gebruiken.
In geval dat niet gebeurt, riskeren we een verder autoritair afglijden. Onder het mom de volksgezondheid te beschermen, worden (naar Chinees model) controlesystemen uitgewerkt. Misschien dat ze daar zelfs het etiket solidariteit voor gebruiken. En intussen zal de gemeenschap weer kunnen opdraaien voor het gelag, zijnde de putten die nu worden gemaakt om de privé ondernemers te redden.
