Het lijkt wel een periode waarbij de inbeslaqgname van schepen het nieuwe normaal is geworden. In naam van het internationaal recht wordt dat recht vlotjes overtreden. De dominante wereldkrachten hebben deze hypocrisie nodig om het huidig systeem te bestendigen.
Oekraïne
De hoogste militaire aanklager van Oekraïne, Anatoly Matios, verkondigde dat de Oekraïense veiligheidsdienst (SBU) op 25 juli 2019 de Russische tanker Nika Spirit in de haven van Izmail heeft gegrepen en de bemanning vasthouden. Volgens hem was de tanker betrokken bij het incident in de Straat van Kerch in november 2018, toen Oekraïense marineschepen door de Russische kustwacht in beslag werden genomen voor een poging Russische territoriale wateren illegaal te betreden. Er werden toen 24 Oekraïense zeelieden gearresteerd.
De Nica Spirit is nu in beslag genomen als materieel bewijs in het lopende Oekraïense onderzoek naar dat incident in de Straat van Kerch. Het Russische ministerie van buitenlandse Zaken reageerde met deze verklaring: “Als dit neerkomt op het gijzelen van Russen, kwalificeren we dat als een flagrante schending van het internationaal recht en de gevolgen zullen niet lang op zich laten wachten”. De Oekraïense regering en tal van Westerse regeringen beweerden in november 2018 ook dat de inbeslagname van de Oekraïense marineschepen een schending van het internationaal recht vormde.
Gibraltar
Deze gebeurtenissen volgen snel op de inbeslagname van de Panamese geregistreerde Iraanse tanker Grace 1 supertanker voor de kusten van Gibraltar door de Royal Marines op 4 juli en de inbeslagname van de Zweedse Britse geregistreerde tanker Stena Impero door de Iraanse revolutionaire Garde op 19 juli. De Iraanse president Hassan Rouhani stelde een ruil voor. Het Britse juridische argument voor de inbeslagname van de Iraanse tanker op 4 juli was dat het schip goederen smokkelde naar Syrië in strijd met de sancties opgelegd door de Europese Unie.
We begrijpen heel goed dat het beroep op het “internationaal recht” van verschillende partijen slechts strikt pro forma is. Hoewel de relevantie en de betekenis van het “internationaal recht” sinds 2001 gestaag is geërodeerd, maakt deze nieuwe tankeroorlog het verval van het internationaal recht nog explicieter dan het ooit is gewest deze eeuw. Het begon met de bombardementen op Joegoslavië in 1999. De invasie van de Verenigde Staten in Irak en Afghanistan, de opzettelijke vernietiging van Libië zijn mijlpalen van roekeloos militair unilateralisme, de normalisatie van agressieoorlogen. Ze hebben allemaal humanitaire rampen veroorzaakt en een historisch precedent geschapen van eigengereide interpretatie van het internationaal recht. De recente daden van (neo-)piraterij geven het signaal dat het concept van internationaal recht wel degelijk op sterven na dood is.
derde wereldoorlog
Het feit dat de verschillende partijen expliciet beroep doen op het ‘internationaal recht ’ om hun optreden te rechtvaardigen maakt het begrip op zich nog meer irrelevant. Het internationaal recht wordt een loos concept en dat opent een nog afschuwelijker perspectief. De facto bevinden we ons in de voorbereidende fasen die naar een derde wereldoorlog kunnen leiden. Het blijven schermen met het concept internationaal recht wil die echter uitstellen of verhinderen.
Het is precies de reden waarom partijen nog steeds pro forma een beroep doen op het internationaal recht. Het valt te vrezen dat de hypocrisie hieromtrent niet eeuwig kan worden aangehouden. De internationale praktijk toont dat er met het internationaal recht geen rekening gehouden wordt. Landen willen hun visie en belangen zonder hindernissen kunnen opleggen. Politieke en economische krachtsverhoudingen hebben volop de bovenhand op rechtsregels, of maken dat de regels de belangen van de sterksten dient. De logica van deze opzettelijke overtredingen versnelt de escalatie naar een dreigend wereldwijd conflict, terwijl men precies het concept zelf recht moet houden om die wereldoorlog zo ver mogelijk af te houden.
hypocrisie
De dominante economische wereldspelers willen eigenlijk zo weinig mogelijk regels. Hun winstbejag heeft altijd de greep op de natuurlijke rijkdommen van ander landen nodig. Alle middelen zijn daar goed voor. Westerse regeringen hebben al altijd selectief beroep gedaan op het ‘internationaal recht’ dat zeker ook een eufemisme was voor quasi gelegaliseerde hegemonie. De hele maatschappelijke neoliberale orde blijft hiervan uitgaan, maar de hypocrisie rond het internationaal recht is dus nodig om dat systeem te laten overleven. Zoniet dreigt er nog meer zelfbeschadiging. De hele sociale en economische structuur van de Westerse wereld kan zonder deze hypocrisie niet overleven.
Deze houding krijgt heel wat kritiek. Maar vele kritieken op deze hypocrisie gaan eigenlijk niet diep genoeg. Het punt wordt over het hoofd gezien dat vanuit het Westers gezichtspunt deze hypocrisie eigenlijk existentieel noodzakelijk is. De wereld moet verder naar de hand van de dominante spelers worden gehouden, onder het mom van respect voor het internationaal recht, terwijl zij en hun politieke verlengstukken het zelf met de voeten treden. Westerse liberale hypocrisie is een absoluut logische manifestatie van de imperialistische ideologie.
Het heeft zeker ook geen zin om een objectieve ethische positie in te willen nemen. Alle ethische waarheden zijn tijdelijk omdat hun doel uiteindelijk is om een bepaalde sociale orde te handhaven. Maar elke sociale orde is vergankelijk en negeert uiteindelijk zichzelf.
