Eind januari 2018 hebben zo’n 2500 bankiers, CEO’s, overheidsfunctionarissen en bepaalde regerings- en staatsleiders verzamelen geblazen in het Zwitserse Alpenoord Davos. Om deel te nemen aan het jaarlijkse World Economic Forum betaalden ze 55.000 dollar per persoon als toegangsprijs.
rijker
Men kan begrijpen dat de vertegenwoordigers van de financiële en zakelijke oligarchie zich aangetrokken voelen om deel te nemen aan de jaarlijkse economische hoogmis en de weelderige zakenparty’s, want ze hebben veel te vieren.
De Bloomberg miljardairsindex die voorbije maand gepubliceerd werd kwam tot de vaststelling dat het vermogen van ’s werelds rijkste 500 miljardairs – waarvan velen aanwezig waren op de bijeenkomst in Davos – het afgelopen jaar steeg met 23 procent waardoor ze 1 biljoen (1 miljoen miljoen) dollar rijker werden. De VS blijft het grootste land op de lijst, met 159 miljardairs die samen 315 miljard dollar rijker werden. De stijging is vier keer groter dan vorig jaar, wat vooral te danken is aan de beurzen.
angst
Dat staat toch wel in schril contrast met het belangrijkste rapport dat werd uitgegeven als gespreksbasis voor de vier dagen van besloten vergaderingen. Dit geeft immers een mondiaal beeld dat de heersende elite in doodsangst leeft voor de groeiende economische sociale crisis. Vooral de dreigingen van een wereldoorlog en sociale revolutie vormen een gevaar voor het fortuin van de superrijken, aldus het rapport.
Het rapport is opgesteld in samenhang met een onderzoek onder 1000 bankiers en leidinggevende overheidsfunctionarissen en academici. Het blijkt dat 93 procent van hen bang is voor een verslechtering, en ze vreesden voor een confrontatie tussen grootmachten in 2018. 79 procent voorzag een verhoogde dreiging voor een militair conflict tussen staten. Het rapport noemde de confrontatie tussen Noord-Korea en de USA de grootste militaire bedreiging voor een nucleair conflict. Het gaat om een vernieuwde dreiging sedert het hoogtepunt van de koude oorlog en de aanhoudende complexe conflicten tussen staten veroorzaakt door de militaire interventies van Washington in Irak en Syrië.
De angst voor een wereldwijde oorlog is gefundeerd. Vorige maand presenteerde de Amerikaanse president Trump zijn nieuwe veiligheidsstrategie, waarbij Rusland en China worden genoemd als ‘revisionistische’ machten die de Amerikaanse aanspraak van wereldwijde hegemonie in de weg staan. Men spreekt ook over een nucleair first strike oorlogsbeleid. In de nieuwste Nuclear Posture Review wordt opgeroepen tot de ontwikkeling van nieuwe, kleinere, meer ”bruikbare” kernwapens voor de inzet op slagvelden in Oost-Europa en Azië.
President Trump
De bijeenkomst in DAVOS, ‘omkaderd’ zoals altijd door duizenden militairen en politie, werd overschaduwd door de komst van Trump, de eerste Amerikaanse president sinds Bill Clinton 18 jaar geleden die het jaarlijkse treffen bijwoonde. De heruitgave van zijn “Amerika First”-lijn vlotte niet zo goed in Davos. De Europese Commissie stelt bijvoorbeeld dat Trump de trommel voor zichzelf heeft geroerd tegenover het idee van multilaterale samenwerking. De rede van Trump werd door waarnemers als saai omschreven. Maar anderzijds ontving hij veel lof van ondernemers voor zijn belastinghervorming. Hij kwam om de managers te plezieren en te overtuigen dat de VS de plaats is om zaken te doen. Als de groot-managers hem prijzen dan hebben ze hun redenen. Ze zien de belastingverlagingen voor de rijke elite, industriëlen en bankiers graag komen. Dat er hierdoor enorme gaten in de overheidsbegroting van de VS worden geslagen met nieuwe besparingen in de sociale dienstensector is hun zorg niet. Maar zijn toespraak was en is een bijzondere afwijzing van de officiële slogan van het forum van dit jaar: “En gedeelde toekomst creëren in een gebroken wereld”.
Het rapport stelt dat de economische indicator van de stijgende aandelenkoersen een en ander lijkt te verstoppen. Wat met de onhoudbare activaprijzen, met de monetaire (zeepbel)speculatie sinds acht jaar, met de verhoogde staatsschulden en de aanhoudende spanningen in het wereld financieel systeem?
In een sectie van het rapport met de titel “Into the abyss” waarschuwt het document voor toenemende nationale en internationale, politieke en economische spanningen onder de beleidsmakers die al op onbekend terrein opereren. Een nieuwe uitbarsting van een wereldwijde financiële crisis kan onze planeet overweldigen; een systemische ineenstorting door het soort crisis dat 2007-2008 kenmerkten. De redding van de banken was toen maar mogelijk door overheidsgeld en de spaarcenten van de burgers. Een nieuwe dergelijke crisis kan de wereld aan de rand van de afgrond duwen naar een periode van chaos.
Sociale spanningen
Naast de stijgende militaire inspanningen, militaire opbouw, proxy conflicten en meerdere brandhaarden die tot een grotere oorlog kunnen uitgroeien, wijst het document op het gevaar van toenemende sociale spanningen binnen elk kapitalistisch land.
“In vele landen is het sociale politiek weefsel zwaar verzwakt door de vele jaren van stagnerende reële inkomens”, zo stelt het rapport wijzend op concrete cijfers die de vertragende lonen en de snelgroeiende sociale ongelijkheid illustreren.
“Hoge persoonlijke schulden, gekoppeld aan ontoereikende spaargelden voor pensioenvoorzieningen, zijn een reden om te verwachten dat de frustratie in de komende jaren nog zal toenemen” is verder te lezen.
Het herinnert ook aan de waarschuwing in het ‘WEF Global Risicorapport’ van 2014 waar de jeugdwerkloosheid als een van de grootste bedreigingen werd genoemd. Het schetste een beeld waarbij in de komende vier decennia de huidige jeugd een verloren generatie dreigt te worden. Het waarschuwde dat met zoveel miljoenen jonge mensen zonder werk generatieve botsingen over fiscaal en arbeidsmarktbeleid kunnen uitbreken.
internet
Bezorgdheid over explosief sociale verdeeldheid gaat gepaard met het gevaar van ‘digital wildfires’. Het rapport veroordeelt het opzettelijk gebruik van de sociale media om verkeerde info te verspreiden of intimidaties, waarmee burgers in elk land worden geconfronteerd, als een uitdaging voor “Global governance”. Het rapport verwelkomt de maatregelen van Google en Facebook, evenals van de regeringen om online desinformatie te bestrijden door middel van regelrechte censuur.
De democratie vertoont al tekenen van spanning in het licht van de huidige economische, culturele technologische ontwikkeling. Diepere schade kan ervoor zorgen dat samenlevingen op sociaal en politiek vlak uiteenvallen. Wanneer gepolariseerde posities verharden loopt het politiek debat het risico van afschaffing of het omslaan in fysieke confrontatie. In dergelijke omstandigheden kan een kantelpunt bereikt worden voor een spiraal van geweld. De wijdverspreide gemakkelijke toegang tot wapens of een geschiedenis van politieke geweld, kan dan vervolgens een burgeroorlog doen losbarsten. In andere landen zou de staat zijn wil met geweld kunnen opdringen, met het risico van lange termijn gevolgen, een noodtoestand en inperking van burgerlijk vrijheden.
besluit
De aandachtspunten van het WEF-risicorapport duiden op het diepe en onoplosbare karakter van de crisis die het kapitalisme wereldwijd aangrijpt. De tegenstellingen van het kapitalistisch stelsel zijn steeds duidelijker een hinderpaal om een nieuwe ‘gedeelde’ toekomst te creëren.
Met andere woorden de financiële oligarchie van de wereld verzamelde in het exclusieve en schilderachtige Alpenresort Davos om een openhartig discussie te houden over de vooruitzichten voor een nieuwe wereldorde, de uitbarsting van sociale tegenstellingen, burgeroorlogen en het opleggen van dictatuur door politiestaten.
Deze ontwikkeling is al sluiks aan de gang in verschillende landen.
